Ο βρετανικός δούρειος ίππος

Προσωπα

Της Pιτσας Mασουρα
Στην εποχή του ο Μπεργκσόν  ονειρευόταν μια πλάση λυτρωμένη από την υλική φροντίδα και τις υλικές έγνοιες. Οι κοπιαστικές ανάγκες θα ’χαν ξεριζωθεί και ο άνθρωπος θα αναζητούσε την ψυχική και πνευματική υφή της ζωής. Σήμερα, έχοντας περάσει ξώφαλτσα από αυτήν την πτυχή, επιστρέφουμε στο σημείο εκκίνησης, αναμειγνύοντας εμπειρικά τα υλικά και τα πνευματικά αγαθά της ζωής μας. Ο κάθε λαός με τα δικά του χαρακτηριστικά. Οι τελευταίες εξελίξεις στην Ε.Ε. αποτελούν ενδεχομένως αφετηρία αυτού του νέου ξεκινήματος. Λίγοι έχουν συνειδητοποιήσει τι συνέβη στην πρόσφατη σύνοδο της Ε.Ε., εκτός από την υπερίσχυση των γερμανικών θέσεων και την καθιέρωση διαρκούς δημοσιονομικής πειθαρχίας και λιτότητας στα κράτη-μέλη. Ολοι όμως έχουμε αντιληφθεί το πασιφανές: η Βρετανία αποκόπτεται από την Ε.Ε., ενισχύοντας απροκάλυπτα πλέον τον ευρωσκεπτικισμό της, σε μια εποχή, όμως, που η ειδική σχέση Λονδίνου - Ουάσιγκτον δεν είναι πια τόσο θωρακισμένη, όπως στο παρελθόν. Ας θυμηθούμε ότι η Ουάσιγκτον ήταν αυτή που έπεισε το Λονδίνο να ενταχθεί στην Ε.Ε., ως αντίπαλον δέος της Γαλλίας.

Η Ιστορία έχει πάντα κάτι να μας πει όταν τη διαβάζουμε με προσοχή, ώς τη στιγμή που θα αντιληφθούμε ότι κάποιες φορές επαναλαμβάνεται. Το 1955, ο Συντηρητικός Βρετανός πρωθυπουργός Αντονι Ιντεν  έλαβε μια καταστροφική για την Αγγλία απόφαση, απορρίπτοντας την Ευρωπαϊκή Κοινότητα της εποχής. Εκτοτε, η Βρετανία βρέθηκε αρκετές φορές στο επίκεντρο ενταξιακών συζητήσεων, αλλά μόνον στις αρχές της δεκαετίας του ’60, όταν ο κόσμος άλλαζε εξαιτίας της κρίσης του Σουέζ και η ίδια δεν ήταν πια το κέντρο μιας αυτοκρατορίας, η εικόνα ξεκαθάρισε. Μεσολάβησαν αντιρρήσεις και βέτο του στρατηγού Ντε Γκωλ, ο οποίος δυσανασχετούσε με τις στενές σχέσεις Λονδίνου - Ουάσιγκτον και την υφέρπουσα αμερικανική επικυριαρχία. Ηταν γνωστό επίσης ότι η Βρετανία είχε τη στήριξη του ίδιου του Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι, ο οποίος την φανταζόταν ως αντίβαρο στην έντονη τότε γαλλική επιρροή. Η στάση του Ντε Γκωλ καθυστέρησε τη βρετανική ένταξη, η οποία τελικά πραγματοποιήθηκε το 1973, υπό την ηγεσία του Συντηρητικού πρωθυπουργού Εντουαρντ Χιθ. Ηταν όμως αργά για το Λονδίνο. Η συμβολή του στη διαμόρφωση του πολιτικού ή εταιρικού προφίλ της Ευρώπης δεν ήταν η αναμενόμενη και για πολλούς παρέμεινε μια μάλλον ενοχλητική παρουσία.
Πενήντα έξι χρόνια μετά, ο Συντηρητικός πρωθυπουργός της Βρετανίας Ντέιβιντ Κάμερον έλαβε μια εξίσου καταστροφική απόφαση, απορρίπτοντας τη συνθήκη που θα διαμορφώσει την Ευρώπη για τις επόμενες δεκαετίες. Το έπραξε χωρίς να σκεφτεί τις συνέπειες, με βασικό επιχείρημα να μην τεθεί υπό ευρωπαϊκή εποπτεία ο βρετανικός χρηματοπιστωτικός τομέας. Οπως και το 1955, έτσι και τώρα θα χρειαστεί να περάσουν πολλά χρόνια για να συμμετάσχει η Βρετανία στο σχήμα, στο οποίο όφειλε να πρωτοστατεί. Οι επιπτώσεις θα είναι εξίσου σοβαρές και για την Ευρώπη. Το Λονδίνο παραμένει μια δυνατή και οικονομικά φιλελεύθερη φωνή, η οποία θα μπορούσε να αμβλύνει τις τάσεις συγκεντρωτισμού της Ε.Ε. Αυτό που προς το παρόν κέρδισε ο Ντέιβιντ Κάμερον είναι μια ημέρα με διθυραμβικούς τίτλους στον δεξιό βρετανικό Τύπο, με αντάλλαγμα πολλά έτη συνεχούς αυτομαστιγώματος και μια χιονοστιβάδα επικριτικών σχολίων από τους αντιπάλους του, όπως ότι διέπραξε «χονδροειδή ηλιθιότητα».
Οι ευρωπαϊστές θυμίζουν ότι σχεδόν επί 200 χρόνια μετά το Βατερλώ (1815), το Λονδίνο κατέβαλε τεράστιες προσπάθειες να παραμείνει στην κορυφή της ευρωπαϊκής ηγεσίας. Σήμερα, ο Κάμερον (φωτ.) προδίδει αυτό το κομμάτι της Ιστορίας, γυρίζοντας τις πλάτες στην «Continent». Πολλοί διερωτώνται αν βρισκόμαστε ενώπιον μιας ακόμη διπλωματικής, με βρετανικά χαρακτηριστικά, αντιπαράθεσης με τους «Μερκοζί». Δεν είναι, άλλωστε, η πρώτη φορά. Ομως, η απόφαση του Κάμερον να βρεθεί εκτός, προκειμένου να ξεπεραστούν οι διαφωνίες, αναδεικνύει μια πολύ σοβαρή εκδοχή της μακράς ευρωβρετανικής διαπάλης, οι ρίζες της οποίας βρίσκονται στον διαφορετικό τρόπο που Γαλλία και Γερμανία αντιλαμβάνονται τη βρετανική παρουσία στη Γηραιά Ηπειρο. Κυρίως όμως στο πώς Γαλλία και Γερμανία φαντάζονται τη μελλοντική Ευρώπη, μια κραταιά δύναμη, ικανή να επιβιώσει δίχως τις ΗΠΑ. Η Βρετανία, όντας πια απομονωμένη, οφείλει να αναρωτηθεί για τον ρόλο που μπορεί να έχει στο νέο ευρωπαϊκό σχήμα, αν τελικά θα έχει ρόλο. Η νέα αφήγηση της Ευρώπης των δύο ή τριών ταχυτήτων έχει ξεκινήσει, αλλά αμφιβάλλω αν κάποια στιγμή θα δούμε τον Μπεργκσόν να δικαιώνεται.