Ανασύσταση συμμαχιών στην Ανατολική Μεσόγειο

Για το νέο σκηνικό μιλά στον «Φ»

 ο Ισραηλινός πανεπιστημιακός Σλόμο Αβινερί

 

ΤΟΥΑΝΔΡΕΑ ΠΙΜΠΙΣΙΗ

 

Βασική αιτία για τις αρνητικές εξελίξεις στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου είναι η Τουρκία και η προσπάθειά της να ανακτήσει έναν ηγεμονικό ρόλο. Η εκτίμηση αυτή διατυπώνεται από τον Ισραηλινό καθηγητή Σλόμο Αβινερί ο οποίος σημειώνει πως οι τουρκικές κινήσεις οφείλονται σ' ένα βαθμό και στο ότι η Άγκυρα δεν βλέπει την προοπτική ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση να προχωρεί όπως η ίδια ενδεχομένως θα επιθυμούσε. Σημειώνει τον τρόπο που η Τουρκία αντιδρά σε σχέση με τη Συρία στρεφόμενη κατά του καθεστώτος Άσαντ με το οποίο είχε αναπτύξει πολύ στενές σχέσεις τα δύο τελευταία χρόνια.
Η εξεύρεση φυσικού αερίου αλλά ενδεχομένως και πετρελαίου στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, σύμφωνα με τον Σλόμο Αβινερί, προσθέτει «μια νέα διάσταση στο στρατηγικό ισοζύγιο της ευρύτερης περιοχής». Η εξέλιξη αυτή σε συνάρτηση με τα προβλήματα που προέκυψαν στις σχέσεις Ισραήλ και Τουρκίας είχαν ως αποτέλεσμα «να σημειωθεί μια ανασύσταση των συμμαχιών και των σχέσεων των χωρών της περιοχής και ευρύτερα». Κι αυτό, ανέφερε ο Ισραηλινός καθηγητής, προέκυψε μετά την εμφάνιση μιας νέας επιθετικής πολιτικής από μέρους της Τουρκίας. Αυτή η νέα τουρκική πολιτική «άρχισε να εφαρμόζεται όταν έγινε σαφές προς την κατεύθυνση της κυβέρνησης του ΑΚΡ (Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης - του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν)
ότι η πόρτα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι κλειστή».
Ο Σλόμο Αβινερί τοποθετείται διαφορετικά σε ό,τι αφορά στη θεωρία πως οι σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ άλλαξαν μετά το γνωστό περιστατικό με το στολίσκο που κατευθυνόταν στη Γάζα και το θάνατο Τούρκων ακτιβιστών. Υποστηρίζει πως «η αλλαγή στην τουρκική πολιτική σε σχέση με το Ισραήλ προϋπήρχε του περιστατικού με τον στολίσκο, αλλά είναι εμφανές πως επιδεινώθηκε λόγω του συγκεκριμένου γεγονότος». Πηγή αυτή της αλλαγής αναφέρει «είναι ο αναπροσανατολισμός της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής». Σ' ό,τι αφορά στην άποψη περί δημιουργίας μιας νέας Οθωμανικής αυτοκρατορίας ο καθηγητής Αβινερί τοποθετεί το όλο ζήτημα με ένα διαφορετικό τρόπο ξεκινώντας από τα αρνητικά μηνύματα που λαμβάνει η Τουρκία από την κατεύθυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συγκεκριμένα υποστηρίζει: «Έχοντας απογοητευτεί από την προσπάθειά της για ένταξη στην ΕΕ, η Τουρκία προσπαθεί να επανατοποθετήσει τον εαυτό της ως περιφερειακή ηγεμονική δύναμη». Σημειώνει περαιτέρω πως αυτός ο νέος ρόλος που επιχειρεί να αποκτήσει η Τουρκία είναι εμφανής και στην περίπτωση της Συρίας: «Είναι οφθαλμοφανές στον ενεργό ρόλο που παίρνει έναντι του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία, παρά τις πολύ στενές σχέσεις που είχαν οι δύο χώρες τα τελευταία δύο χρόνια».
Οι προσπάθειες για βελτίωση των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ έχουν ξεκινήσει εδώ και καιρό να είναι όλο και πιο έντονες. Ιδιαίτερα από την κατεύθυνση των Ηνωμένων Πολιτειών ασκείται μια έντονη παρασκηνιακή προσπάθεια προκειμένου οι δύο φιλικές για τις ΗΠΑ χώρες να τερματίσουν τη μεταξύ τους αντιπαράθεση. Ο Σλόμο Αβινερί είναι μεταξύ αυτών που υποστηρίζουν τη διατήρηση καλών σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας και γι' αυτό εκφράζει και την ελπίδα του ότι θα υπάρξει βελτίωση και τα πράγματα θα καλυτερεύσουν. Ωστόσο σημειώνει πως ο ίδιος δεν πιστεύει πως «τα πράγματα θα γίνουν όπως ήταν στο παρελθόν και τη στενή πολιτική και στρατιωτική συνεργασία των δύο χωρών».

Συνεχής η βελτίωση

Τα νέα δεδομένα έφεραν και μια αλλαγή στις σχέσεις της Κύπρου, του Ισραήλ και της Ελλάδας. Ο Ισραηλινός καθηγητής σημειώνει πως οι τρεις αυτές χώρες μοιράζονται τις ίδιες δημοκρατικές αξίες και το μόνο που βλέπει είναι η συνεχής βελτίωση των μεταξύ του σχέσεων «όχι μόνο σε τομείς όπως το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και την άμυνα» αλλά και πιο πέρα, σε τομείς όπως ο πολιτισμός και οι ανταλλαγές σε επίπεδο επιστημόνων και διανοουμένων. Τονίζει δε χαρακτηριστικά πως «έχουμε πολλά να προσφέρουμε ο ένας στον άλλο».

WΗΟ ΙSWΗΟ

Ο καθηγητής Σλόμο Αβινερί επισκέφθηκε πρόσφατα την Κύπρο όπου μίλησε σε εκδήλωση του Πανεπιστημίου Κύπρου. Θεωρείται από τους πλέον αναγνωρισμένους Ισραηλινούς καθηγητές ιδιαίτερα σε θέματα Μέσης Ανατολής και συνεργάστηκε με πολλά πανεπιστήμια του εξωτερικού, ενώ συγγράμματα του έχουν φιλοξενηθεί σε αρκετά έντυπα διεθνώς, ιδιαίτερα από περιοδικά που εξειδικεύονται σε πολιτικές αναλύσεις. Την περίοδο 1975-77 εργάστηκε ως γενικός διευθυντής του υπουργείου Εξωτερικών του Ισραήλ.

Περίοδος αποσταθεροποίησης στον αραβικό κόσμο Οι αλλαγές σ' ό,τι αφορά στα αραβικά κράτη της περιοχής «είναι πασιφανείς» δηλώνει ο καθηγητής Σλόμο Αβινερί. «Για πρώτη φορά ορισμένα αραβικά καθεστώτα ανατρέπονται μέσα από λαϊκές εξεγέρσεις και όχι μέσα από στρατιωτικά πραξικοπήματα ή άλλες βίαιες επιχειρήσεις», αναφέρει. Ωστόσο, προσθέτει πως «το να ανατρέψεις απολυταρχικά καθεστώτα είναι ένα πράγμα και το να δημιουργήσεις μια λειτουργική δημοκρατία είναι άλλο». Ο ίδιος θεωρεί τα πράγματαδύσκολα στο να οδηγηθούν οι χώρες αυτές προς την κατεύθυνση της πλήρους δημοκρατίας και εξηγεί τους λόγους: «Για παράδειγμα στην Αίγυπτο οι δύο πιο ισχυρές κοινωνικές δυνάμεις είναι από τη μια ο στρατός και από την άλλη οι διάφορες ισλαμικές ομάδες. Δεν διαβλέπω να υπάρχουν καλές πιθανότητες για μια άμεση ή εύκολη μεταφορά σε μια φιλελεύθερη δημοκρατία. Το ίδιο ισχύει και για τη Λιβύη και θα ισχύσει και στην περίπτωση της Συρίας όταν πέσει ο Άσαντ». Και καταλήγει λέγοντας πως «αυτό που μπορούμε να αναμένουμε από τον αραβικό κόσμο είναι μια μακρά περίοδο αποσταθεροποίησης, με κάποιες πιθανές νέες μορφές στρατιωτικής διοίκησης ή και θρησκευτικής κυριαρχίας».