Ο αρχιτέκτονας Στάμος Φαφαλιός: «Να αγαπήσουμε περισσότερο την Αθήνα»

Ο αρχιτέκτονας ανοίγει το σπίτι του στην Πλάκα και μιλάει για μπίζνες, αισθητική και τέχνη

Μαριλένα Αστραπέλλου

Στην Πλάκα, κοντά στο Μουσείο Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, εκεί όπου ο αχός της πόλης σβήνει διακριτικά, βρίσκεται το σπίτι του Στάμου Φαφαλιού. Λιτό εξωτερικά, ανακαινισμένο από την αρχιτεκτονική εταιρεία CF Company, την οποία διευθύνει μαζί με τον Στέλιο Κούτσικο. Ηταν ένα ακατοίκητο, εγκαταλελειμμένο κτίριο το κάτω μέρος του οποίου χτίστηκε στις αρχές του 19ου αιώνα και το επάνω ολοκληρώθηκε το 1957 σε στυλ Μπαουχάους.
Η ιστορία του είναι ευδιάκριτη στην πρόσοψή του, η παρουσία του στο στενό δρομάκι της Πλάκας πολύ διακριτική. Στο πνεύμα που διέπει τη φιλοσοφία της CF Company: «Μακριά από τυποποιημένες λύσεις ή ναρκισσιστικές υπερβολές». 

Βαλσαμάκης και Πικιώνης

Η θέα προς την Πλάκα και το Μοναστηράκι είναι απρόσκοπτη χάρη στη μεγάλη τζαμαρία στο εσωτερικό. Είναι όμορφη η Αθήνα μέσα στην αναρχία της. Ο Στάμος Φαφαλιός συμφωνεί: «Υπάρχουν πολλά ωραία κτίρια στην Αθήνα. Η τριλογία της Πανεπιστημίου, τα νεοκλασικά, αλλά και τα κτίρια του μοντερνισμού. Αγαπώ πολύ τον Βαλσαμάκη, τις πολυκατοικίες του Μεσοπολέμου, τα κτίρια του '60 και του '70, και τα ξενοδοχεία της Βουλιαγμένης. Το Hilton μού άρεσε κάποτε πολύ. Ηταν ένα μπιζού. Hταν ένα τέλειο κτίριο, αλλά ταυτόχρονα και ελληνικό. Είχε μέσα έπιπλα του Σαρίδη, είχε έργα του Μόραλη, ήταν ένα ελληνικό σύγχρονο κτίριο. Ακόμη και ο Κόνραντ Χίλτον είχε πει όταν πρωτοχτίστηκε ότι είναι το πιο όμορφο Hilton του κόσμου. Η πρόσφατη ανακαίνισή του με στενοχώρησε. Αντί να το σεβαστούν, φαίνεται ότι έκαναν ό,τι μπορούσαν για να σβήσουν το έργο του Εμμανουήλ Βουρέκα. Να χαλάσουν ένα τέτοιο έργο! Χρειαζόταν περισσότερη ευαισθησία. Ομως το αγαπημένο μου έργο στην Αθήνα είναι ο πεζόδρομος του Πικιώνη. Είναι ένα από τα πιο σημαντικά αρχιτεκτονικά στοιχεία της Αθήνας, το οποίο όχι μόνο είναι παρατημένο, αλλά δεν το σέβονται καν. Αυτό το έργο είναι ένα κέντημα. Κάθε πέτρα έχει τοποθετηθεί με λογική, με σοφία και με αγάπη. Ο Πικιώνης είναι ο αγαπημένος μου έλληνας αρχιτέκτονας και πιστεύω ότι έχουμε να μάθουμε πολλά από αυτόν. Είναι κρίμα που όταν πεζοδρόμησαν την Αρεοπαγίτου δεν μελέτησαν πιο πολύ τον Πικιώνη, όχι για να τον αντιγράψουν, αλλά για να κάνουν κάτι σύγχρονο που εμπνέεται από αυτόν. Η Αθήνα δεν πρόκειται να λύσει τα προβλήματά της αν οι Αθηναίοι δεν αρχίσουν να αγαπούν περισσότερο την πόλη τους και κατ' επέκταση οι Ελληνες τη χώρα τους».

Η Ελλάδα στο εξωτερικό

Ο Στάμος Φαφαλιός αγαπάει τη χώρα του και το έχει αποδείξει κατ' επανάληψη. Οπως με τον πολιτιστικό οργανισμό Atopos CVC. «Ηθελα να δημιουργήσω έναν χώρο μέσω του οποίου θα μπορούσαμε να προβάλλουμε το σύγχρονο πρόσωπο της Ελλάδας στο εξωτερικό. Ετυχε να γνωρίσω τον επιμελητή Βασίλη Ζηδιανάκη, του μίλησα για την ιδέα μου και έτσι, το 2003, γεννήθηκε η Atopos CVC. Το όνομα το βρήκε ο Βασίλης. Είναι ακριβώς αυτό που είμαστε: δεν ανήκουμε πουθενά και τα δεχόμαστε όλα. Μας καλούν να παρουσιάσουμε τις εκθέσεις μας στο εξωτερικό. Οι προσκλήσεις είναι αυθόρμητες». Θυμηθείτε τις εκθέσεις «Πτυχώσεις», «ΧΡΑΑΑΤΣ! Μόδα από Χαρτί» ή την «ARRRGH!», η οποία ξεκίνησε την πορεία της στο Μουσείο Μπενάκη, ταξίδεψε σε Γαλλία και Ολλανδία και πιθανότατα θα ακολουθήσουν η Δανία και η Κορέα.

Η τέχνη του χειροποίητου

Η ιστορία του Στάμου Ι. Φαφαλιού ξεκινάει στην Αγγλία το 1951. Εκεί ήταν το ναυτιλιακό κέντρο του κόσμου εκείνη την εποχή, εκεί είχαν εγκατασταθεί εν τέλει οι γονείς του αφότου παντρεύτηκαν το 1949. Το Λονδίνο ήταν ο τόπος διαμονής, αλλά από τεσσάρων ετών η Χίος ήταν ο σταθερός προορισμός διακοπών. «Οι γονείς μας ήθελαν να μάθουμε από πού ερχόμαστε και ποιες είναι οι ρίζες μας. Μεγαλώσαμε σε ένα σπιτικό πολύ ελληνικό και παραδοσιακό» λέει ο Στάμος Φαφαλιός μέσα στο σπίτι όπου βλέπεις διάσπαρτα, ασυνήθιστα «τοπόσημα» της χώρας. Ενα πρωτότυπο επιτοίχιο «μωσαϊκό» από γαλλικά πιάτα του 19ου αιώνα που απεικονίζουν σκηνές από την Ιστορία της Επανάστασης της Ελλάδας, μια σύνθεση από μικρές μεταλλικές κατασκευές σαν τάματα με όλα τα παλιά ελληνικά επαγγέλματα, φιλοτεχνημένα στο χέρι από έναν πάλαι ποτέ βοσκό. «Μου αρέσει οτιδήποτε χειροποίητο, ιδιαιτέρως αν είναι ελληνικό» θα πει.

Ενας μπίζνεσμαν αρχιτέκτονας

Η αρχιτεκτονική ήταν πάντα η μεγάλη του αγάπη. Οταν γεννιέσαι, όμως, σε μια οικογένεια με μακρά ναυτιλιακή παράδοση, δεν ξεστρατίζεις εύκολα σε πιο καλλιτεχνικά μονοπάτια. «Γεννήθηκα γιος, οπότε το μέλλον μου ήταν προδιαγεγραμμένο». Οι σπουδές, λοιπόν, αναπόφευκτα εμπεριείχαν τη λέξη business. «Business studies και maritime law» συγκεκριμένα, στο Πολυτεχνείο της Οξφόρδης. Η επαγγελματική σταδιοδρομία ξεκίνησε στο Σίτι του Λονδίνου. «Ημουν 23 ετών, όμως έπειτα από δύο χρόνια είπα στον εαυτό μου: "Δεν μπορεί να είναι αυτή η υπόλοιπη ζωή μου". Εκανα κρυφά αίτηση σε σχολές αρχιτεκτονικής. Ανάμεσα σε αυτές που με δέχτηκαν ήταν και η Αrchitectural Αssociation (AA). Ηταν μια Βαβέλ, έσφυζε από τη ζωντάνια και τις ιδέες φοιτητών από όλον τον κόσμο». Το Σίτι, παρ' όλα αυτά, εξακολουθούσε να είναι το «day job» το οποίο δεν επρόκειτο να αφήσει ποτέ. Η αρχιτεκτονική θα έπρεπε να περιμένει. Μέχρι να γίνει 45 ετών.

«Με έτρωγε, ήθελα να το κάνω. Είπα: "Αν δεν το δοκιμάσω τώρα, δεν θα το κάνω ποτέ. Αν δοκιμάσω και αποτύχω, τουλάχιστον θα έχω προσπαθήσει. Αν το επιτύχω, τουλάχιστον θα έχω κάμποσα χρόνια μπροστά μου. Ηταν μία από τις καλύτερες αποφάσεις που πήρα στη ζωή μου. Επειτα, ήθελα να έχω και περισσότερη επαφή με την Ελλάδα. Επαιρνα τηλέφωνο καθημερινά την αδελφή μου, η οποία είχε στο μεταξύ ήδη μετακομίσει μόνιμα στην Ελλάδα, και μου έλεγε πόσο ωραίος ήταν ο καιρός και η ζωή στην Ελλάδα. Εγώ ήμουν κολλημένος στο Λονδίνο όπου ο ουρανός ήταν μονίμως γκρίζος, και περίμενα τον Αύγουστο για να έρθω στην Ελλάδα για διακοπές. Αφού πήρα την απόφαση να ασχοληθώ με την αρχιτεκτονική, γνώρισα τον Στέλιο Κούτσικο και αποφασίσαμε να συνεργαστούμε. Μέσα σ' όλα τ' άλλα, είχα πλέον την τέλεια δικαιολογία για να έρχομαι συχνότερα στην Ελλάδα».

Εδώ και 13 χρόνια, πηγαινοέρχεται ανάμεσα σε Λονδίνο και Αθήνα προκειμένου να αντεπεξέρχεται στις υποχρεώσεις της CF Company. Κάθε ταξίδι προσέθετε κάτι στον εσωτερικό διάκοσμο του σπιτιού. Γιατί, εννοείται, ότι τη «διακόσμηση» του σπιτιού την έχει επιμεληθεί ο ίδιος. Τι περίεργο, όποιος ασχολείται με την αρχιτεκτονική μισεί αυτή τη λέξη και ο Στάμος Φαφαλιός δεν αποτελεί εξαίρεση. «Ο διακοσμητής είναι ο εχθρός του αρχιτέκτονα» θα πει. Κι όμως είναι συνήθως τα σπίτια αρχιτεκτόνων αυτά που διαθέτουν τον πιο «ήσυχο» εσωτερικό κόσμο. Τίποτε δεν «κραυγάζει», και εν προκειμένω δεσπόζει το γούστο ενός ανθρώπου που δεν πασχίζει να αποδείξει ποιος είναι ή τι γνώσεις έχει. Οι δύο καρέκλες σε ντιζάιν Λε Κορμπυζιέ αγοράστηκαν πριν από 40 χρόνια. Μια λιθογραφία του Χάουαρντ Χότζκιν αντιπαραβάλλεται με ένα γλυπτό του Γιώργου Λάππα και ένα έργο του Τσαρούχη. «Είναι περίεργο, όμως ορισμένα ελληνικά έργα όπως αυτό του Λάππα δεν μπορούν να σταθούν στην Αγγλία. Χρειάζονται ελληνικό φως για να αναδειχθούν».

Πηγή: www.tovima.gr

Δημοσιεύτηκε στις 27/11/2013