Ασία : Το νέο κέντρο ισχύος

                                       Στους δρόμους της Ασίας

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια ανατροπή συσχετισμού δυνάμεων ανάμεσα στις διάφορες περιοχές του πλανήτη. Ενώ για αιώνες, από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης, η Ευρώπη ήταν το κέντρο βάρους της παγκόσμιας οικονομίας και ισχύος με προέκτασή της αργότερα τις ΗΠΑ, τα τελευταία χρόνια το κέντρο βάρους μετατίθεται στην Ασία. Ο συσχετισμός αυτός των δυνάμεων άλλαξε χάρη στη ραγδαία ανάπτυξη της κινεζικής οικονομίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι η κινεζική βιομηχανική επανάσταση παρουσιάζει χίλιες φορές μεγαλύτερη δυναμική απ’ ότι η βιομηχανική επανάσταση στην Ευρώπη τον 19^ον αιώνα. Βεβαίως η μετακίνηση του κέντρου βάρους προς την Ασία, τόσο της οικονομίας όσο και της ισχύος, δεν οφείλεται μόνο στην Κίνα αλλά και στις σημαντικές οικονομίες άλλων ασιατικών χωρών, πρώτα της Ιαπωνίας που ξεχώρισε από πολύ νωρίς και εντάχτηκε στο δυτικό μπλοκ και στη συνέχεια  της Ινδίας με τεράστιες οικονομικές και τεχνολογικές δυνατότητες, όπως  και των λεγομένων  τίγρεων   της Ανατολικής Ασίας ( Νότια Κορέα, Σιγκαπούρη,   Ταϊβάν, και  Χονγκ Κονγκ ).

Ενώ μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης παρατηρήθηκε ένας μεγάλος ανταγωνισμός για τον στρατηγικό και οικονομικό έλεγχο της Κεντρικής Ασίας, σήμερα φαίνεται ότι ο  ανταγωνισμός αυτός  έχει υποχωρήσει.

Οι Αμερικανοί προσπάθησαν να διεισδύσουν στις χώρες της κεντρικής Ασίας, το Τατζικιστάν, το Ουζμπεκιστάν, την Κιργιζία, το Καζακστάν και το Τουρκμενιστάν. Τελευταία αποσύρονται σιωπηρά από την περιοχή, εγκαταλείποντας την αεροπορική τους βάση στο Μανάς της Κιργιζίας, ενώ η Μόσχα επανευρίσκει την επιρροή της στο μετασοβιετικό  αυτό χώρο. Σημαντικός ανταγωνιστής της Ρωσίας στην Κεντρική Ασία παραμένει η Κίνα. Λόγω των προβλημάτων όμως που η Μόσχα αντιμετωπίζει με την Δύση εξ αιτίας της Ουκρανίας, και στην προσπάθειά της να οικοδομήσει μια συμμαχία με το Πεκίνο, δεν αντιδρά στην κινεζική διείσδυση. Να σημειωθεί πάντως ότι η κινεζική διείσδυση περιορίζεται στο εμπορικό επίπεδο και στην εκμετάλλευση των πηγών ενέργειας παρά ως στρατηγικός έλεγχος. Πολλοί παρατηρητές πιστεύουν όμως ότι ο ανταγωνισμός ανάμεσα στην Μόσχα και το Πεκίνο παραμένει ζωντανός, μολονότι υπόγειος, και με τη Ρωσία να είναι διατεθειμένη να αποδεχτεί την κινεζική παρουσία, όσο αυτή δεν γίνεται επικίνδυνη για τα δικά της συμφέροντα. Αναφέρεται ότι ένας από τους λόγους που οι ΗΠΑ επιδεικνύουν μειωμένο ενδιαφέρον για την περιοχή της Κεντρικής Ασίας είναι και η αποτυχία της στρατιωτικής τους επέμβασης  στο γειτονικό Αφγανιστάν.

 Το αμερικανικό ενδιαφέρον μετατέθηκε τώρα ανατολικότερα στην περιοχή του Ειρηνικού με την αναβάθμιση των αμερικανο-ιαπωνικών σχέσεων. Στα τέλη Απριλίου 2015 ο Ιάπωνας πρωθυπουργός Σίνζο Άμπε, βρισκόταν στην Ουάσιγκτον όπου πήρε τη διαβεβαίωση της αμερικανικής στήριξης απέναντι στην Κίνα.  Για πρώτη δε φορά ιάπωνας πρωθυπουργός προσφώνησε το Αμερικανικό Κογκρέσο. Οι Αμερικανοί ενισχύουν την στρατιωτική τους παρουσία στην Ιαπωνία επειδή θεωρούν την χώρα αυτή ως τον πιο ισχυρό σύμμαχό τους στην Ασία, με δυνατότητες ανακοπής της κινεζικής ανόδου. Οι αμερικανικές βάσεις στην Ιαπωνία παραμένουν  κλειδί της αμερικανικής εποπτείας της Ασίας και του Ειρηνικού. Αν και το ιαπωνικό σύνταγμα απαγορεύει την ύπαρξη ιαπωνικού στρατού, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο,  η Ιαπωνία διαθέτει μια αξιόμαχη πολεμική δύναμη κάτω από την ομπρέλα «Δύναμη Αυτοάμυνας».

 Όλες αυτές οι ανακατατάξεις, οικονομικές, στρατιωτικές και πολιτικές στην περιοχή της Ασίας, και ειδικά της Ανατολικής Ασίας, στοχεύουν από πλευράς Ουάσιγκτον στο να καθυστερήσουν την άνοδο της Κίνας που σύντομα θα διεκδικήσει την πρωτοκαθεδρία στην παγκόσμια οικονομία. Στην Ουάσιγκτον γνωρίζουν ότι ο κύριος αντίπαλός τους μελλοντικά δεν θα είναι η Μόσχα αλλά το Πεκίνο και ότι ο παγκόσμιος ανταγωνισμός και ο πόλεμος χαρακωμάτων μεταφέρεται στην Ανατολική Ασία, μια περιοχή που θεωρείται η πλέον κρίσιμη για τις ΗΠΑ, καθώς εκεί υπάρχουν ανερχόμενες δυνάμεις και άπειρες ευκαιρίες για επενδύσεις, εμπόριο και  πρόσβαση στις τελευταίες εξελίξεις της τεχνολογίας. Μια απέραντη περιοχή, όπου φιλοξενεί άνω του μισού του παγκόσμιου πληθυσμού. Υπό την έννοια αυτή η Ιαπωνία, ιστορικά αντίπαλον δέος της Κίνας, είναι κρίσιμη για την επιτυχία της στρατηγικής των ΗΠΑ όχι μόνο στην περιοχή αλλά και σε πλανητικό επίπεδο. Εξάλλου και η ρωσική παρουσία στην περιοχή μέσω του  Συμφώνου της Σαγκάης, είναι ένας επιπρόσθετος λόγος για την ενίσχυση της αμερικανο-ιαπωνικής συνεργασίας. Για την επιτυχία όμως της αμερικανικής στρατηγικής στην Ασία θα πρέπει ταυτόχρονα να αποτραπεί στο μέτωπο της Ευρώπης  μια γερμανο-ρωσική  προσέγγιση που θα απειλούσε τα αμερικανικά συμφέροντα στην Ευρασία.

Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

* .E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com