Αρχαιολογία - Ο άγνωστος θησαυρός του Ασκληπιείου στη Μεσσηνία

Τα ερείπια ενός πολυτελούς και λαμπρού ναού στην αρχαία Θουρία

 

Της Γιώτας Συκκά

Ο τόπος μοιάζει ευλογημένος. Δέκα μόλις χιλιόμετρα από την Καλαμάτα, γεμάτος με συκιές και ελιές, ένα τοπίο που μοιάζει με ησυχαστήριο έχοντας θέα τον Μεσσηνιακό κόλπο. Και με όλα αυτά τα ευρήματα που αποκαλύπτονται κάθε χρόνο, θα μπορούσε να γίνει ένας εξαιρετικός προορισμός. Για τους αρχαιολόγους, πολύ περισσότερο για την ανασκαφέα του, την Ξένη Αραπογιάννη, είναι ένας παράδεισος. Οπου κι αν περπατήσεις, προβάλλουν αρχιτεκτονικά μέλη, κίονες, επιστύλια, γείσα, λες και είναι χαρισμένα από τη φύση. Είναι η αρχαία Θουρία.

«Η σημαντικότερη πόλη της Μεσσηνίας», όπως μας λέει η υπεύθυνη των ανασκαφών, «πριν ιδρύσει ο Επαμεινώνδας το 369 π.Χ. την αρχαία Μεσσήνη». Από το 2007 άρχισε τις δοκιμαστικές τομές στην περιοχή εντοπίζοντας τα πρώτα κτίρια.
Ο φύλακας του χώρου Αντώνης Τσαγκλής την οδήγησε σε ένα δύσκολο γεμάτο άγριους θάμνους και έναν πυκνό καλαμιώνα σημείο, τη θέση Παναγίτσα, όπως τη λένε, εξαιτίας της εκκλησούλας που έχει χτιστεί από αρχαίο οικοδομικό υλικό. Εκεί έστεκε επιβλητικά το αρχαίο τείχος κατασκευασμένο από τεράστιους ογκόλιθους. «Από τη μορφολογία του εδάφους και τον μεγάλο αναλημματικό τοίχο που είχα βρει, περίμενα ότι θα εντοπίσουμε σημαντικά αρχαία, δεν φανταζόμουν όμως ότι θα πέσουμε στο Ασκληπιείο. Εύρημα σημαντικό, διότι έχουμε να κάνουμε με τις πρώτες αρχαιότητες που εμφανίζονται στην αρχαία Θουρία». Η κατοίκηση του λόφου ανάγεται ήδη στην 3η χιλιετία π.Χ. Στη μυκηναϊκή εποχή είναι φανερό πως γνώρισε τεράστια άνθηση όπως αποκαλύπτουν η μυκηναϊκή νεκρόπολη και ο ηγεμονικός θολωτός μυκηναϊκός τάφος που μαρτυρούν συνεχή χρήση έως τους ύστερους κλασικούς χρόνους. Την ταύτισαν με την ομηρική Ανθεια, άλλοι με την Αίπεια, κάποιοι με το Λεύκτρον. «Ομως η αρχαία πόλη, δηλαδή των κλασικών χρόνων που συνέχισε να κατοικείται μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους (απλώς μεταφέρθηκε από το ύψωμα λίγο χαμηλότερα στην πεδιάδα), δεν είχε εμφανιστεί, εκτός από τα τείχη της ακροπόλεως που ήταν ορατά σε μια έκταση και μπορούσαμε να ανιχνεύσουμε».

Ο καθαρισμός από την οργιώδη βλάστηση άρχισε αμέσως. Ο αναλημματικός τοίχος, μήκους 14 μ. και ύψους 3 μ., αποκαλύφθηκε ολόκληρος και συγκρατούσε ένα πλατύ άνδηρο που καταλάμβανε έκταση περίπου 600 τ.μ. Οι δοκιμαστικές τομές στην επιφάνειά του εντόπισαν τα πρώτα οικοδομήματα, ενώ και ένας δεύτερος ισοδομικός αναλημματικός τοίχος, μήκους 30 μ., ανασκάφηκε προς τα νότια ως επέκταση του προηγούμενου.
Το 2009 η ανασκαφή στη θέση Παναγίτσα της αρχαίας Θουρίας έγινε συστηματική υπό την αιγίδα της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας.

Λαμπρό οικοδόμημα Χρειάστηκε ολόκληρη επιχείρηση για να απομακρυνθούν οι τεράστιοι βράχοι που είχαν πέσει στα αρχαία οικοδομήματα. Και τότε ήρθαν στο φως «τα ερείπια ενός λαμπρού ιερού, στη δυτική πλαγιά του λόφου της αρχαίας πόλης, εκτός των τειχών».
Το κτίριο, χτισμένο από μεγάλους ορθογώνιους λιθοπλίνθους κατά το ισοδομικό σύστημα, «ήταν αναμφίβολα δημόσιο», ενώ ανάμεσα στις πεσμένες κεραμίδες της στέγης, βρέθηκαν κάποιες με τη σφραγίδα: ΔΑΜΟΣΙΟΙ.
«Κατά μήκος της νότιας μακράς πλευράς του υπήρχε ιωνική στοά, επάνω στον στυλοβάτη της οποίας βρέθηκαν στη θέση τους οι βάσεις πέντε κιόνων της ιωνικής κιονοστοιχίας, ενώ στέκεται όρθια στη θέση της η μία παραστάδα της θύρας της ιωνικής στοάς, με πεσμένο δίπλα της το τμήμα του επιστυλίου που αποτελούσε το ανώφλι της». Σε μικρή απόσταση, αποκαλύφθηκαν τα ερείπια δωρικού ναού.
Το μνημείο, λέει η κ. Αραπογιάννη, εδράζεται σε δίβαθμη κρηπίδα και αποτελείται από τέσσερις δωρικούς ημικίονες στις στενές και 6 ημικίονες στις μακρές πλευρές. Εσωτερικά αποτελείται από στενό πρόναο, σχεδόν τετράγωνο σηκό, που επικοινωνούν μεταξύ τους με μια θύρα η οποία εδράζεται σε πλατύ κατώφλι. Σε άριστη κατάσταση και το δάπεδο του σηκού, όπου σε μια πλευρά του βρέθηκε «θησαυρός», χρηματοκιβώτιο της εποχής, για να ρίχνουν οι πιστοί νομίσματα.
Στην επάνω επιφάνειά του, επιγραφή του 4ου-3ου αι. π.Χ. μας πληροφορεί ότι ο αρχιτέκτων ονομαζόταν Θεόδωρος! Εντυπωσιακή είναι και η λίθινη «ράμπα» εισόδου, οι αναθηματικές στήλες που βρέθηκαν εκατέρωθεν αυτής, ενώ επιγραφές μαρτυρούν ότι γονείς αφιέρωναν τα αγάλματα των παιδιών τους στον Ασκληπιό και την Υγεία.
Αν και στις μέρες μας μοιάζει εξαντλητική η αναζήτηση χορηγών, η ανασκαφή δεν μπορεί να κάνει χωρίς αυτούς. Εδώ βοήθησαν ο Δήμος Καλαμάτας, επίσης η κ. Β. Καρέλια (καπνοβιομηχανία), όμως το όνειρο είναι η ανάδειξη όλου του Ασκληπιείου. Σε ομάδα αρχιτεκτόνων ανατέθηκε η μελέτη μερικής αναστήλωσης, ενώ το ερασιτεχνικό στέγαστρο που προστάτεψε τα αρχαία από τις καιρικές συνθήκες απαιτεί κάτι καλύτερο.

Κάθε ανασκαφική περίοδος είναι αποκαλυπτική. «Η συγκίνηση δεν κρύβεται ούτε από τους εργάτες της ανασκαφής», λέει η Ξένη Αραπογιάννη που υπηρέτησε 37 χρόνια στην Αρχαιολογική Υπηρεσία, διετέλεσε 20 χρόνια διευθύντρια στην Ολυμπία και ύστερα στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας την οποία ίδρυσε και παρέμεινε μέχρι το 2011, όταν αναγκάστηκε να φύγει με τα μέτρα υποχρεωτικής συνταξιοδότησης. Μια Αθηναία που διάλεξε να ζει στην Καλαμάτα, και χτυπά η καρδιά της για την αρχαία Θουρία.

Πηγή: Η Καθημερινή
Δημοσιεύτηκε στις 30/11/2013