Μύθοι και ιστορία

Περί ιστορικών μύθων

 Κώστας Γεωργουσόπουλος

Και ξαφνικά ανακαλύψαμε το ΄21. Χρειάστηκε να σιριαλοποιήσει την Ελληνική Επανάσταση ένα τηλεοπτικό κανάλι, για να εκτεθεί εν δήμω ό,τι ώς τώρα ήταν εξαντλημένο από την ιστορική επιστήμη.

Τίποτε καινούργιο δεν ειπώθηκε, καμιά νέα εκτίμηση δεν ανέτρεψε ήδη γνωστές, τεκμηριωμένες και εδραιωμένες. Κεχηνότες οι συμπολίτες μας ανακάλυψαν αίφνης πως ο Παλαιών Πατρών Γερμανός δεν ήταν στα Καλάβρυτα τη μέρα που τον απεικονίζει πασίγνωστη ρομαντική ζωγραφική εικόνα. Ενεοί πληροφορούνται πως ο Γύζης ζωγράφισε ένα «κρυφό σχολειό» που δεν υπήρξε ποτέ. Πράγματα χιλιοειπωμένα. Και να ιερεμιάδες για τους κατασκευασμένους μύθους της ιστορίας. Αλλά ας υποθέσουμε πως δεν είχαν πλαστεί αυτοί οι μύθοι. Ας υποθέσουμε πως ποτέ δεν καλλιεργούνταν το πεποιημένο γεγονός ότι ο δεσπότης της Πάτρας ύψωσε και ευλόγησε τη σημαία, ας υποθέσουμε πως ποτέ δεν γράφτηκε ότι στην τουρκοκρατία δεν λειτούργησε ούτε ένα κρυφό σχολειό, τι θα άλλαζε στην ερμηνεία, την αξιολόγηση και την ιδεολογία της Επανάστασης; Αλλαξε τίποτε από την ερμηνεία και την αξιολόγηση της Γαλλικής Επανάστασης, ο μύθος ότι ένας τυχαίος λοχαγός σε μια ταβέρνα ανέβηκε πάνω σ΄ ένα τραπέζι και άρχισε να τραγουδάει το αυτοσχέδιο εμβατήριό του που έγινε ο εθνικός ύμνος της Γαλλίας η «Μασσαλιώτιδα»;

Αλλά για να δούμε τα πράγματα κατάματα. Χρειαζόταν ο μύθος του Παλαιών Πατρών Γερμανού για να δικαιώσει η ιστορία κάποιους ιερωμένους που έδρασαν με τρόπο πιο ενεργό και ηρωικό; Ο Διάκος στην Αλαμάνα, διάκος δεν ήταν; Ο Παπαφλέσσας στο Μανιάκι παπάς δεν ήταν και ο μπουρλοτιέρης στο Κούγκι του Σουλίου παπάς δεν ήταν; Χρειαζόταν να πλαστεί ο μύθος της ευλογίας της σημαίας από έναν μητροπολίτη για να δηλωθεί η συμμετοχή του κλήρου στην Επανάσταση;

Αλλά ας πάμε και στον άλλο μύθο, του ταπεινού παπά που διδάσκει γράμματα από το οκτωήχι σε κρυφό σχολειό. Τον χρειαζόταν η Εκκλησία για να στηρίξει την άποψη πως μέσα από την ανοχή των μουσουλμάνων στην ιδρυματική θρησκεία των ορθοδόξων δημιούργησε εγγράμματους και συχνά λόγιους υπηκόους; Τι τον ήθελε τον ανώνυμο παπά του κρυφού σχολειού, αφού ΦΑΝΕΡΑ και ελεύθερα η Μεγάλη του Γένους Σχολή στην Πόλη, η Πατμιάδα στην Πάτμο, στο Πήλιο, στα Γιάννενα, στη Σμύρνη λειτουργούσαν εκκλησιαστικά σχολεία όπου έμαθαν γραφή, ανάγνωση και ιστορία από ιερωμένους. Δηλαδή πού έμαθαν γράμματα ο Ρήγας, ο Κοραής, ο Πατροκοσμάς, ο Μάρκος Μπότσαρης, που έφτιαξε στα 20 χρόνια του και το πρώτο αλβανοελληνικό λεξικό;

Αρα οι δύο πολυσυζητημένοι ρομαντικοί συμβολικοί μύθοι, κι αν έλειπαν δεν θα άλλαζαν κατά κεραίαν τα ερμηνευτικά μας εργαλεία και την ιστορική δικαιοσύνη.

Αντίθετα ο προοδευτικός ιστορικός μύθος ότι ο Κωλέττης διατύπωσε και επέβαλε την ιδεολογική φούσκα για τη Μεγάλη Ιδέα απεδείχθη φούσκα. Οπως ο Βασίλης Κρεμμυδάς, μαρξιστής αλλά ιστορικός με βαθιά προσήλωση στην αλήθεια, απέδειξε σε ένα έξοχο πρόσφατο βιβλίο του πως ο Κωλέττης ούτε σχεδίασε, ούτε καν σκέφτηκε το δόγμα της Μεγάλης Ιδέας, αντίθετα μίλησε για μια Ελλάδα γέφυρα του ευρωπαϊκού πολιτισμού προς την Ανατολή. Το ιδεολόγημα της Μεγάλης ιδέας έχει πάτρωνα τον Οθωνα που φιλοδοξούσε ματαιόδοξα να βασιλεύσει με έδρα την Κωνσταντινούπολη. Κι όμως ο μύθος περί Μεγάλης Ιδέας που ξεκινούσε από τον Κωλέττη κι όχι από τον παραμυθιασμένο γιο του ψωνισμένου με το αρχαίο κάλλος βασιλιά της Βαυαρίας, τροφοδότησε και μάλιστα με πληθώρα διδακτορικών την ελληνική ιστοριογραφία.

Αλήθεια, πότε θα ξηλώσουμε και τον άλλο μύθο ότι το 1909 έγινε επανάσταση στο Γουδή; Ενα θεατρικότατο πραξικόπημα έγινε που κράτησε δύο μέρες, άρχισε και τέλειωσε μέσα στους στρατώνες, με απεσταλμένους που ανεβοκατέβαιναν στα ανάκτορα. Ηταν ένα κίνημα που δεν είχε καμία, μα καμία σύνδεση ή επαφή με κάποια λαϊκή ομάδα γι΄ αυτό και ξεθύμανε χωρίς καμία λαϊκή συμμετοχή. Αντίθετα, όταν ο λαός μετά τη μετάκληση του Βενιζέλου ζητούσε Συντακτική Βουλή, δηλαδή εγκαθίδρυση αβασίλευτης δημοκρατίας, αγνοήθηκε και προχώρησε στην Αναθεωρητική Βουλή, όπου το βαρύτερο για το μέλλον της παιδείας μας άρθρο ήταν η καθιέρωση ως επίσημης συνταγματικά γλώσσας της καθαρεύουσας. Δηλαδή θεσμοθέτησε για 70 χρόνια τις απόψεις της συντήρησης, όπως αυτή εκφράστηκε στα «Ευαγγελικά» και στα «Ορεστειακά» όπου πολεμήθηκε η μετάφραση της Καινής Διαθήκης και η μετάφραση της αρχαίας τραγωδίας! Η υπερτίμηση όμως του μύθου της επανάστασης στο Γουδή, χρησιμοποιήθηκε για να θεμελιωθούν ιστορικές θεωρίες για τάχα μου αστικοποίηση της ελληνικής κοινωνίας.

Τώρα τώρα άρχισαν να ξηλώνονται και άλλοι μύθοι, της Αριστεράς αυτοί, μετά την κατάρρευση του μύθου του Ζαχαριάδη. Η Ελλη Παπά αποπειράται να ξηλώσει τον μύθο του Κώστα Καραγιώργη και η Μαρία Καραγιώργη αντιδρώντας ξηλώνει τον μύθο του Νίκου Μπελογιάννη. Και αυτοί οι μύθοι, όπως και του Βελουχιώτη, όπου σε συνέδρια του κόμματος γίνεται σοβαρός λόγος για τα κωλουμπαριλίκια του Κλάρα, ήταν ζωτικοί για την ιστορία όχι μόνο του ΚΚΕ αλλά και την πολιτική ιστορία του τόπου, δεν ήταν μύθοι, άφηναν αναλλοίωτη την ερμηνεία των γεγονότων.