Οι πόλεμοι της Δύσης

ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη

Οι ηγέτες των χωρών μελών του ΝΑΤΟ στην τελευταία σύνοδό τους στο Σικάγο αποφάσισαν πως τα τελευταία νατοϊκά στρατεύματα θα αποχωρήσουν από το Αφγανιστάν το 2014. Ήδη, όμως, από τα μέσα του 2013 το ΝΑΤΟ θα παραδώσει τη διοίκηση των στρατιωτικών επιχειρήσεων στις αφγανικές δυνάμεις. Η απόφαση αυτή πάρθηκε μετά την απόφαση του Γάλλου προέδρου Φρανσουά Ολάντ να αποσύρει τα στρατεύματα της χώρας του στο τέλος του 2012. Ο ίδιος ο Ομπάμα που κληρονόμησε τον πόλεμο από τον προκάτοχό του Τζορτζ Μπους προσπαθεί επίσης, ενόψει των προεδρικών εκλογών, να γίνει η αμερικανική έξοδος από το Αφγανιστάν όσο το δυνατόν πιο συντεταγμένη. Η κοινή γνώμη στις χώρες της Δύσης τάσσεται πλειοψηφικά κατά της παρουσίας των νατοϊκών στρατευμάτων στο Αφγανιστάν. Επιπλέον, η οικονομική κρίση είναι ένας άλλος παράγοντας που υποχρεώνει τους Δυτικούς να τερματίσουν όσο γίνεται συντομότερα τη στρατιωτική τους παρουσία στη χώρα αυτή.
Έτσι, θα τερματιστεί σύντομα ένας ακόμα πόλεμος της Δύσης που θα αφήσει πίσω του ερείπια όπως και οι προηγούμενοι στη Γιουγκοσλαβία, στο Ιράκ, στη Λιβύη και αλλού.
Πόλεμοι που μπορεί ώς ένα σημείο να προστάτεψαν πρόσκαιρα τα δυτικά συμφέροντα, χωρίς όμως να αποκαταστήσουν ειρηνικές συνθήκες διαβίωσης των λαών που τους υπέστησαν, χωρίς την ανάπτυξη δημοκρατικών θεσμών και χωρίς τον στοιχειώδη σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στην περίπτωση του Αφγανιστάν το μέλλον προδιαγράφεται σκοτεινό.
Οι περισσότεροι πολιτικοί και στρατιωτικοί αναλυτές δεν πιστεύουν ότι η σημερινή αφγανική κυβέρνηση είναι σε θέση να αντισταθεί στους Ταλιμπάν. Προβλέπουν έτσι ότι μετά την αποχώρηση των νατοϊκών στρατευμάτων οι Ταλιμπάν θα επανέλθουν στην εξουσία. Ούτως ή άλλως, ακόμη και με το σημερινό καθεστώς τα ανθρώπινα δικαιώματα των Αφγανών παραβιάζονται κατάφωρα, ενώ έχει επιβληθεί και ο ισλαμικός νόμος, η σαρία. Γυναίκες δολοφονούνται όταν διεκδικούν τα δικαιώματά τους, η φοίτηση των κοριτσιών στο σχολείο είναι σχεδόν απαγορευμένη, ενώ νεαρά κορίτσια υποχρεώνονται σε γάμο από την ηλικία των δέκα-δώδεκα χρόνων με άντρες τέσσερις ή και πέντε φορές μεγαλύτερούς τους. Η καλλιέργεια του χασίς που είχε σχεδόν εξαλειφθεί από τους Ταλιμπάν είναι σήμερα μια από τις κύριες ασχολίες των Αφγανών.
Η διαφθορά κυριαρχεί σε όλους τους τομείς της εξουσίας, τοπικής και εθνικής. Η επάνοδος των Ταλιμπάν θα χειροτερέψει ακόμα περισσότερο την κατάσταση, τις συνθήκες διαβίωσης των Αφγανών. Η καταπίεση θα είναι ακόμη χειρότερη.
Το ερώτημα φυσικά είναι γιατί ένας τόσο καταστρεπτικός πόλεμος αν είναι να γυρίσουν πίσω ξανά οι Ταλιμπάν. Δεν υπάρχει λογική απάντηση, όπως δεν υπάρχει λογική απάντηση και για τους άλλους πολέμους της Δύσης. Οι πόλεμοι αυτοί δεν έχουν ούτε καν εξυπηρετήσει τα καλώς νοούμενα μακροπρόθεσμα συμφέροντά της. Στην καλύτερη περίπτωση εξυπηρέτησαν πρόσκαιρα συμφέροντα, συμφέροντα πολυεθνικών εταιρειών, συμφέροντα πολιτικών ομάδων και λόμπι. Εξάλλου, οι εκστρατείες αυτές έχουν δυσφημίσει τις πολιτισμικές αξίες της Δύσης όπως για παράδειγμα αυτή της προάσπισης της δημοκρατίας και αυτή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι πόλεμοι της Δύσης πουθενά δεν έχουν εμπεδώσει τους δημοκρατικούς θεσμούς και πουθενά δεν πέτυχαν να περιφρουρήσουν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Από το Βιετνάμ ώς το Αφγανιστάν και περνώντας από τη Γιουγκοσλαβία ώς το Ιράκ, η Δύση καταπάτησε τις αρχές του ίδιου του πολιτισμού της όπως αυτός θεμελιώθηκε μέσα από το Διαφωτισμό. Η ύβρις οδηγεί στην παρακμή. Η παρακμή αυτή συντελείται μέσα σε ένα κλίμα αγοραίου χρηματιστικοποιημένου οικονομισμού στο πλαίσιο μιας νέας «φεουδαρχίας», αυτής των αγορών. Οι πύργοι της νέας αυτής φεουδαρχίας υψώνονται απειλητικοί και τα τελευταία ίχνη ορθολογισμού που μας κληρονόμησε ο Διαφωτισμός και η αρχαία ελληνική φιλοσοφία κινδυνεύουν να αφανιστούν. Όμως, ο Ηράκλειτος, ο Αισχύλος και ο Αριστοτέλης δίνουν ακόμη τη μάχη των αξιακών συστημάτων ενός αναγεννησιακού πολιτισμού στην υπηρεσία του ανθρώπου.
*Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης. Ε-mail stephanos.constantinides@gmail.com