Ασία: Η νέα πυριτιδαποθήκη του πλανήτη

 Γιώργος Τσιάρας  

Η Κίνα, η Ινδία, το Πακιστάν και άλλες μεγάλες δυνάμεις αγόρασαν σχεδόν τα μισά καινούργια όπλα που βγήκαν στην παγκόσμια αγορά

«ΣΑΝ ΕΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ». Στρατιώτες παρελαύνουν στο Πεκίνο σε εκδηλώσεις για την ίδρυση του κινεζικού ΚΚ

Στην Ασία στρέφονται πλέον τα σκόπευτρα των μεγάλων πολεμικών βιομηχανιών του πλανήτη καθώς οι ραγδαία αναπτυσσόμενες περιφερειακές υπερδυνάμεις της επιδεικνύουν μιαν ακόρεστη δίψα για σύγχρονα όπλα. Για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία, μάλιστα, η Ευρώπη παύει να είναι ο μεγαλύτερος πελάτης όπλων παραδίδοντας τα σκήπτρα στους Ασιάτες. Πάνε, λοιπόν, πέρασαν οριστικά οι εποχές που η μικρή πλην υπερήφανη Ελλάδα αναγορευόταν επί σειρά ετών παγκόσμια πρωταθλήτρια εισαγωγής οπλικών συστημάτων. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του σουηδικού Διεθνούς Ινστιτούτου Ερευνών για την Ειρήνη (SIPRI), η Ασία ήδη αγοράζει τα μισά σχεδόν καινούργια όπλα (44%) που βγαίνουν στο παγκόσμιο παζάρι, με τη μαστιζόμενη από τη φτώχεια Ινδία και την αναπτυσσόμενη ακόμη Κίνα να ξεχωρίζουν ως οι πλέον «αχόρταγοι» πελάτες προηγμένου στρατιωτικού υλικού και να οδηγούν αυτή τη νέα, πρωτοφανή, κούρσα εξοπλισμών.

Για την ακρίβεια, τα στατιστικά των σουηδών αναλυτών δείχνουν ότι ο τζίρος του παγκοσμίου εμπορίου όπλων αυξήθηκε κατά 24% μεταξύ του 2007 και του 2011, με την Ινδία να προηγείται στη λίστα των καλύτερων πελατών, εισάγοντας πλέον διπλάσια σε αξία όπλα σε σχέση με την Κίνα - το 10% του παγκοσμίου συνόλου. Στο πλαίσιο του «Ψυχρού Πολέμου» με τους βόρειους γείτονές της, τους Πακιστανούς, τους οποίους τα τελευταία χρόνια εκτός από τις ΗΠΑ οπλίζουν και οι Κινέζοι, και παρά το γεγονός πως και οι δύο χώρες διαθέτουν ατομικά όπλα, η ινδική κυβέρνηση έχει αποφασίσει να ξοδέψει σε όπλα πάνω από 120 δισ. ευρώ μέσα στην επόμενη δεκαετία. Πρόκειται για μια πραγματική ψύχωση με τα όπλα, που βέβαια καθυστερεί ακόμη περισσότερο την κοινωνική ανάπτυξη της χώρας.

Οι Ινδοί έχουν κυριολεκτικά βγει στο παζάρι για ψώνια και αγοράζουν ό,τι βρουν: μαχητικά, μεταγωγικά και βομβαρδιστικά αεροσκάφη, πολεμικά πλοία επιφανείας, υποβρύχια, αντιαεροπορικά συστήματα, τεθωρακισμένα, κανόνια, ακόμη και νέα τουφέκια για τους φαντάρους της. Και είναι χαρακτηριστικό πως μόνο για το μεγαλύτερο από αυτά τα τρέχοντα χρυσοφόρα ινδικά συμβόλαια, αυτό για την αγορά 126 σύγχρονων μαχητικών αεροσκαφών, ύψους 12 δισ. ευρώ, «σφάζονται» στην ποδιά των Ινδών οι μεγαλύτερες χώρες του πλανήτη - με τα γαλλικά Rafale να κερδίζουν την «κούρσα» έναντι των πολυεθνικής κατασκευής Eurofighter Typhoon!

Εχει ενδιαφέρον να σημειώσουμε εδώ ότι στον σχετικό κατάλογο του SIPRI δεύτερη έρχεται η Νότια Κορέα με 6% του συνόλου των παγκόσμιων εισαγωγών, ενώ η Κίνα και το Πακιστάν μοιράζονται την τρίτη θέση με 5% και την πέμπτη θέση καταλαμβάνει η Σιγκαπούρη με 4%. Οι πέντε αυτές χώρες εισήγαγαν πάνω από το 1/3 των συνολικών όπλων μεταξύ 2007 και 2011!

Η Κίνα και εισάγει και κατασκευάζει

Βέβαια η παραπάνω κατάταξη δεν σημαίνει ότι η γιγαντιαία Κίνα, που ήταν παγκόσμια πρωταθλήτρια εισαγωγών μεταξύ 2002 και 2006, αγοράζει σήμερα λιγότερα όπλα. Στην πραγματικότητα, αγοράζει όλο και περισσότερα, με τον αμυντικό προϋπολογισμό της να σπάει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο. Απλά, αυτό που συμβαίνει είναι ότι το Πεκίνο έχει τα τελευταία χρόνια ενισχύσει πάρα πολύ την εγχώρια πολεμική βιομηχανία παράγοντας (και εξάγοντας) υπερσύγχρονα οπλικά συστήματα και περιορίζοντας έτσι τις ανάγκες της για εισαγωγές όπλων μόνο σε ό,τι δεν μπορεί να κατασκευάσει η ίδια. Οπως, ας πούμε, το γνωστό ρωσικό αεροπλανοφόρο Varyag, που ήδη «κινεζοποιήθηκε» και αναμένεται να αλλάξει άρδην την αεροναυτική ισορροπία στα στενά της Ταϊβάν...

Ακόμη όμως και με την Κίνα να περιορίζει σταδιακά τις εισαγωγές της, νέα στοιχεία του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Σπουδών (IISS), με έδρα το Λονδίνο, δείχνουν ξεκάθαρα ότι η Ασία θα ξεπεράσει μέσα στο 2012 την Ευρώπη σε συνολικές πολεμικές δαπάνες. Πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν αναγκαστεί λόγω της κρίσης να παγώσουν τις νέες προγραμματισμένες παραγγελίες τους για πολεμικό υλικό - και δεν είναι τυχαίο πως η μελέτη του IISS κάνει λόγο για «παγκόσμια αναδιανομή της στρατιωτικής ισχύος» ως αποτέλεσμα αυτής της διεθνούς «στροφής».

Στοίχημα της Δύσης η ποιοτική υπεροχή

Φυσικά για μια τέτοια «αναδιανομή» δεν αρκεί μόνο η ποσότητα των όπλων αλλά μετρά και η ποιότητα: η έκθεση του IISS συμπεραίνει πως οι ΗΠΑ και άλλες, μικρότερες δυτικές δυνάμεις, «θα κάνουν ό,τι περνά από το χέρι τους για να διατηρήσουν την ποιοτική υπεροχή» έναντι των ασιατικών κρατών και ιδιαίτερα της πιο προηγμένης εξ αυτών, της Κίνας, συνεχίζοντας να επενδύουν μεγάλα ποσά σε νέες πολεμικές τεχνολογίες.

Αλλωστε, όσον αφορά την προέλευση των όπλων, τα περισσότερα εξακολουθούν να παράγονται από τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, τη Γερμανία, τη Γαλλία και τη Βρετανία: οι πέντε αυτές χώρες παράγουν πάνω από το 75% των οπλικών συστημάτων του πλανήτη - ενώ η Κίνα έγινε πέρυσι η έκτη μεγαλύτερη παραγωγός και αναμένεται σύντομα να εκτοπίσει τη Βρετανία για να μπει στο «Top 5» των εξαγωγέων χάρη στις συνεχείς παραγγελίες από το Πακιστάν, τη Βενεζουέλα και άλλα κράτη που δυσκολεύονται να προμηθευτούν δυτικά οπλικά συστήματα.

Να τονιστεί εδώ ότι η Κίνα μπορεί να αυξάνει συνεχώς την παραγωγή όπλων χάρη στην τεράστια βιομηχανική βάση της αλλά εξακολουθεί να υπολείπεται σε κρίσιμη τεχνογνωσία: είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ κατασκευάζει τα δικά της μαχητικά αεροσκάφη, αναγκάζεται να τα εξοπλίζει με ρωσικούς κινητήρες τζετ και να αγοράζει ηλεκτρονικά και πυραυλικά υποσυστήματα γι' αυτά από πολυάριθμους προμηθευτές στη Ρωσία, στη Γαλλία, στην Ελβετία, στη Βρετανία, στην Ουκρανία και στη Γερμανία.

Παρομοίως η ινδική πολεμική βιομηχανία παράγει μεν «δικά της» υποβρύχια, μαχητικά αεροσκάφη και τεθωρακισμένα άρματα μάχης, αλλά στην πραγματικότητα μόνο... δικά της δεν είναι, αφού όλα είναι αντίγραφα ξένων όπλων που κατασκευάζονται κατόπιν αδείας: τα υποβρύχια είναι πιστά αντίγραφα των γαλλικών Scorpene, τα αεροσκάφη είναι ρωσικά Σουχόι Su-30MKI, όπως βέβαια και τα τανκς T-90S. Μια που μιλάμε μάλιστα για «συμπαραγωγές», αξίζει να σημειωθεί η κατασκευή από τη Νότια Κορέα εννέα υποβρυχίων Type-214 κατόπιν αδείας από τη γερμανική HDW - ναι, τα ίδια ακριβώς αμφιλεγόμενα «υποβρύχια που γέρνουν» σαν τα ελληνικά...

«Κρυφές» αμυντικές δαπάνες

«Πολιτικός»... Πόλεμος των Αστρων

Ο αμυντικός προϋπολογισμός της Κίνας θα ξεπεράσει εφέτος για πρώτη φορά τα 100 δισ. δολάρια. Ωστόσο στο ποσό αυτό δεν περιλαμβάνονται αρκετές «κρυφές» αμυντικές δαπάνες, όπως ας πούμε μεγάλο μέρος του διαστημικού προγράμματος της χώρας, που χαρακτηρίζεται «πολιτικό», ακόμη κι όταν αφορά δοκιμές συστημάτων για την κατάρριψη εχθρικών στρατιωτικών δορυφόρων!

Τζετ κινητήρες… κλοπιράιτ!

Μια κακή συνήθεια της Κίνας είναι ότι δεν μπορεί να αντισταθεί στον πειρασμό της… κλοπής ευαίσθητων τεχνολογιών: ενώ είχε συμβόλαιο για την προμήθεια από τους Ρώσους 35 κινητήρων τζετ για μια σειρά νέων αεροσκαφών, την ακύρωσε και κατασκεύασε υπερσύγχρονο εργοστάσιο που κατασκευάζει πιστά αντίγραφα ρωσικών κινητήρων! Ο Πούτιν θύμωσε πολύ και οι Κινέζοι για να τον εξευμενίσουν παρήγγειλαν νέα αεροσκάφη Su-35, ώστε μελλοντικά να τα αντιγράψουν κι αυτά…

Ινδοί, οι πιστοί… αντιγραφείς

Σε αντίθεση με τους Ρώσους, η ινδική πολεμική βιομηχανία αντιγράφει επακριβώς υποβρύχια, μαχητικά αεροσκάφη και τεθωρακισμένα άρματα μάχης. Πρόκειται για πιστά αντίγραφα ξένων όπλων που κατασκευάζονται κατόπιν αδείας: τα υποβρύχια είναι «κόπιες» των γαλλικών Scorpene, τα αεροσκάφη είναι ρωσικά Σουχόι Su-30MKI, όπως βέβαια και τα τανκς T-90S.

Νέος «Ψυχρός Πόλεμος»
Φοβάται ο Γιάννης το θεριό

Ο Ραχούλ Ρόι-Τσαουντάρι είναι ο επικεφαλής ειδικός σε θέματα ΝΑ Ασίας για το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Σπουδών (IISS). Τον ρωτήσαμε για την κούρσα των εξοπλισμών στην Ασία - ένα θέμα που αναδείχθηκε από τις τελευταίες εκθέσεις του ινστιτούτου και προκαλεί πολλές συζητήσεις παγκοσμίως.

Τι ωθεί την Κίνα και την Ινδία σε τόσο μεγάλη αύξηση των στρατιωτικών δαπανών τους;

«Κατ' αρχάς δεν είναι μόνο η Κίνα και η Ινδία. Μεγάλες αμυντικές δαπάνες σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν πραγματοποιούν η Ινδονησία, η Ιαπωνία, η Μαλαισία, η Σιγκαπούρη, ακόμη και η Ταϊλάνδη ή το Βιετνάμ. Κατά κάποιον τρόπο πρόκειται για ένα "ντόμινο": η Κίνα αυξάνει τις δαπάνες της επειδή αυξάνει τις δικές της δαπάνες η Αμερική, με αποτέλεσμα η Ινδία και η Ιαπωνία να αυξάνουν τις δικές τους δαπάνες για να ισορροπήσουν με την Κίνα και μετά το Πακιστάν αγοράζει όπλα για να "παρακολουθήσει" την Ινδία…

Κανείς φυσικά δεν το παραδέχεται ανοιχτά, αλλά ο ένας παρακολουθεί και επηρεάζει τον άλλον. Οταν λοιπόν ο Μπαράκ Ομπάμα ανακοινώνει περικοπές στις στρατιωτικές δαπάνες των ΗΠΑ για την Ευρώπη αλλά αύξησή τους για την Ασία και τον Ειρηνικό, τότε η Κίνα λογικά αγχώνεται και, αφού δεν μπορεί να φτιάξει το δικό της αεροπλανοφόρο, αγοράζει ένα "έτοιμο" από τους Ρώσους... Αυτή όμως η ενίσχυση της κινεζικής περιφερειακής δύναμης αναγκάζει ακόμη και κράτη όπως το Βιετνάμ ή οι Φιλιππίνες να ενισχύσουν τις ναυτικές ιδίως δυνάμεις τους γιατί αισθάνονται απειλή».

Υπάρχει όντως «Ψυχρός Πόλεμος» μεταξύ Ινδίας και Κίνας;

«Δεν θα το χαρακτήριζα "Ψυχρό Πόλεμο" αλλά υπάρχει οπωσδήποτε μια αμοιβαία ανησυχία που έχει να κάνει τόσο με την κατοχή του Θιβέτ όσο και με τη συγκέντρωση όλο και μεγαλύτερων κινεζικών στρατιωτικών δυνάμεων στο οροπέδιο του Ταουάνγκ, κοντά στα σύνορα με την ινδική επαρχία Αρουναχάλ Πράντες. Η περιοχή είναι διεκδικούμενη μετά το 1962 και η Ινδία έχει αποστείλει εκεί εσχάτως δύο ορεινές μεραρχίες με σύγχρονο οπλισμό, σαν ένα πρόσθετο "μήνυμα" προς την Κίνα».

Πιστεύετε ότι η Κίνα θα εξελιχθεί πράγματι σε στρατιωτική υπερδύναμη, αντίστοιχη των ΗΠΑ, και πόσο σύντομα θα συμβεί αυτό;

«Η Κίνα είναι ήδη υπερδύναμη αλλά δεν την ενδιαφέρει τόσο η προβολή της ισχύος της σε μακρινούς τόπους, όπως κάνει η Αμερική, αλλά η διατήρηση της σταθερότητας στο εσωτερικό, το μονοπώλιο της ισχύος στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και η απρόσκοπτη πρόσβαση σε πολύτιμους για τη βιομηχανία της πόρους, όπως το πετρέλαιο και μια σειρά βιομηχανικά μέταλλα. Γι' αυτό ξοδεύει ήδη μόνη της για όπλα όσα ξοδεύουν μαζί η Ινδία και η Ιαπωνία - με τη διαφορά ότι παράγει σήμερα πολύ περισσότερα οπλικά συστήματα από τους άλλους δύο. Μην ξεχνάμε ότι, εκτός από τα όπλα, μετράνε και οι αριθμοί στο έμψυχο υλικό: αν προσθέσεις όλα τα σώματα, στρατιωτικά και αστυνομικά/παραστρατιωτικά, προκύπτει ένας αριθμός κοντά στα 15 εκατομμύρια άνδρες και γυναίκες!».

Σφαίρες επιρροής, ζωτικά συμφέροντα, καθεστωτικά στηρίγματα
Οι αιτίες πίσω από την «κούρσα» των εξοπλισμών

Ποιοι φόβοι και ποιες ανομολόγητες φιλοδοξίες θρέφουν τη νέα ασιατική κούρσα των εξοπλισμών; Εντάξει, για τη νέα πρωταθλήτρια εισαγωγών, την Ινδία, η πηγή της στρατηγικής ανασφάλειας είναι προφανής και ακούει στο όνομα «Πακιστάν»: οι δύο χώρες έχουν πολεμήσει μεταξύ τους τρεις φορές τα τελευταία 70 χρόνια, εξακολουθούν να φιλονικούν για το οροπέδιο του Παντζάμπ και άλλες αμφισβητούμενες περιοχές και η ένταση μεταξύ τους συνεχίζεται λόγω των σποραδικών τρομοκρατικών επιθέσεων από ισλαμιστές στο εσωτερικό της Ινδίας, με αποκορύφωμα το μακελειό του 2009 στο Μουμπάι.
Καθώς η Κίνα εξοπλίζει όλο και περισσότερο το Πακιστάν, είναι «λογικό» η Ινδία να προσπαθεί να καλύψει αυτή την απόσταση με συνεχείς αγορές ακόμη πιο σύγχρονων ρωσικών και ευρωπαϊκών κυρίως όπλων – έστω και αν αυτό γίνεται σε βάρος των τεράστιων κοινωνικών αναγκών του πληθυσμού της. Το ίδιο «λογικός» είναι ο συνεχιζόμενος υπερεξοπλισμός της Νότιας Κορέας, που προσπαθεί με τον τρόπο αυτόν να ισοσκελίσει την πυρηνική και πυραυλική υπεροχή των βόρειων γειτόνων της. Τι αναγκάζει όμως μια ήδη πανίσχυρη χώρα σαν την Κίνα να οπλίζεται σαν αστακός;
Την απάντηση δίνουν οι ίδιοι οι Κινέζοι: σε πρόσφατο κύριο άρθρο της «Λαϊκής Ημερησίας», επίσημου οργάνου του Πεκίνου, ανώνυμος κομματικός συντάκτης παραδέχεται μεν την επιτάχυνση της ασιατικής κούρσας των εξοπλισμών αλλά την αποδίδει στην εξωτερική πολιτική «περικύκλωσης» της Κίνας από τις ΗΠΑ καλώντας μάλιστα την Ουάσιγκτον να σταματήσει να υποστηρίζει την εχθρική στάση άλλων ασιατικών δυνάμεων προς την Κίνα.
Πέρα από την ίδια την Ταϊβάν, την παλιά Φορμόζα των εθνικιστών, η ενσωμάτωση της οποίας στη Μητέρα Πατρίδα είναι το μόνιμο απωθημένο των Κινέζων, συντάκτης κατηγορεί εμμέσως την Αμερική ότι «σπρώχνει» την Ινδία σε μια κούρσα εξοπλισμών που στρέφεται (και) ενάντια στην Κίνα και σκοπεύει στον γεωστρατηγικό περιορισμό της.
Πόσο αληθινή είναι αυτή η προσέγγιση; Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια η ραγδαία βιομηχανική ανάπτυξη και η ολοένα μεγαλύτερη εξάρτηση της Κίνας από εισαγόμενες πρώτες ύλες την έχουν αναγκάσει να επεκτείνει τη σφαίρα των ζωτικών συμφερόντων της σε περιοχές όπου ως τώρα δεν είχε παρουσία και ιδιαίτερα στη Λατινική Αμερική αλλά και στη Βόρεια και στην Ανατολική Αφρική. Η «εξάπλωση» αυτή έχει εμφανέστατα ενοχλήσει τις ΗΠΑ, που βλέπουν όλο και περισσότερο την Κίνα ως τον μεγάλο αντίπαλό τους για την παγκόσμια πρωτοκαθεδρία στον 21ο αιώνα.
Από αυτή την άποψη, οι Κινέζοι έχουν δίκιο να κατηγορούν τις ΗΠΑ ότι προσπαθούν να τους περιορίσουν στρέφοντας άλλες χώρες εναντίον τους. Για την κούρσα των εξοπλισμών, όμως, φταίνε πρωτίστως οι ίδιοι οι Κινέζοι με τις συνεχείς αυξήσεις στον αμυντικό προϋπολογισμό τους (εφέτος θα ξεπεράσει τα 100 δισ. δολάρια για πρώτη φορά στην ιστορία σημειώνοντας ενίσχυση 11,5%!) αλλά και με την υποστήριξη που παρέχουν στον «τρελό» της περιοχής, τη Βόρεια Κορέα. Κάθε φορά που οι Βορειοκορεάτες δοκιμάζουν κάποιο καινούργιο είδος πυραύλου, με στόχο συνήθως τη Θάλασσα της Ιαπωνίας, οι παραγγελίες νέων οπλικών συστημάτων στην ευρύτερη περιοχή εκτοξεύονται μαζί του…