Κύπρος - Κρίση και ιδιωτικοποιήσεις: επιπτώσεις στην οικονομία και κοινωνία

Ερωτόκριτος Κατελάρης*

Η Διεθνής  Χρηματοπιστωτική  κρίση  σε συνδυασμό με τις παθογένειες του πολιτικού και οικονομικού συστήματος συνέβαλαν καθοριστικά στην κρίση χρέους στη χώρα μας. Ως αποτέλεσμα προβάλλονται οι  ιδιωτικοποιήσεις  να είναι δήθεν απόλυτα  αναγκαίες για τη διόρθωση αυτής της δυσάρεστης  κατάστασης χωρίς να εξετάζονται οι ιδιαιτερότητες στον κάθε τομέα ξεχωριστά και οι συνεπαγόμενες επιπτώσεις.
Η εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους και συγκεκριμένα ο στόχος είσπραξης του ποσού  1.4 δις ευρώ  με τη μέθοδο της ιδιωτικοποίησης κερδοφόρων ημικρατικών οργανισμών (Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου Α.Η.Κ, Αρχή Λιμένων Κύπρου Α.Λ.Κ, Αρχή Τηλεπικοινωνιών Κύπρου Α.ΤΗ.Κ) σε ένα εξαιρετικά οικονομικά  δυσμενές περιβάλλον θα έχει ως αποτέλεσμα  η δημόσια περιουσία να πωλείται σε σημαντικά  χαμηλότερη τιμή της αντικειμενικής της αξίας. Παράλληλα να εκχωρείται  σημαντικό  κομμάτι  της   αυτονομίας του κράτους σε ιδιώτες (πιθανόν από γειτονικά κράτη που εποφθαλμιούν ολόκληρη την Κύπρο) και το κράτος να  υφίσταται  απώλεια εθνικής κυριαρχίας. Να μην ξεχνούμε ότι η  μικρή ημικατεχόμενη  Κύπρος  μεγαλούργησε με τη συνύπαρξη , συνεργασία, αυτών των οργανισμών  και του ιδιωτικού τομέα.
Οι θιασώτες των ιδιωτικοποιήσεων κερδοφόρων ημικρατικών οργανισμών,  διασυνδέουν την πολιτική αυτή ως αναγκαία διαρθρωτική αλλαγή που στοχεύει  στη  μείωση του δημοσίου χρέους, λιγότερο κράτος, ποιοτική βελτίωση υπηρεσιών, αύξηση παραγωγικότητας, αύξηση ανταγωνιστικότητας και μείωση προσφερόμενης τιμής. Εν τούτοις η διεθνής   εμπειρία δεν  αποδεικνύει κάτι τέτοιο. Η μέχρι σήμερα εδώ εμπειρία, αποδεικνύει ότι  το κράτος δεν  έγινε μεγαλύτερο (μεγέθυνση δημοσίων δαπανών) εξαιτίας απουσίας  της πιο πάνω πολιτικής. Ως προς την διασύνδεση της πολιτικής αυτής με την αύξηση της ανταγωνιστικότητας, το επιχείρημα ότι σήμερα στην Κύπρο  λειτουργεί  ο  υγιής ανταγωνισμός,   προς  όφελος του καταναλωτή, είναι έωλο. Λαμπρό παράδειγμα αποτελεί ο τομέας των υγρών καυσίμων.  Παραθέτονται  μετά από έρευνα τα πιο κάτω για  προβληματισμό.

• Από τη μέχρι σήμερα διεθνή εμπειρία (Ελλάδα, Η.Π.Α., Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία κλπ.)  παρά  τις εκτεταμένες   ιδιωτικοποιήσεις έχει αποδειχθεί ότι το δημόσιο συνεχίζει να αυξάνει το χρέος του.   
• Ο ρόλος του κράτους στην Κύπρο ως« κράτος εγγυητής» λόγω της ανεξέλεγκτης και πάντα πιο έξυπνης από αυτό αγοράς   ( και όχι λόγω των μη  ιδιωτικοποιήσεων),  είχε ως αποτέλεσμα να αυξήσει δραματικά το δημόσιο χρέος του, κοινωνικοποιώντας τις ιδιωτικές ζημιές των τραπεζών  με τη χορήγηση ρευστότητας και εγγυήσεων .
• Ο ρόλος του κράτους στην Κύπρο ως «κράτος πρόνοιας»   κυρίως λόγω αστοχίας των τραπεζών  με τα καταστροφικά επακόλουθα ( και όχι λόγω  των μη ιδιωτικοποιήσεων),  το καλεί  να προβεί σε εφαρμογή σχεδίων  πρόσληψης ανέργων, χορήγηση επιδομάτων ανεργίας,  επιδότηση επιχειρήσεων   για εργοδότηση  ανέργων . Παράλληλα με συνεχείς επιδοτήσεις σε ιδιωτικών συμφερόντων επιχειρήσεις (αεροπορικές εταιρείες, συγκοινωνίες, αεροδρόμια κλπ.),   οργανωμένες ομάδες πολιτών  που χρήζουν εξέτασης αν εδόθησαν ή δίνονται με διαφάνεια ή σωστή αιτιολογία  έχουν ως αποτέλεσμα να μεγεθύνουν περαιτέρω τις δημόσιες δαπάνες ( μεγαλύτερο κράτος).
• Η αμφισβήτηση του κράτους ότι δεν μπορεί να εκπληρώσει το ρόλο  του ως «κράτος παραγωγός» αντικρούει την βέβαιη πεποίθηση ότι μπορεί να εκπληρώσει τέλεια το ρόλο του ως «κράτος εγγυητής» ( της ασφαλούς και απρόσκοπτης παροχής των υπηρεσιών των οργανισμών κοινής ωφέλειας) και  «κράτος ρυθμιστής» ( για όσο το δυνατό χαμηλότερες τιμές).
• Μέσω της ιδιωτικοοικονομικής  πολιτικής της μεγιστοποίησης κέρδους, στην Βρετανία  υπονομεύεται η ενεργειακή επάρκεια αφού δεν προβαίνουν στις αναγκαίες αναπτυξιακές υποδομές. Σχετικό άρθρο υπάρχει στην εφημερίδα Guardian όπου η Ofgem (η ρυθμιστική Αρχή ενέργειας του Ηνωμένου Βασιλείου) το αναγνώρισε. Η ίδια φιλελεύθερη εφημερίδα καταγράφει 37% αύξηση στις τιμές ενέργειας τα τελευταία τρία χρόνια παρόλο που στην αγορά  δραστηριοποιούνται  έξι εταιρείες.
• Στην Ιταλία η εθνική στατιστική υπηρεσία Censis καταγράφει σε αριθμούς την αποτυχία ορισμένων ιδιωτικοποιήσεων με μείωση 13% θέσεις εργασίας σε διάφορους κλάδους , αύξηση τιμών 17% σε ηλεκτρικό και κατά 10% αεροπορικών και σιδηροδρομικών μεταφορών.
• Η ιδιωτικοποίηση  των βρετανικών σιδηροδρόμων οδήγησε, πέραν της μεγάλης αύξησης στα ναύλα (στοίχιζε στο βρετανικό δημόσιο 1 δις. πριν την ιδιωτικοποίηση, σήμερα  η βρετανική  κυβέρνηση επιδοτεί  τις ιδιωτικές εταιρείες  με 6 δις. για να συγκρατήσουν τις αυξήσεις ναύλων) ,  σε βαριά ατυχήματα και εκτροχιασμούς τρένων καθώς η συντήρηση του δικτύου ήταν ελλιπής λόγω κόστους. Με κόστος 37 δις. ευρώ το δημόσιο  αναγκάστηκε να προβεί ξανά στην αγορά του δικτύου.
• Στη  Γερμανία είναι έντονη η τάση από δήμους  για επαναφορά σε δημόσια χέρια   των  μονάδων παραγωγής ενέργειας  και των   δικτύων  διανομής, λόγω αύξησης της τιμής . Η κυβέρνηση της Βάδης – Βιρτεμβέργης  εξαγόρασε για 4.7 δις ευρώ το 45% της ΕΝΒW, από  τη Γαλλική EDF, ενώ η Βόρεια Ρηνανία -  Βεστφαλία αγόρασε την εταιρεία ηλεκτρικής ενέργειας EVONIK-STEAG για 649 εκ. ευρώ
• Στην Ελλάδα,  κατακερμάτισαν την Δ.Ε.Η (όπως κάποιοι  λογαριάζουν να κάνουν και με την Α.Η.Κ). Με το νομικό πλαίσιο της λεγόμενης απελευθέρωσης της ηλεκτρικής ενέργειας έφεραν μεγάλες αυξήσεις στην τιμή. Παράλληλα   δύο ιδιωτικές εταιρείες  μπήκαν στην αγορά προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας το 2009,    όταν η αγορά ήταν ευνοϊκή για τους προμηθευτές και  την εγκατέλειψαν   με τον χειρότερο τρόπο (εισέπρατταν αλλά δεν πλήρωναν τις υποχρεώσεις τους)  δύο χρόνια αργότερα, όταν η αγορά άλλαξε, αφήνοντας στην τύχη τους χιλιάδες πελάτες τους και φορτώνοντας την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και το κράτος  με δυσθεώρητα χρέη.
• Στη Βουλγαρία μετά την εξωφρενική αύξηση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας ακολούθησε κοινωνική αναταραχή που οδήγησε στην  επανακρατικοποίηση του τομέα.
• Με  το καθεστώς δημόσιας καθετοποιημένης εταιρείας (όπως περίπου είναι τώρα η Α.Η.Κ.) λειτουργεί και η μεγαλύτερη παγκόσμια εταιρεία ενέργειας,  η Δημόσια  Γαλλική Εταιρεία Ηλεκτρικής Ενέργειας (E.D.F), η οποία δραστηριοποιείται σε όλη την Ευρώπη  με σημαντικότατα οφέλη για την ίδια την Γαλλία. Παράλληλα διατηρεί  την κρατική δραστηριότητα στις συγκοινωνίες και υπάρχει  υψηλότερη ποιότητα σε  άνεση, ταχύτητα,  ασφάλεια και  με χαμηλότερες τιμές  σε σχέση με την  Μ.Βρετανία .
• Στη Γαλλία επανακρατικοποιείται η υδατοπρομήθεια λόγω της ανεξέλεγκτης αύξησης των τιμών και της αδυναμίας του ιδιώτη  να παρέχει ασφαλή για την υγεία των πολιτών υδροδότηση.
• Στις ΗΠΑ και συγκεκριμένα στη Καλιφόρνια οι εταιρείες παροχής ηλεκτρικού ρεύματος συμφώνησαν μεταξύ  τους (καρτέλ) για μειωμένη παραγωγή με στόχο την αύξηση των τιμών και την απόσπαση μεγαλύτερου κέρδους. Αυτοί οι κίνδυνοι θα αυξηθούν δραματικά στην   Κύπρο λόγω του μικρού  μεγέθους αγοράς .
• Οι ιδιωτικοποιήσεις επιφέρουν μαζικές απολύσεις, καταργήσεις   όρων συλλογικών συμβάσεων, απορρύθμιση ωραρίων, αποφυγή επενδύσεων σε υποδομές, τα οποία είναι μέτρα για αρχική "εξυγίανση", που αυξάνουν πράγματι την  παραγωγικότητα εργασίας και άμεσα κέρδη στις εταιρείες. Λόγω του ότι οι συντελεστές φορολόγησης των εταιρειών (δεν υποστηρίζω την αύξηση του συντελεστή) είναι χαμηλότεροι των φυσικών προσώπων, τα έσοδα  στο κράτος  είναι πολύ λιγότερα. Η επίδραση (μειωμένα έσοδα) θα είναι ακόμα μεγαλύτερη, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι μελλοντικοί ιδιοκτήτες θα είναι ξένων συμφερόντων και με την τρέχουσα φορολογική νομοθεσία, θα εισπράττουν κέρδη μέσω μερισμάτων που θα υπόκεινται μόνο σε εταιρική φορολογία με συντελεστή 12,5%, χωρίς να υπόκεινται σε έκτακτη εισφορά για την άμυνα πάνω σε μερίσματα με συντελεστή 17%, η οποία ισχύει σε φυσικά πρόσωπα  που είναι φορολογικοί κάτοικοι Κύπρου. Με τη διαφυγή εγχώριων εισοδημάτων στο εξωτερικό  αποδυναμώνουν περαιτέρω την εγχώρια  οικονομική ανάπτυξη.
   
•  Το χαμηλό επίπεδο των μισθών υποχρεώνει τους ανθρώπους να καταναλώνουν λιγότερο και οι επενδύσεις παραμένουν χαμηλές. Αυτό έχει προφανώς αρνητικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη  επισημαίνει  σε έκθεση της η  Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ, ILO)  που δημοσιοποιήθηκε πρόσφατα.
• Ο φερόμενος επιπρόσθετος  στόχος των ιδιωτικοποιήσεων, είναι η άντληση κεφαλαίων (ξένες επενδύσεις) για πραγματοποίηση επενδυτικών προγραμμάτων των προς ιδιωτικοποίηση οργανισμών με αποτέλεσμα την αύξηση της αποτελεσματικότητας τους. Τόσο η A.TH.K όσο και η Α.Η.Κ διαθέτουν επάρκεια σε  σύγχρονο δίκτυο και εξοπλισμούς. Ακόμα όμως και αν υπήρχε ανάγκη για νέες επενδύσεις η διεθνής πρακτική που παρατηρείται θέτει σε αμφιβολία αν οι ιδιώτες επενδυτές θα ακολουθήσουν την προβαλλόμενη πορεία. Αντιθέτως μάλλον θα ακολουθήσουν την στρατηγική της απομύζησης των υφιστάμενων πόρων που έγιναν από τους πολίτες προς ίδιον όφελος και κέρδος.  Με την  ορθολογιστική διείσδυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, αχρείαστες (μάλλον ζημιογόνες για το όλο σύστημα )είναι και οι επενδύσεις σε σταθμούς παραγωγής τα επόμενα τουλάχιστο  5 χρόνια
• Ιδιωτικοποίηση κοινωφελών επιχειρήσεων συνεπάγεται απώλεια του κράτους δυνατότητας άσκησης κοινωνικής αλλά και οικονομικής τιμολογιακής   πολιτικής, με άμεση επίπτωση στην κοινωνική ειρήνη και συνοχή.

 
Η ιδιωτικοποίηση   ημικρατικών οργανισμών, με δεσπόζουσα θέση στην αγορά,   όπως της Α.Η.Κ., Α.Λ.Κ. και της A.TH.K λόγω του μεγέθους της σε μια πολύ μικρή αγορά,  θα δημιουργήσει ανεξέλεγκτα  ιδιωτικά μονοπώλια ή ολιγοπώλια αντίστοιχα. Με στόχο τη μεγιστοποίηση κέρδους η άποψη περί υγιούς ανταγωνισμού και μειώσεων τιμών καθίσταται μη ρεαλιστική.    Αμφιβάλλω πολύ αν θα δώσει ώθηση στην οικονομία μας για να μειωθεί το χρέος μας ως ποσοστό του Α.Ε.Π.  Μπορούμε όμως  να είμαστε σίγουροι ότι θα συμβάλουν σε μια περαιτέρω αναδιανομή του πλούτου στους Νέους  Μετόχους με εγγυημένα κέρδη χωρίς ρίσκο . Το κράτος θα γίνει μεγαλύτερο (περισσότερες δαπάνες) αφού   θα είναι εκεί να εγγυάται, να επιδοτεί (όταν θα διστάζουν να προβούν σε νέες μακροπρόθεσμες υποδομές) και  να αποζημιώνει πάντοτε  με τα  λεφτά  του φορολογούμενου πολίτη .   
Εν κατακλείδι αυτοί οι οργανισμοί που δεν επιδοτούνται,  ή καλύτερα που  δεν τα καταφέραμε ακόμα,   προσθέτουν αξία  στην οικονομία .Δεν αφαιρούν από αυτή. Το  κράτος οφείλει να διαχειρίζεται την  περιουσία του ( η περιουσία του δημοσίου δεν ανήκει στον εκάστοτε φορέα άσκησης κρατικής εξουσίας αλλά στην ολότητά  του )  με τον πλέον επωφελή τρόπο για το  δημόσιο συμφέρον .Στην ουσία η εκποίηση αυτών των κερδοφόρων οργανισμών δημοσίου δικαίου αποτελεί αποποίηση μελλοντικών κρατικών εσόδων, τα οποία θα μπορούσαν να διατεθούν εντός της κυπριακής οικονομίας με την ανάλογη πολλαπλασιαστική ισχύ. .  Γ΄αυτό η  είσπραξη του ποσού των 1.4 δις ευρώ για εξυπηρέτηση των δανειστών  μας δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως πολιτικό μανιφέστο ή απλή μαθηματική πράξη.
 Για τα όποια προβλήματα ταλανίζουν αυτούς τους οργανισμούς ευθυνόμαστε όλοι, λόγω έλλειψης  κουλτούρας και χρηστής διακυβέρνησης. Αυτό πηγάζει από τη γενικότερη κρίση ηθικών και πνευματικών αξιών. Λείπει δηλαδή ο ανθρωπινότερος πολιτισμός. Είναι σε αυτή την κατεύθυνση που θα πρέπει η Πολιτεία να εστιάσει την προσπάθεια της, σε μια χρηστή δημόσια διακυβέρνηση και προώθηση ανθρώπων με ηθικές και πνευματικές αξίες  προς όφελος όλων. Μια τέτοια πορεία θα βοηθήσει την οικονομία και την κοινωνία να αντιμετωπίσουν την οικονομική κρίση που διέρχεται ο τόπος μας σήμερα.
* Απόφοιτος ΑΤΙ, Χειριστής Μηχανών σε Ηλεκτροπαραγωγό Σταθμό της ΑΗΚ.

 
Πηγή: Ο Φιλελεύθερος
Δημοσιεύτηκε στις 27/05/2015