Δάνεια και εξάρτηση

Γιώργος Ρωμαίος

Τα δάνεια της... εξάρτησης

 Γράφει ο Γιώργος Λακόπουλος

Η πρώτη χρεοκοπία του ελληνικού κράτους σημειώθηκε προτού καν υπάρξει αυτό το κράτος. Μόλις το 1923 αναζητήθηκε το πρώτο δάνειο, η διαπραγμάτευση - και μη εξυπηρέτηση - του οποίου οδήγησε σε δεσμούς υποτέλειας με τους ξένους, αλλά και σε εμφύλια σύρραξη και διαφθορά στο εσωτερικό.

«Ολα τριγύρω αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν», είναι λοιπόν η αίσθηση με την οποία μένει ο αναγνώστης του νέου βιβλίου του Γιώργου Ρωμαίου «Η Ελλάδα των δανείων και των χρεοκοπιών». Είναι ίσως το πιο επίκαιρο βιβλίο της εποχής ένα εγχειρίδιο εθνικής αυτογνωσίας. Πριν από το σημερινό φάσμα της χρεοκοπίας, η χώρα είχε χρεοκοπήσει... τέσσερις φορές στο παρελθόν. Για τους ίδιους λόγους, στις ίδιες συνθήκες και με τις ίδιες συνέπειες που συζητούνται και σήμερα.

Τα δάνεια, η κατασπατάλησή τους, οι χρεοκοπίες, οι επεμβάσεις των δανειστών, οι λεόντειες συμβάσεις, τα Μνημόνια, οι διεθνείς οικονομικοί έλεγχοι, οι... τρόικες και τα συναφή υπήρξαν και άλλες φορές στο παρελθόν. Ιδια και απαράλλαχτα. Ο Εδουάρδος Λο, ο Πολ Πόρτερ και ο Πολ Τόμσεν είναι τελικά το ίδιο πρόσωπο. Οπως ίδια είναι και η ανεπάρκεια του πολιτικού προσωπικού που αντιδικούσε επί των ερειπίων που το ίδιο δημιουργούσε κάθε φορά. Η μόνη διαφορά είναι ότι σήμερα οι επιτηρητές δεν... χαστουκίζουν έλληνες υπουργούς, όπως έκανε ο Πόρτερ με τον Στέφανο Στεφανόπουλο επειδή δεν εφάρμοσε τις υποδείξεις του.

Οι ομοιότητες μεταξύ των περιόδων φθάνουν έως τις αξιώσεις των ξένων για... πολιτική συναίνεση και την απαίτηση για ισχυρές κυβερνήσεις προκειμένου να χορηγήσουν ένα δάνειο. Ή έως τις απειλές να το διακόψουν αν δεν υλοποιηθούν οι αλλαγές και οι μεταρρυθμίσεις που συμφωνήθηκαν. Τι ζητούν; Να περικοπούν δαπάνες, να μειωθεί η «περιττή υπαλληλία», να εισπραχθούν οι φόροι. Συχνά χρησιμοποιούνται σχεδόν τα ίδια λόγια. Ιδια ήταν και η ελληνική έφεση προς τη δημιουργική λογιστική. Η πρώτη φορά που αποκαλύφθηκε ήταν στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν για τους δικούς του λόγους ο καθένας οι αντιπρόσωποι της Αγγλίας και της Αυστρίας ζήτησαν στατιστικές πληροφορίες: «Γενομένης παραβολής των δύο πινάκων προέκυψε ότι οι αριθμοί του πρώτου ήταν τερατωδώς διάφοροι εκείνων του δευτέρου».

Ο εξαιρετικά μεθοδικός τρόπος με τον οποίο ο Γιώργος Ρωμαίος παρουσιάζει τα πράγματα - τον γνωρίσαμε άλλωστε και στην «Ιστορία του κοινοβουλευτισμού στην Ελλάδα» - καθιστά αυτό το βιβλίο ευανάγνωστο οδηγό κατανόησης μιας διαδικασίας που κρατάει περισσότερο από 180 χρόνια και συνεχίζεται.

Ο συγγραφέας παρουσιάζει με στοιχεία και μαρτυρίες το πώς μόνο ένα ποσοστό από τα εξασφαλισθέντα δάνεια έφθαναν στην Ελλάδα. Καθ' οδόν τα λεηλατούσαν μεσίτες, άλλοι δανειστές και ενδιάμεσοι - ενίοτε και ορισμένοι «πατριώτες». Και όσα έφθαναν διασπαθίζονταν για τη δημιουργία κομματικής πελατείας και για αθέμιτο πλουτισμό, ακόμη και από το Παλάτι!

Η διασπάθιση των «δανείων της Ανεξαρτησίας», όπως λέγονταν, οδήγησε κιόλας στο πρώτο κούρεμα, στην πρώτη επιτήρηση και τελικά στην πρώτη χρεοκοπία. Η δεύτερη σημειώθηκε επί Οθωνα. Αφήνοντας υποχρεώσεις που θα χρειαστούν δεκαετίες ώσπου να αποπληρωθούν. Ολα αυτά σε ένα διεθνές περιβάλλον εξευτελιστικό πολλές φορές, ενώ από πολλές μαρτυρίες προκύπτει ότι ο δανεισμός της Ελλάδας υπήρξε εξαιρετικά επικερδής επιχείρηση για τους δανειστές.