Το Ισραήλ δεν θεωρεί σοβαρό συνομιλητή τη Λευκωσία για μια κοινή πολιτική στα θέματα ενέργειας. Το παράθυρο συνεργασίας πιθανόν να έχει κλείσει

Η  κρίση στην Τουρκία και εμείς

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

Καθημερινά βαθαίνει η κρίση στην Τουρκία η οποία σε συνδυασμό με όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία δημιουργεί μια νέα αναδιάταξη των ισορροπιών στην Ανατολική Μεσόγειο και νέα γεωπολιτικά δεδομένα. Μόνο η Λευκωσία δεν φαίνεται να αντιλαμβάνεται τα νέα αυτά γεωπολιτικά δεδομένα που δημιουργούνται, καθώς ο πρόεδρος Αναστασιάδης είναι βαθιά απασχολημένος με την μικροπολιτική και τις μικροκομματικές ίντριγκες του ανασχηματισμού της κυβέρνησης του, συμπεριφορά που δεν τιμά έναν αρχηγό κράτους. Ο θάνατος του νεαρού διαδηλωτή Μπερκίν Έλβαν, του πάρκου Γκεζί, αναζωπύρωσε την τουρκική κρίση και την πολεμική εναντίον του Τούρκου πρωθυπουργού Ταγίπ Ερντογάν. Είναι πια φανερό πως ο Ερντογάν και αν ακόμη καταφέρει να παραμείνει στην εξουσία, έχει χάσει τον φωτοστέφανο του «φιλελεύθερου» και του «μεταρρυθμιστή» που τον συνόδευε για χρόνια  και αναδεικνύεται σε αυτό που ήταν πάντα, ένας αυταρχικός ισλαμιστής.  Στο εσωτερικό έχει χάσει τη στήρηξη που του παρείχαν για χρόνια οι φιλελεύθεροι διανοούμενοι ακόμη και αυτοί της Αριστεράς όπως και μια μερίδα της φιλελεύθερης τουρκικής αστικής τάξης που ελπίζανε στην αποκαθήλωση του κεμαλισμού και του μιλιταρισμού και στην οικοδόμηση μιας δημοκρατικής Τουρκίας. Έχασε επίσης πολλούς ισλαμιστές διανοούμενους και το κοινωνικό ισλαμικό κίνημα του ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν με τον οποίο βρίσκεται σε πόλεμο. Στην προσπάθειά του να διατηρηθεί στην εξουσία προσπαθεί να δημιουργήσει γέφυρες με τους στρατιωτικούς, αποφυλακίζοντας σταδιακά αρκετούς από αυτούς που καταδικάστηκαν στην περιβόητη υπόθεση Εργκένεκον. Έκανε επίσης μια προσπάθεια επαναπροσέγγισης με την Ουάσιγκτον η οποία όμως δεν φαίνεται να απέδωσε, καθώς οι Αμερικανοί επιθυμούν την αντικατάστασή του με κάποιο άλλο ισλαμιστή με μετριοπαθείς θέσεις ο οποίος θα είναι περισσότερο συνεργάσιμος μαζί τους.

Στασιμότητα επίσης επικρατεί στις σχέσεις με το Ισραήλ. Τα πράγματα δεν φαίνεται ότι θα ξεκαθαρίσουν πριν από τις δημοτικές εκλογές οπότε  θα διαφανεί αν ο Τούρκος πρωθυπουργός διατηρεί σημαντική πολιτική υποστήριξη για να παραμείνει στην εξουσία. Στους αμερικανικούς σχεδιασμούς πάντως για την Ανατολική Μεσόγειο φαίνεται να υπάρχουν και τα δύο σενάρια, το ένα με τον Ερντογάν και το άλλο, το ευκταίον, χωρίς την παρουσία του. Ούτως ή άλλως, ο τούρκος πρωθυπουργός υιοθετεί τους αμερικανικούς σχεδιασμούς, οι οποίοι εξάλλου ευνοούν την χώρα του. Οι δε Αμερικανοί θεωρούν την Τουρκία αναπόσπαστο τμήμα της Νατοϊκής συμμαχίας.

Σε αυτούς τους σχεδιασμούς εντάσσεται και η λύση του Κυπριακού όπως προδιαγράφεται μέσα από το Κοινό Ανακοινωθέν και που θα επιτρέψει στην Άγκυρα να γίνει συνεταίρος στο κυπριακό φυσικό αέριο και να θέσει υπό τον έλεγχό της το νέο κρατικό μόρφωμα που θα δημιουργηθεί με τη διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Άλλωστε οι Αμερικανοί επιταχύνουν τους σχεδιασμούς τους για την περιοχή λόγω της ουκρανικής κρίσης και της προοπτικής ενός νέου Ψυχρού Πολέμου. Στόχος φυσικά είναι ο έλεγχος των ενεργειακών πόρων της Ανατολικής Μεσογείου προκειμένου να ανακουφιστεί η Ευρώπη από τη ρωσική εξάρτηση. Δεδομένης της τουρκικής κρίσης, η Λευκωσία είχε τη δυνατότητα σε συνεργασία με το Ισραήλ, αλλά και άλλους παίκτες του διεθνούς συστήματος, να επιδιώξει μια άλλη πολιτική και για τη διαχείριση των ενεργειακών της πόρων αλλά και για τη λύση του Κυπριακού. Η πολιτική όμως Αναστασιάδη οδήγησε, απ΄ότι φαίνεται, το Ισραήλ σε αποστασιοποίησή του από τη συνεργασία με την Κυπριακή Δημοκρατία. Λέκτηκε για παράδειγμα ότι το Ισραήλ δεν θεωρεί σοβαρό συνομιλητή τη Λευκωσία για μια κοινή πολιτική στα θέματα ενέργειας. Αν και παραμένει άγνωστο αν το παράθυρο συνεργασίας με το Ισραήλ έχει κλείσει οριστικά, με δεδομένη την πολιτική Αναστασιάδη είναι μάλλον πολύ αμφίβολο να επανακάμψει η αμοιβαία εμπιστοσύνη στο μέλλον. Φαίνεται ότι ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας έχει κάνει τις επιλογές του για την αποδοχή μιας αμερικανο-νατοϊκής λύσης που θα εντάσσει μόνιμα την Κύπρο στη σφαίρα επιρροής της Τουρκίας με ότι αυτό μπορεί να σημαίνει για το μέλλον του κυπριακού ελληνισμού αλλά ακόμη και των ίδιων των Τουρκοκυπρίων που θα εξαφανιστούν από τον εποικισμό.  Νιώθει άλλωστε αρκετά ισχυρός να συνεχίσει αυτή την πολιτική με την ιερά συμμαχία που δημιουργήθηκε για την στήριξη της  και που περιλαμβάνει την μεταπρατική αστική τάξη, την Εκκλησία και την ακελική νομενκλατούρα. Η μάχη όμως θα κριθεί στο δημοψήφισμα από τη στάση που θα τηρήσουν οι ευρύτερες αριστερές μάζες γύρω από το ΑΚΕΛ και η λαϊκή Δεξιά που είναι ενσωματωμένη στο ΔΗΣΥ. Είναι γι΄αυτό που υπάρχει πάντα η  ελπίδα να περισωθεί η Κυπριακή Δημοκρατία.

Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

* .E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com