Η σκοτεινή πλευρά της τουρκικής οικονομίας

Αναπτύσσεται με φρενήρεις ρυθμούς χωρίς όμως να γίνεται 

πλουσιότερος ο πληθυσμός της 

«Η Τουρκία δεν εκπλήσσει κανέναν, απλά εντυπωσιάζει». Η δήλωση του Τούρκου υπουργού Οικονομίας Ζαφέρ Καγκλαγιάν κρύβει ασφαλώς πολλή αυτοπεποίθηση, αν όχι έπαρση, για τις οικονομικές επιδόσεις της Άγκυρας, όμως αντανακλά και μιαν αισιοδοξία που στηρίζεται σε πραγματικά στοιχεία. Αυτός βέβαια που δικαιούται να επαίρεται περισσότερο από κάθε άλλο πολιτικό πρόσωπο είναι ο αναμορφωτής της σύγχρονης Τουρκίας, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ο πρωθυπουργός που μετέτρεψε μέσα σε μία δεκαετία μια οικονομία υποτελή στα προγράμματα του ΔΝΤ σε μια υπολογίσιμη δύναμη με οικονομική και πολιτική σταθερότητα.

Η σημερινή οικονομική συγκυρία δικαιολογεί πράγματι (μερικώς) τη θριαμβολογία των κυβερνητικών αξιωματούχων. Η Τουρκία αναπτύσσεται με φρενήρεις ρυθμούς που οι Ευρωπαίοι ούτε στα όνειρά τους δεν μπορούν να δουν. Ο ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ έφθασε το 8,2% το τρίτο τρίμηνο του 2012, ξεπερνώντας τις μετριοπαθέστερες προβλέψεις των αναλυτών.
Οι εκτιμήσεις για τον ρυθμό αύξησης του εθνικού προϊόντος στο τέλος του 2011 συγκλίνουν στο 8%, σημαντικά μεγαλύτερες από τις προηγούμενες προβλέψεις στις αρχές του έτους. Οι εισαγωγές επιβραδύνθηκαν το τρίτο τρίμηνο σε ετήσια βάση (7,3% το 2011 από 19,2% το 2010) αντίθετα με τις εξαγωγές που σημείωσαν θεαματική άνοδο 10,8% την ίδια περίοδο του έτους (αντί 0,6% το αντίστοιχο περυσινό τρίμηνο). «Η τουρκική οικονομία είναι ασυγκράτητη» σημειώνει με περισσή μεγαλοστομία ο οικονομικός αναλυτής της εταιρείας ΒCG Ρartners Οζγκούρ Αλτούγκ.
Αυτοπεποίθηση προσθέτει και το γεγονός ότι η Τουρκία αποτελεί «αγαπημένο προορισμό» όχι μόνο για τους τουρίστες, αλλά και για τους επενδυτές της Ευρώπης. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις στη χώρα από ευρωπαϊκά κεφάλαια ξεπέρασαν τα 11 δισεκ. δολάρια το πρώτο δεκάμηνο του τρέχοντος έτους, σημειώνοντας αύξηση 84% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Η Ισπανία και η Αυστρία αναδεικνύονται οι σημαντικότεροι επενδυτικοί εταίροι της χώρας, καθώς διέθεσαν η καθεμία τουλάχιστον 2 δισεκ. δολάρια.
Υπάρχει όμως και η σκοτεινή όψη της οικονομίας. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ΟΟΣΑ για τις 37 χώρες-μέλη του από την ευρύτερη περιοχή της Ευρώπης και της Μεσογείου η Τουρκία κατατάσσεται στην 30ή θέση ως προς την αγοραστική δύναμη των κατοίκων της.
Στον ίδιο κατάλογο μόνο οι κάτοικοι της Αλβανίας, του Μαυροβουνίου, της Σερβίας και της Βοσνίας παρουσιάζονται φτωχότεροι. Ακόμη πιο χαρακτηριστικό είναι ότι στην Τουρκία αντιστοιχούν μόλις 49 μονάδες αγοραστικής δύναμης ανά κάτοικο, όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος ανέρχεται στις 100 μονάδες. Τα τεχνικά στοιχεία δείχνουν δηλαδή ότι η Τουρκία αναπτύσσεται, χωρίς όμως να γίνεται πλουσιότερος ο πληθυσμός της. Η εικόνα της χώρας προσομοιάζει περισσότερο στην Ινδία παρά στα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την οποία λοξοκοιτάζει.
Άλλωστε, την επομένη της δημοσιοποίησης των στοιχείων ανάπτυξης ο κεντρικός τραπεζίτης της χώρας προειδοποίησε ότι «το υπ’ αριθμόν 1 πρόβλημα της οικονομίας» είναι ο καλπάζων πληθωρισμός, ο οποίος συρρικνώνει το πραγματικό εισόδημα των Τούρκων. Επιπλέον, το δημοσιονομικό έλλειμμα αυξάνει την αμφιβολία περί της ικανότητας της χώρας να διατηρηθεί σε τόσο υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. «Όταν έχεις 10% πληθωρισμό και άλλο τόσο έλλειμμα, δεν μπορείς να λες ότι όλα είναι τέλεια», σημειώνει ο Μουράτ Ουσέρ της εταιρείας αναλύσεων GlobalSource Ρartners.

Πληθωρισμός και έλλειμμα

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ πρόβλημα της τουρκικής οικονομίας είναι ο πληθωρισμός που «τρέχει» με ρυθμό 9,5%. Η Τράπεζα της Τουρκίας δηλώνει ότι «αν χρειαστεί» θα προχωρήσει σε πιο σκληρή νομισματική πολιτική, ενώ έχει ήδη διπλασιάσει το επιτόκιο δανεισμού των τραπεζών στο 12,5% για να περιορίσει τις πληθωριστικές πιέσεις και να προλάβει τη δημιουργία «φούσκας».
Προβληματισμό προκαλεί και η μαύρη τρύπα του προϋπολογισμού που διαρκώς αυξάνεται. Το δημοσιονομικό έλλειμμα προσεγγίζει τα 80 δισεκ. δολάρια (10% του ΑΕΠ) και αποτελεί το δεύτερο μεγαλύτερο παγκοσμίως σε απόλυτους αριθμούς ύστερα από αυτό των ΗΠΑ.
Ανησυχία προκαλεί η έκρηξη στο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της Τουρκίας. Σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοινώθηκαν την περασμένη εβδομάδα, είναι ύψους 78,6 δισεκ. δολαρίων και σε απόλυτο μέγεθος είναι το δεύτερο μεγαλύτερο παγκοσμίως, ύστερα από αυτό των ΗΠΑ. Ως ποσοστό του ΑΕΠ διαμορφώνεται περί το 10%. Το 85% του ελλείμματος χρηματοδοτείται από ξένες άμεσες επενδύσεις, που μπορεί να μεταβληθούν με μεγάλη ταχύτητα, όπως συνέβη τον Νοέμβριο, όταν καταγράφηκαν εκροές ύψους 500 εκατ. δολαρίων.

Πατώντας σε δύο βάρκες
ΤΟ ΑΜΦΙΣΗΜΟ αποτέλεσμα της διαδικτυακής ψηφοφορίας των αναγνωστών του αμερικανικού περιοδικού «Τime» για την ανάδειξη του δημοφιλέστερου αλλά και του λιγότερου δημοφιλούς προσώπου της χρονιάς προκάλεσε (εύλογα) έκπληξη. Αυτή ακριβώς η αντιφατικότητα είναι που χαρακτηρίζει ολόκληρη τη χώρα σε οικονομικό και όχι μόνο επίπεδο. Στο πρόσωπο του Τούρκου ηγέτη συγκεντρώνονται όλα τα στοιχεία που συνθέτουν την εικόνα της χώρας στα μάτια των ξένων. Η Τουρκία συνδυάζει τα χαρακτηριστικά μοντέρνας και παραδοσιακής κοινωνίας, μιας χώρας που «φλερτάρει» με την ένταξη στο κλαμπ της Ευρώπης και διατηρεί αρμονικές σχέσεις με τον αραβικό κόσμο. Ο Ερντογάν ενσαρκώνει τον πολιτικό άνδρα που συνομιλεί με την ίδια άνεση τόσο με τον «πλανητάρχη» Μπαράκ Ομπάμα όσο και με τους πρώην και νυν παρίες της διεθνούς σκηνής: από τον Λίβυο Μουαμάρ Καντάφι ώς τον Σύρο Μπασάρ αλ Άσαντ. Η χώρα και οι ηγέτες της βαδίζουν σε λεπτές ισορροπίες. Για την ακρίβεια, πατούν πάνω στις δύο βάρκες του ευρωπαϊκού οράματος και μιας μετριοπαθούς εκδοχής του ισλαμισμού. Η ισορροπία όμως δεν είναι εύκολη. Ο προβεβλημένος στα διεθνή μέσα ενημέρωσης δημοσιογράφος Μεχμέτ Αλί Μπιράντ δίνει με πρόσφατο άρθρο του στη «Ηurriyet» απάντηση στα «υπαρξιακά ερωτήματα» που ταλανίζουν την τουρκική κοινωνία. Οι θριαμβολογίες για την ταχέως αναπτυσσόμενη οικονομία, επισημαίνει ο Μπιράντ, είναι θεμιτές αλλά και αποπροσανατολιστικές. Η Τουρκία έχει ανάγκη την Ευρώπη, διότι από εκεί προέρχεται το 75% των ξένων επενδύσεων και το 40% των εισαγόμενων προϊόντων και εκεί διοχετεύονται σχεδόν οι μισές εξαγωγές, σημειώνει. Το «σύμπλεγμα ανωτερότητας» της χώρας έναντι της Ευρώπης έχει μολύνει κατά διαστήματα και τον Ερντογάν, ο οποίος απεχθάνεται τον ρόλο του επαίτη της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Από την άλλη πλευρά, γνωρίζει ότι για πολλούς Ευρωπαίους η χώρα του αποτελεί μεν ένα κομβικό σημείο μεταξύ Ανατολής και Δύσης αλλά όχι μια πραγματική «χώρα της Δύσης».
Έχοντας να αντιμετωπίσει αυτά και άλλα τόσα ζητήματα εσωτερικής φύσης, διεθνών γεωπολιτικών συσχετισμών αλλά και τα προσωπικών προβλήματα υγείας, ο Ερντογάν πορεύεται προς τις εκλογές του 2014. Ένα από τα σενάρια θέλει τον Ερντογάν και τον Γκιουλ να ανταλλάσσουν ρόλους (αλά ρωσικά) με ταυτόχρονη διεξαγωγή προεδρικών και βουλευτικών εκλογών.

Πηγή: Ο Φιλελεύθερος
Δημοσιεύτηκε στις 01/01/2012