Μια συστηματική βιογραφία του Νικόλαου Ούγκο Φόσκολο, ο οποίος συμπληρώνει με το έργο του και τον βίο του το δίπολο Σολωμός - Κάλβος
Πορτρέτο του Ούγκο Φόσκολο από τον Φρανσουά-Ξαβιέ Φαμπρ. Ο ιταλο-ζακύνθιος ποιητής θεωρείται ακρογωνιαίος λίθος των νεότερων ιταλικών γραμμάτων
Η Ιταλία έχει κερδίσει τον Ζακύνθιο Νικόλαο (Ούγκο) Φόσκολο (1778-1827) και τον έχει αναγνωρίσει ως ακρογωνιαίο λίθο των νεότερων ιταλικών γραμμάτων. Προσωπικότητα εκείνης της εποχής των φιλελεύθερων αναζητήσεων, των ανατροπών και διαψεύσεων, του ηρωισμού και της αυτοθυσίας, της ουτοπίας και των ιδανικών, άτομο παρορμητικό, που η απογοήτευση παρέσυρε, αλλά και ισχυροποιούσε, συμπληρώνει, με το έργο του και τον βίο του, το δίπολο Σολωμού - Κάλβου. Στην εκφραστική αναζήτηση και αγωνία του Σολωμού, στην αυστηρότητα και στην εκρηκτική ολιγολογία του Κάλβου, ο Φόσκολο κομίζει αποχρώσεις παιάνων και ύμνους ζωής και τάφων.
Πολιτικός μαχητής, στρατιώτης στην υπηρεσία των δημοκρατικών Γάλλων, κατακτητής των σαλονιών, πιστός στις γυναικείες προτιμήσεις του, πέρασε από το πεδίο της Λογοτεχνίας ως ανεμοστρόβιλος και άφησε πίσω του ένα μνημείο παρθένων συναισθημάτων και πεισματικής προσήλωσης στην οικουμενική λάμψη των ιδεών. Κατέληξε να ζει στην Αγγλία, να βιοπορίζεται δύσκολα, να σύρεται στην ανέχεια, ώσπου ο θάνατος τον απάλλαξε από το αδιέξοδο της δυστυχίας. Τα οστά του, ύστερα από άδεια εκταφής της βρετανικής κυβέρνησης, βρίσκονται από το 1871 στο Ιταλικό Πάνθεον δίπλα στο κενοτάφιο του Δάντη, στη βασιλική της Σάντα Κρότσε της Φλωρεντίας.
Θα έλεγε κανείς ότι η επτανησιακή και, σε μεγαλύτερο βαθμό, η ζακυνθινή περιρρέουσα ατμόσφαιρα λόγου και τέχνης, «ρεμπελιού ποπολάρων», κοινωνικής κριτικής του κληρικού, ποιητή και ζωγράφου Νικολάου Κουτούζη, εκκολαπτηρίου της Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου, προσφέρει, με τον Φόσκολο, ακόμη ένα στοιχείο μιας μεγαλειώδους λεηλασίας του βίου προς χάριν της δημιουργίας, μια επανάληψη της αρχής «ο βίος βραχύς, η τέχνη μακρά (βασανιστικά μακρά)».
Ο Διονύσης Μουσμούτης, Ζακύνθιος την καταγωγή αλλά Επτανήσιος στην ερευνητική μανία του, έπραξε ως ώφειλε. Αναζήτησε τις πηγές, τις χρησιμοποίησε με την καχυποψία του μελετητή, δαπάνησε όλες τις δυνάμεις του ώστε να αποδώσει με πληρότητα τον Φόσκολο: γενεαλογικό δέντρο, υπογράμμιση των κύριων γεγονότων της ζωής και του έργου του ποιητή, αντιμετώπισή του από επίδοξους και εν τέλει ατελείς βιογράφους του, αντιμετώπισή του από την ελληνική Πολιτεία και τη δεσμευτική λογοτεχνική κριτική της Αριστεράς, ανάδειξη μιας μορφής που η Ιταλία δοξάζει και που η επάνοδός της στα καθ' ημάς θα είναι οπωσδήποτε χρήσιμη ώστε να αναλυθούν ιστορικές και κοινωνικές εκκρεμότητες και κατευθύνσεις του νεοελληνικού μορφώματος και να τεκμηριωθεί η ένταξη του Φόσκολο στον πολύπλευρο χώρο τής πέραν των εθνικών συνόρων πολιτιστικής παρουσίας και κληρονομιάς μας.
Η εργασία του Μουσμούτη θα πρέπει, υπό αυτή την έννοια, να κριθεί ως το πρώτο βήμα για την ανάδειξη των θετικών και υπολογίσιμων δεδομένων της περίπτωσης Φόσκολο. Ο υπότιτλος λοιπόν του βιβλίου («Ιστορικά και βιογραφικά παραλειπόμενα») δηλώνει ότι η έρευνα του συγγραφέα - πολυετής και επίπονη, εξαιτίας της διασποράς των τεκμηρίων στην Ελλάδα και στην Ιταλία - είναι ένα σύνολο ψηφίδων οι οποίες ορίζουν το περίγραμμα της αναζήτησης πρόσθετων στοιχείων προς μια πρώτη συμπλήρωση ενός ποικιλόχρωμου μωσαϊκού.
Συμβαίνει η έκδοση να παραδίδεται την ώρα που γίνεται προσπάθεια εκ μέρους μιας ομάδας πρωτοβουλίας, η οποία έχει σκοπό την ανοικοδόμηση του σπιτιού του ποιητή στη Ζάκυνθο, στον χώρο όπου έστεκε ως το 1940, όταν καταστράφηκε εξαιτίας βομβαρδισμών της ιταλικής αεροπορίας. Η επιτυχία αυτής της πρωτοβουλίας θα είναι προς αναγνώριση, από τον γενέθλιο τόπο, της αγάπης του ποιητή στη γη των προγόνων του, μιας αγάπης που δεν έπαψε να εκδηλώνεται με ποικίλους τρόπους, μιας «φαμίλιας» που μετά την κατάληψη της Κρήτης (1669) βρήκε καταφύγιο στην Κέρκυρα, προτού εγκατασταθεί στην πόλη της Ζακύνθου.
Ετσι όπως έχουν τα πράγματα σήμερα, εκτιμώντας, με τη βοήθεια αυτού του πονήματος, ότι ο Φόσκολο «ανακαλύπτεται», η εργασία του Μουσμούτη κρίνεται ως «εργασία αναφοράς».
Η εικονογράφηση, όπου πλήθος πινάκων αποδίδουν το σύνολο σχεδόν όσων γνώρισε ο Φόσκολο και όσων ασχολήθηκαν, όσο ζούσε και μετά τον θάνατό του, με το έργο του, δίνει την ατμόσφαιρα εκείνης της περιόδου θεμελίωσης ενός κόσμου που εξακολουθεί να είναι δικός μας κόσμος. Η βράβευση του Μουσμούτη από την Ακαδημία Αθηνών (2011) γι' αυτό το έργο είναι απόδειξη αναγνώρισης μιας «εκκίνησης», που ενθαρρύνει την αναζήτηση νέων οδών. Και δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητο ότι η έκδοση έγινε στη Ζάκυνθο από τις εκδόσεις Τρίμορφο, με αρτιότητα αξιοζήλευτη.
Ο Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής είναι συγγραφέας.
ΠΗΓΗ : ΤΟ ΒΗΜΑ 29/01/2012
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire