Ρευστές ισορροπίες στη Μέση Ανατολή

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

       

Η προέλαση των φανατικών Ισλαμιστών στο Ιράκ και η δεδηλωμένη απόφαση τους να δημιουργήσουν ένα χαλιφάτο που θα περιλαμβάνει και εδάφη της Συρίας, αλλά ενδεχομένως και άλλων αραβικών χωρών της περιοχής, δημιουργεί νέα γεωπολιτικά δεδομένα αλλά και ρευστές ισορροπίες. Για πρώτη φορά ύστερα από δεκαετίες διαγράφεται η δυνατότητα μιας αμερικανο-ιρανικής συνεργασίας για την διατήρηση, αν όχι της ακεραιότητας του Ιράκ, τουλάχιστον μιας κάποιας σταθερότητας στην περιοχή. Το Ισραήλ, ανήσυχο από αυτή την αμερικανο-ιρανική προσέγγιση, στηρίζει την δημιουγία ανεξάρτητου κουρδικού κράτους στο βόρειο Ιράκ. Κάτι που ούτε οι Αμερικανοί δέχονται, ούτε φυσικά και το Ιράν που έχει την δική του κουρδική μειονότητα. Όσο για την Τουρκία, θα επιθυμούσε μάλλον το σημερινό στάτους κβο, με μια αδύνατη κεντρική κυβέρνηση στη Βαγδάτη, κάτι που της επιτρέπει να διατηρεί την επιρροή  και τα τεράστια οικονομικά  της συμφέροντα  στο βόρειο Ιράκ. Η δημιουργία αντίθετα ενός  κουρδικού κράτους θα άνοιγε το δρόμο μιας πιθανής απόσχισης των ανατολικών περιοχών της Τουρκίας που κατοικούνται από Κούρδους. Η Άγκυρα είναι επίσης ανήσυχη από την αμερικανο-ιρανική προσέγγιση  αφού κάτι τέτοιο αφαιρεί από την δική της στρατηγική σημασία για την Ουάσιγκτον.

Την ίδια ώρα η κατάσταση στην περιοχή περιπλέκεται ακόμη περισσότερο με την κρίση που ξέσπασε ανάμεσα στο Ισραήλ και τους Παλαιστίνιους. Μια πιθανή ισραηλινή επίθεση εναντίον της Γάζας θα ήταν ως ένα βαθμό και μια απάντηση στην αμερικανο-ιρανική προσέγγιση και θα ανεξαρτητοποιούσε πρεισσότερο το Ισραήλ απέναντι στην Ουάσιγκτον. Την ώρα που γράφονται οι γραμμές αυτές το Ισραήλ φαίνεται αποφασισμένο να προχωρήσει σε μια σημαντική επιχείρηση εναντίον της Χαμάς με πιθανή είσοδο των ισραηλινών στρατευμάτων στη Γάζα.  Γι’αυτό το λόγο τόσο οι Αμερικανοί όσο και οι Ευρωπαίοι ζητούν από τις δύο τέτοια  πλευρές αυτοσυγκράτηση. Το βέβαιον είναι ότι για άλλη μια φορά το Παλαιστινιακό ορθώνεται ως ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για την ειρήνη στην περιοχή.

Την ίδια ώρα εντείνεται και η ουκρανική κρίση με την απόφαση του Κιέβου να επιβληθεί δια πυρός και σιδήρου στους φιλορώσους αυτονομιστές της Ανατολικής Ουκρανίας. Η προέλαση των ουκρανικών στρατευμάτων φαίνεται να δημιουργεί προβλήματα στη Μόσχα η οποία, είτε θα στηρίξει τους αυτονομιστές, είτε θα αποδεχτεί την εξουδετέρωσή τους από τον ουκρανικό στρατό. Η χλιαρή στάση της Μόσχας απέναντι στην ουκρανική προέλαση φαίνεται για την ώρα να προδικάζει μάλλον εγκατάλειψη των αυτονομιστών. Και αυτό γιατί η Ρωσία φαίνεται να μην επιθυμεί περαιτέρω επιδείνωση των σχέσεών της με την Δύση και την επιβολή νέων κυρώσεων που θα έβλαπταν την οικονομία της. Έτσι για την ώρα περιορίζεται σε διπλωματικά διαβήματα που αποβλέπουν κυρίως στην εξάσκηση πίεσης για εκεχειρία. Το Βερολίνο φαίνεται να συμμερίζεται τη ρωσική άποψη για την ανάγκη εκεχειρίας και έχει απευθύνει ήδη έκκληση για τον σκοπόν αυτό. Και αν ακόμη όμως το Κίεβο επιβληθεί στους αυτονομιστές θα είναι υποχρεωμένο κάποια στιγμή να διαπραγματευτεί με την Μόσχα μια σειρά ζητημάτων όπως αυτό του τεράστιου χρέους του για να μπορέσει να συνεχίσει να προμηθεύεται το ρωσικό φυσικό αέριο. Οι Δυτικοί, καί ιδιαίτερα οι Γερμανοί, λόγω αφ’ενός των τεραστίων συμφερόντων που έχουν με την Μόσχα αλλά και λόγω της αδυναμίας τους να σηκώσουν το βάρος της οικονομικής στήριξης της Ουκρανίας, επιθυμούν την συνδιαλλαγή Ουκρανίας-Ρωσίας.

Αυτά είναι δύο από τα μεγάλα μέτωπα των διεθνών σχέσεων -  Ουκρανία και Μέση Ανατολή – που παραμένουν ανοιχτά με πολύ ρευστές ισορροπίες  και απειλητικά για την διεθνή ειρήνη.

Υ.Γ.1 Από πότε  οι υπουργοί της κυβέρνησης  Αναστασιάδη έγιναν πλασιέ βιβλίων  «ιστορίας» που προωθούν την επαναφορά του σχεδίου  Ανάν; Και πόσο  δεοντολογικό είναι να προωθούν ένα βιβλίο προεδρικού συμβούλου που στοχεύει αυτό τον σκοπό; Όταν δε συμβαίνουν όλα αυτά και όταν η ιστορία τοποθετείται στο κρεβάτι του Προκρούστη, τι λένε οι επαγγελματίες ιστορικοί; Θα συνεχίσουν να σιωπούν; Λόγο βεβαίως, επί του προκειμένου, έχουν και οι λοιποί κοινωνικοί επιστήμονες.

Υ.Γ.2  Η πολιτική Αναστασιάδη, με την βοήθεια και του Ευάγγελου Βενιζέλου, οδηγεί το Κυπριακό σε νέα τραγικά αδιέξοδα. Χωρίς επαναποθέτηση που να στηρίζεται στα νέα γεωπολιτικά δεδομένα της περιοχής, η πολιτική Αναστασιάδη και των συνοδοιπόρων του μόνο τα τουρκικά σχέδια εξυπηρετεί, και φυσικά και αυτά των Αγγλοαμερικανών.

Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

* .E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com