Χρόνης Μίσσιος και Κύπρος

Πέτρος Παπαπολυβίου*

Στο βιογραφικό του Χρόνη Μίσσιου (1930-2012), που απεβίωσε πριν από λίγες ημέρες στην Αθήνα, περιλαμβάνονται και τα εξής: «Το 1947 συλλαμβάνεται, βασανίζεται και καταδικάζεται σε θάνατο. Έζησε εννιά μήνες περιμένοντας κάθε πρωί να τον εκτελέσουν και γλύτωσε τον θάνατοχάρη σ’ ένα τυχαίο γεγονός.»
Ποιο ήταν, όμως, αυτό το «τυχαίο γεγονός»; Στις 21 με 28 Σεπτεμβρίου 1948, εποχή κορύφωσης του Εμφυλίου, έγινε η δίκη της κομμουνιστικής ομάδας «Λαϊκός Εκδικητής», που δρούσε στη Θεσσαλονίκη.
Έντεκα μέλη της ομάδας καταδικάστηκαν από το Στρατοδικείο σε θάνατο, ανάμεσά τους και ο δεκαοκτάχρονος Πολυχρόνης Μίσσιος. Αρχηγός της ομάδας, σύμφωνα με το κατηγορητήριο, ήταν ένας «κοσμοπολίτης Κύπριος», με σπουδές στην Ευρώπη, γνώση ξένων γλωσσών και βρετανικό διαβατήριο, ο Λεμεσιανός φοιτητής της Γεωπονικής Σχολής Θεσσαλονίκης Γιαννάκης Δρουσιώτης (γενν. 1919), γιος του για χρόνια γυμνασιάρχη της πόλης, Αργυρού Δρουσιώτη, και εγγονός μιας θρυλικής μορφής της κυπριακής εκπαίδευσης, του Ανδρέα Θεμιστοκλέους. Ο Δρουσιώτης, ως «ιδιαίτερα επικίνδυνος» καταδικάστηκε τετράκις εις θάνατον. Μάρτυρες υπεράσπισής του είχαν σπεύσει δύο νεαροί Κύπριοι φοιτητές της Γεωπονικής, ο Πολεμής Ακύλας και ο Κυριάκος Μάτσης, ο κατοπινός ήρωας της ΕΟΚΑ. Η οικογενειακή ιστορία, οι συγγενικές σχέσεις με επιφανείς αθηναϊκές οικογένειες, και κυρίως η βρετανική υπηκοότητα, έσωσαν τελικά τη ζωή του Δρουσιώτη, και ύστερα από πολύμηνη, βασανιστική αναμονή  ανακοινώθηκε στους έντεκα θανατοποινίτες η αναστολή της θανατικής τους ποινής. Έτσι κατάφερε να χαρεί την υπόλοιπή του ζωή κι ο Χρόνης Μίσσιος…
Ο Δρουσιώτης είχε βασανιστεί απάνθρωπα στις ανακρίσεις, αλλά κράτησε επίμονα το στόμα του κλειστό, γεγονός που τον ανύψωσε στα μάτια των συγκρατούμενών του.
Λίγα χρόνια αργότερα, η αποστασιοποίησή του από την κομματική γραμμή, η αποφυλάκιση και η επιστροφή του στην Κύπρο οδήγησαν στη σταδιακή εξαφάνιση του ονόματός του από τις «επίσημες» κομματικές ιστορίες για την Αντίσταση και τον Εμφύλιο στη Μακεδονία. Αντίθετα, ο Μίσσιος όταν το 1985 εξέδωσε το «…καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς», ένα συγκλονιστικό βιβλίο για τις περιπέτειες των ανθρώπων και των ιδεών της Αριστεράς στη σύγχρονη Ελλάδα, αναφέρθηκε αρκετές φορές στον Λεμεσιανό σύντροφό του. Ο «Μαύρος» (το επαναστατικό ψευδώνυμο του Δρουσιώτη ήταν Νίκος Μαυρίδης) είναι ένας από τους ελάχιστους «καθοδηγητές» για τους οποίους ο εκλιπών συγγραφέας γράφει θετικά. Αντιγράφουμε εδώ ένα μικρό απόσπασμα στη μνήμη του Χρόνη Μίσσιου που έζησε την «ελεύθερη» ζωή του «μόνιμα και νόμιμα πολιορκημένος», όπως και η γενιά των συντρόφων του:
« Ύστερα από τη δολοφονία του Βαμβακά στην Καστέλα, αρχηγός έγινε ο Μαύρος - καλά, κι αυτόν τον βγάλανε χαφιέ της Ιντέλιτζενς Σέρβις στη φυλακή… Όταν ρώτησα τι στοιχεία είχαν, μου απάντησαν να μη ρωτάω πολλά και ότι ξέρει το κόμμα. Λες και το κόμμα ήταν η ασώματος κεφαλή, δεν αποτελούνταν από ανθρώπους… Τέλος, έρχεται λοιπόν ο Μαύρος και μου λέει – ρε συ, ξέρεις ότι του κάνανε οχτώ πενικιλίνες και δεν του πήρανε κουβέντα στην ασφάλεια; Θ’ αναρωτιέσαι τι είναι η πενικιλίνη. Είναι ένα βασανιστήριο που το έφεραν μάλλον οι Αμερικάνοι, τα νέα τους αφεντικά.
Σε δένουν σφικτά σφικτά, σου ντύνουν ουσιαστικά τα χέρια από τον καρπό ώς τον αγκώνα με ψιλό παραγαδίσιο σκοινί, ύστερα τα πόδια από τους αστραγάλους ώς το γόνατο, και μετά δένουν τα χέρια με τα πόδια πίσω πρέπει να σταματάει κάπου η κυκλοφορία του αίματος και πρέπει να προκαλεί ισχυρούς πόνους αλλά και βλάβες στον εγκέφαλο και σε άλλα όργανα. Είναι από τα λίγα βασανιστήρια που γίνονταν με την παρακολούθηση γιατρού. (…) Τέλος, του Μαύρου του το κάνανε δέκα φορές, για χρόνια του ‘καμναν μετά θεραπεία στη φυλακή, γιατί του είχε αφήσει κουσούρια το βασανιστήριο. Κι όμως, τον έβγαλαν χαφιέ και τον είχαν απομονωμένο στη φυλακή. “ Ήξερε το κόμμα”, δηλαδή ένας μαλάκας που ήταν διορισμένος καθοδήγηση στη φυλακή. Τι να πεις…»
*Ο Π. Παπαπολυβίου είναι αναπλ. καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.


Πηγή: Ο Φιλελεύθερος
Δημοσιεύτηκε στις 24/11/2012