Από την Ουκρανία στην Ανατολική Μεσόγειο

 Λύση του Κυπριακού σύμφωνα με τις αμερικανικανο-νατοϊκές προδιαγραφές θα καθιστούσε την Τουρκία επικυρίαρχη δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο και συνεταίρο στο κυπριακό φυσικό αέριο

 

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κρίση στην Ουκρανία επηρεάζει άμεσα ή έμμεσα τις γεωπολιτικές ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο. Τόσο η Τουρκία όσο και η Κύπρος επηρεάζονται από όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία και ιδιαίτερα στην περιοχή της Κριμαίας. Η Τουρκία εμπλέκεται γιατί από τη μια είναι μέλος του ΝΑΤΟ και κατ’επέκταση της δυτικής συμμαχίας η οποία καταδικάζει τη ρωσική επέμβαση στην Κριμαία. Η τουρκική διπλωματία όμως έχει πετύχει μέχρι στιγμής να κρατήσει τις ισορροπίες ανάμεσα στους δυτικούς συμμάχους της χώρας και τη Μόσχα. Αν και υπό κανονικές συνθήκες η  Άγκυρα θα είχε κάθε λόγο να συνταχτεί με τη Δύση και να καταδικάσει τη ρωσική επέμβαση, εντούτοις δεν το έχει κάνει. Τα στρατηγικά της συμφέροντα στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας αλλά και η προστασία των τουρκόφωνων Τατάρων της Κριμαίας, συνηγορούν υπέρ της συμπόρευσης της με τη Δύση. Από την άλλη όμως τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα της με τη Ρωσία και ειδικότερα η μεγάλη εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο, την υποχρεώνουν να δείχνει ανοχή στις ενέργειες της Μόσχας. Για τον Ερντογάν υπάρχει ακόμη ένας λόγος να μη συντάσσεται με τους Δυτικούς, λόγω των ψυχρών σχέσεών του με την Ουάσιγκτον και τις υποψίες του ότι πίσω από τον Γκιουλέν με τον οποίο βρίσκεται σε πόλεμο, κρύβονται οι Αμερικάνοι. Όσον αφορά την Κύπρο, παρά την δεδηλωμένη φιλοδυτική στάση της σημερινής κυπριακής κυβέρνησης και του προέδρου Αναστασιάδη και παρά την αποδοχή από μέρους της των αμερικανικών σχεδιασμών στην Ανατολική Μεσόγειο, είναι υποχρεωμένη, λόγω των πολλαπλών οικονομικών σχέσεων με τη Μόσχα, να τηρεί κάποιες δειλές αποστάσεις από την ανοιχτή καταδίκη της ρωσικής επέμβασης στην Κριμαία.

Το νέο όμως στοιχείο αυτή τη στιγμή, με την ουκρανική κρίση, είναι πως η Ουάσινγκτον θα επιταχύνει τις διαδικασίες για την εξομάλυνση της κατάστασης στην Ανατολική Μεσόγειο προκειμένου να υπάρξει πολύ πιο γρήγορη εκμετάλλευση του φυσικού αερίου της περιοχής ως αντίβαρο της ρωσικής πίεσης που ασκείται στην Ευρώπη. Στην πράξη αυτό σημαίνει να κλείσει το Κυπριακό το συντομότερο δυνατό, να κατασκευαστεί ο αγωγός μεταφοράς του φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας και να αποφευχθεί η οποιαδήποτε ρωσική παρέμβαση στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Υπό αυτές τις συνθήκες οι πιέσεις για υποχωρήσεις θα ασκηθούν προς την κυπριακή πλευρά η οποία θεωρείται δεδομένη, προκειμένου να ικανοποιηθεί η Τουρκία. Μολονότι η Άγκυρα δεν πρόκειται να χαλάσει με κανένα τρόπο τις σχέσεις της με τη Μόσχα, εντούτοις με τις παραχωρήσεις που θα τις γίνουν στο Κυπριακό θα διευκολύνει τους αμερικανικούς σχεδιασμούς μεταφοράς του κυπριακού φυσικού όπως και μέρους αυτού του Ισραήλ προς την Ευρώπη. Άλλωστε έχει και η ίδια άμεση ανάγκη για τη δική της αγορά το κυπριακό και το ισραηλινό φυσικό αέριο, κάτι που θα μπορούσε να την οδηγήσει και σε μερική απεξάρτηση από τη Μόσχα. Το κυριότερο όμως είναι ότι μια λύση του Κυπριακού σύμφωνα με τις αμερικανικές προδιαγραφές θα καθιστούσε την Τουρκία επικυρίαρχη δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο και συνεταίρο στο κυπριακό φυσικό αέριο. Η Κύπρος θα είναι ο μεγάλος χαμένος της υπόθεσης αφού με τη διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας θα βοσνιοποιηθεί, θα μετατραπεί σε προτεκτοράτο, και θα ενταχτεί στη σφαίρα επιρροής της Τουρκίας. Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες έχουν αρχίσει οι διαπραγματεύσεις για λύση του Κυπριακού ευνοούν την τουρκική πλευρά για τους λόγους που έχουν αναλυθεί κατ’ επανάληψη από αυτή εδώ την στήλη. Το χειρότερο βεβαίως, εκτός από την επίδραση των εξωτερικών παραγόντων, είναι το γεγονός ότι οικοδομείται στο εσωτερικό μια συμμαχία διατεθειμένη να αποδεκτεί λύση αμερικανο-νατοϊκών προδιαγραφών, εκμεταλλευόμενη και την οικονομική κρίση αλλά και την κόπωση του λαού. Και όσον αφορά τον Αναστασιάδη και την κομπραδόρικη αστική τάξη που εκπροσωπεί πολιτικά, πρόκειται για μια αναμενόμενη στάση αφού νυχθημερόν ονειρεύονται την τουρκική αγορά. Ακατανόητη παραμένει όμως η στάση της ηγετικής ακελικής νομενκλατούρας που συντάσσεται με τον Αναστασιάδη και την μεταπρατική αστική τάξη υπέρ αυτής της λύσης. Στη ίδια συμμαχία εντάχτηκε και ο Αρχιεπίσκοπος, για τα δικά του οικονομικά συμφέροντα, αφού από καιρό έχει δηλώσει ότι δεν έχει πρόβλημα μεταφοράς του κυπριακού φυσικού αερίου μέσω Τουρκίας.  Το αδύνατο βεβαίως σημείο της αφύσικης αυτής ιεράς συμμαχίας, θα είναι η αντίδραση της λαϊκής Δεξιάς από τη μια, αν εκδηλωθεί όπως εκδηλώθηκε το 2004, και των ευρύτερων λαϊκών στρωμάτων της Αριστεράς, αν επίσης εκδηλωθούν όπως εκδηλώθηκαν το 2004. Σε αυτή την περίπτωση, η λύση αμερικανο-νατοϊκών προδιαγραφών δεν θα  έχει πολλές ελπίδες να επιβληθεί.

Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

* .E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com