Ελλάδα : Η ώρα των αποφάσεων

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

Οι σκληρές διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και τους δανειστές της συνεχίζονται, αν και όπως φαίνεται πλησιάζει η ώρα των αποφάσεων. Διάφορες πηγές αφήνουν να εννοηθεί ότι μια συμφωνία είναι τώρα πιθανή στα μέσα Μαΐου. Οι πιέσεις που ασκούνται πάνω στην ελληνική κυβέρνηση είναι αφόρητες και έχουν σαν στόχο να την υποχρεώσουν να αποδεκτεί μια ταπεινωτική συμφωνία  που θα την παρουσιάζει αναξιόπιστη στην ελληνική κοινή γνώμη. Οι πιέσεις δεν προέρχονται μόνο από τους δανειστές αλλά και από την αντιπολίτευση στην ίδια τη χώρα που επενδύει σε μια κατάρρευση της κυβέρνησης. Εντούτοις παρά τις κριτικές που δέχεται αυτή η κυβέρνηση, και παρά τα λάθη της, απέδειξε τουλάχιστον ότι η διαπραγμάτευση είναι  δυνατή όπως και η διεκδίκηση μιας καλύτερης συμφωνίας από αυτές στις οποίες σύρθηκε η χώρα τα τελευταία πέντε χρόνια. Όσες υποχωρήσεις κι αν υποχρεωθεί να κάνει η Αθήνα για να πετύχει μια νέα συμφωνία, τα πράγματα δεν θα είναι πια τα ίδια όπως ήταν τα τελευταία  χρόνια. Αυτό το γνωρίζουν και οι Ευρωπαίοι εταίροι της Ελλάδας αλλά και η εσωτερική αντιπολίτευση. Ασφαλώς μια συμφωνία με τις υποχωρήσεις που θα υποχρεωθεί να κάνει η κυβέρνηση, είναι πολύ πιθανόν ότι θα προκαλέσει αναταράξεις στον ίδιο το ΣΥΡΙΖΑ. Είναι όμως απίθανο να οδηγήσει σε διάσπασή του όπως το ονειρεύονται πολλοί. Εξάλλου ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει εκλεγεί με στόχο τη βαθιά ρήξη. Ούτε η κοινωνική του βάση είναι έτοιμη για κάτι τέτοιο, ούτε το πολιτικό του προσωπικό. Να μη ξεχνούμε πως εκτός από τα λαϊκά στρώματα, στο ΣΥΡΙΖΑ πόνταρε και ένα κομμάτι της αστικής τάξης καθώς και μεγάλα τμήματα από τα μεσαία στρώματα. Το δε πολιτικό του προσωπικό-με την ευρύτερη έννοια του όρου- προέρχεται σχεδόν κατά το ήμισυ από το ΠΑΣΟΚ. Εξάλλου δεν πρέπει να υποτιμάται και μιας μορφής συνεργασία με την καραμανλική Δεξιά που οδήγησε στην εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας.

Η ελληνική κυβέρνηση πόνταρε σε μια πολιτική συμφωνία ενώ οι δανειστές και οι εταίροι της χώρας επιδίωξαν να την σύρουν σε διαπραγματεύσεις μέσα από τεχνικές επιτροπές. Φαίνεται ότι οι διαπραγματεύσεις εξελίσσονται με ένα ενδιάμεσο τρόπο. Από τη μια οι εταίροι υποχρεώθηκαν σε μιας μορφής πολιτική συμφωνία τον περασμένο Φεβρουάριο ενώ και η ελληνική κυβέρνηση αποδέκτηκε μια μορφή διαπραγματεύσεων στις τεχνικές επιτροπές. Όλοι δε προεξοφλούν ότι η μελλοντική συμφωνία θα είναι και πολιτικής μορφής αλλά και με επεξεργασία της σε τεχνικές επιτροπές. Το περιβόητο Grexit φαίνεται ότι χρησιμοποιήθηκε περισσότερο ως εκβιασμός. Ούτε οι Ευρωπαίοι, ούτε οι Αμερικανοί θα ήθελαν κάτι τέτοιο, γιατί παρά τις βεβαιότητες που παρουσιάζονται να έχουν κάποιοι ότι μια ελληνική έξοδος από την Ευρωζώνη θα είναι ελεγχόμενη, υπάρχουν και αυτοί που υποστηρίζουν το αντίθετο, υπενθυμίζοντας ότι η μεγάλη παγκόσμια κρίση το 2008 ξεκίνησε με τη χρεοκοπία απλώς μιας αμερικανικής τράπεζας, της Lehman Brothers. Πέρα όμως από το οικονομικό ντόμινο από ένα Grexit υπάρχουν και οι  γεωπολιτικές παράμετροι που θα μπορούσαν να προκύψουν και για τις οποίες όλοι είναι ανήσυχοι με όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία και την Μέση Ανατολή.

Οι τελευταίες πληροφορίες αναφέρουν ότι οι αγορές προεξοφλούν ήδη μια συμφωνία στα μέσα του επόμενου μήνα και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο παρατηρήθηκε και μια ελαφρά  πτώση του δολαρίου απέναντι στο ευρώ. Υπάρχουν επίσης πληροφορίες ότι κερδίζει έδαφος η ιδέα να γίνει διαπραγμάτευση ενός τρίτου σχεδίου βοήθειας προς την Ελλάδα χωρίς να ολοκληρωθεί το δεύτερο. Κάτι τέτοιο θα συνιστούσε μια υποχώρηση εκ μέρους των Ευρωπαίων οι οποίοι αντιλαμβάνονται ότι ο Ιούνιος θα είναι αποφασιστικός για μιας μορφής ευρύτερη συμφωνία, δεδομένου ότι τον Ιούλιο η Ελλάδα θα είναι υποχρεωμένη να καταβάλει δόσεις στους δανειστές της που ξεπερνούν τα τέσσερα δισεκατομμύρια ευρώ. Υπενθυμίζεται εδώ ότι η ελληνική κυβέρνηση ήθελε ακριβώς μια συμφωνία τον Ιούνιο που θα κάλυπτε την Ελλάδα τα επόμενα χρόνια, ενώ οι Ευρωπαίοι επέμεναν να ολοκληρωθεί προηγουμένως το δεύτερο πρόγραμμα που είχε υπογράψει η κυβέρνηση Παπαδήμου και διαχειρίστηκε η κυβέρνηση Σαμαρά.

Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο η ώρα των αποφάσεων πλησιάζει, τόσο για την Αθήνα όσο και για τους Ευρωπαίους. Και οι δύο πλευρές γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να αποτύχουν. Δεν έχουν άλλη επιλογή από του να καταλήξουν σε μια συμφωνία-συμβιβασμό. Αυτό θα γίνει στο τέλος, εκτός βεβαίως απροόπτου, το περίφημο «ατύχημα» για το οποίο όλοι μιλούν. Ακόμη όμως και ένα «ατύχημα» θα μπορούσε γρήγορα να τεθεί υπό έλεγχο. Είναι επίσης βέβαιον ότι μετά τη συμφωνία και οι δύο πλευρές θα μετρούν κέρδη και ζημιές. Για την Αθήνα η συμφωνία είναι απαραίτητη για να σταθεροποιηθεί το οικονομικό  κλίμα  αλλά και για να μπορέσει η κυβέρνηση να ασχοληθεί με μια σειρά άλλα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα, όπως το μεταναστευτικό, η παιδεία, το φορολογικό, η ανεργία και οι διάφορες μεταρρυθμίσεις. Ενδεχομένως η κυβέρνηση Τσίπρα θα κριθεί περισσότερον από τη διαχείριση αυτών των προβλημάτων, παρά από την συμφωνία που θα συνάψει με τους εταίρους της.

Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

* .E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com