Ελλάδα - Τι κρύβεται πίσω από το «success story» του τουρισμού ;

Οι αθέατες πλευρές και οι παράπλευρες απώλειες της «βαριάς βιομηχανίας» της χώρας, που υποτίθεται θα μας οδηγήσει σε... ανάπτυξη.

 

    
 
Χρήστος Κάτσικας

Ο τουρισμός στη χώρα μας, όσον αφορά την έκταση και την έντασή του, είναι φαινόμενο ουσιαστικά της μεταπολεμικής περιόδου. Εδώ και πολλά χρόνια, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια της οικονομικής κρίσης, προβάλλεται ως η «βαριά βιομηχανία» της χώρας, το όχημα για ανάκαμψη και ανάπτυξη.


Μάλιστα, στο πλαίσιο αυτό, ο Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) και το ΚΕΠΕ (Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών) προχώρησαν στην υπογραφή συμφώνου συνεργασίας με σκοπό την υλοποίηση ερευνών σχετικά με τη συμβολή του τουριστικού τομέα στην ελληνική οικονομία, ενώ χθες ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), Ανδρέας Ανδρεάδης, εκτίμησε «νέο ρεκόρ σε αφίξεις και έσοδα» το φετινό καλοκαίρι, «καθώς οι κύριες αγορές-δεξαμενές για τον ελληνικό τουρισμό, Γερμανία, Αγγλία, Γαλλία, κινούνται με διψήφια νούμερα ανόδου».

Οι αντιφάσεις

Η έρευνα που ακολουθεί χαρτογραφεί μια σειρά από -εκ πρώτης όψεως- «περιφερειακά» χαρακτηριστικά της «τουριστικής τάξης πραγμάτων», μια σειρά «επεισοδίων», που συνθέτουν όμως, με έναν αντιφατικό ίσως τρόπο, ορισμένες αθέατες πλευρές του παζλ των διακοπών και της τουριστικής ανάπτυξης στη χώρα μας.

Ποιους αφορά ο τουρισμός; Αν ρίξει κανείς μια ματιά στις απαντήσεις που έδωσαν μαθητές από διάφορες περιοχές της Αθήνας και του Πειραιά, θα καταλάβει ότι οι διακοπές δεν είναι για όλους καθώς η κοινωνική θέση και το εισόδημα καθορίζουν τις ευκαιρίες και τις επιλογές του χρόνου.

Ετσι, οι μαθητές ημερήσιων και εσπερινών σχολείων από δήμους του Λεκανοπεδίου με υψηλούς δείκτες ανεργίας και φτώχειας, νέοι και νέες αποκλειστικά από οικογένειες εργατών, μικροϋπαλλήλων και μεταναστών, δηλώνουν σε ποσοστό 82% ότι δεν έκαναν διακοπές πέρσι (2013) για οικονομικούς λόγους. Λίγα χιλιόμετρα μακρύτερα, σε ευνοημένους –από την άποψη της κοινωνικοοικονομικής σύνθεσης του πληθυσμού- δήμους, το αντίστοιχο ποσοστό δεν ξεπερνάει το 17%.

Μια ματιά στους δείκτες εισοδήματος είναι αρκετή για να αποκαλύψει ότι στις πρώτες θέσεις, αν εξαιρέσουμε την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, βρίσκονται οι νομοί που αποτελούν σημαντικούς τουριστικούς προορισμούς όπως είναι οι Κυκλάδες, τα Δωδεκάνησα κ.λπ. Σύμφωνα με τους πανεπιστημιακούς Γιώργο Πετράκο και Γιάννη Ψυχάρη, η τουριστική ταυτότητα των νησιωτικών νομών τόσο του Αιγαίου όσο και του Ιονίου συμβάλλει στις υψηλές αποταμιεύσεις ανά κάτοικο.

Μάλιστα, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα των δύο συγγραφέων (Περιφερειακή Ανάπτυξη στην Ελλάδα), το Νότιο Αιγαίο έρχεται δεύτερο σε κατάταξη στους δείκτες εισοδήματος ευημερίας (τόσο στις κατά κεφαλήν συνολικές καταθέσεις όσο και στη μέση μηνιαία καταναλωτική δαπάνη κατά νοικοκυριό), αφήνοντας πίσω όλες τις άλλες περιφέρειες της χώρας εκτός από την Αττική. Ωστόσο, η τουριστική ανάπτυξη των νησιών μας έφερε «καλοκαίρι» μόνο στο εισόδημα των κατοίκων τους.

Π.χ. για τα νησιά των Κυκλάδων η έρευνα του Πάρι Τσάρτα (ΕΚΚΕ) για τις «Κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της τουριστικής ανάπτυξης στον Νομό Κυκλάδων» έρχεται να αποκαλύψει ότι η αύξηση των εισοδημάτων μέρους των κατοίκων που επωφελήθηκαν από τον τουρισμό δεν μπορεί, σε καμία περίπτωση, να φωτίσει το μαύρο φόντο της ανύπαρκτης υποδομής στην υγεία και την περίθαλψη, στις συγκοινωνίες, τις υπηρεσίες, το δίκτυο αποχέτευσης, τις ελλείψεις και τις ανεπάρκειες στην εκπαίδευση, στην πολιτιστική ζωή, τον μαρασμό της γεωργίας.

Τα «καλοκαίρια» του τουρισμού είναι μικρά, οι «χειμώνες» της εγκατάλειψης ατελείωτοι. Τι άλλο άραγε φανερώνουν οι χαμηλοί, χαμηλότατοι αναπτυξιακοί δείκτες που φέρνουν τις Κυκλάδες στις τελευταίες θέσεις, σε επίπεδο νομών, όσον αφορά την περίθαλψη, την αντιμετώπιση έκτακτων ιατρικών περιστατικών, την εκπαίδευση, την πολιτιστική ζωή, τους δρόμους καλής βατότητας, την ύδρευση και τις μεταφορές;

Στο Ρέθυμνο οι τουρίστες είναι αποκλειστικά αλλοδαποί. Στην Ευρυτανία, στην Καρδίτσα, στα Γρεβενά και στην Αιτωλοακαρνανία, «αλλοδαπού τουρίστα πόδι» δεν πατά. Ημεδαποί και αλλοδαποί τουρίστες σε διαφορετικές πορείες.

Οι Ελληνες είναι η εθνότητα που σε περισσότερο από τα 2/3 των νομών της χώρας κάνει τις περισσότερες διανυκτερεύσεις από οποιαδήποτε άλλη και αυτό βέβαια έχει μεγάλη σημασία για εκείνους ακριβώς τους νομούς που δεν δέχονται επισκέψεις ξένων τουριστών.

Ετσι, ενώ στην Κρήτη, στις Κυκλάδες και στα Ιόνια νησιά οι διανυκτερεύσεις αλλοδαπών τουριστών σε ξενοδοχεία και ομοειδή καταλύματα είναι μέχρι και 12 φορές περισσότερες από τις διανυκτερεύσεις ημεδαπών, στην Ηπειρο π.χ. και στη Δυτική Μακεδονία ο αριθμός των διανυκτερεύσεων Ελλήνων τουριστών είναι από 4πλάσιος μέχρι και εξαπλάσιος σε σχέση με τον αριθμό των διανυκτερεύσεων των αλλοδαπών.

Πού είναι οι τουρίστες

 

«Εδώ τουρίστες, εκεί τουρίστες, πού είναι οι τουρίστες;» αναρωτιούνται κάθε χρόνο όλο και περισσότεροι μικρομαγαζάτορες σε πολλές τουριστικές περιοχές, καθώς τα «τουριστικά πακέτα» των tour-operators δεν αφήνουν και πολλά περιθώρια «διαφυγής κερδών». «Τα βασικά τα έχουν προπληρώσει στην πατρίδα τους, τα υπόλοιπα τα αγοράζουν συνήθως στα ξενοδοχεία-πόλεις όπου διαμένουν ή σε συγκεκριμένα καταστήματα στα οποία οδηγούνται από τους συνοδούς-ξεναγούς» λένε με παράπονο Κερκυραίοι και Ροδίτες καταστηματάρχες.

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του οργανωμένου τουρισμού είναι και η τεράστια συγκέντρωση δραστηριοτήτων που παρουσιάζεται σε ορισμένους κλάδους επιχειρήσεων που ασχολούνται με αυτόν. Συνήθως ο υποψήφιος τουρίστας, πριν έρθει στη χώρα μας, καλείται να αγοράσει ένα πακέτο τουριστικών υπηρεσιών (σύστημα allinclusive) που περιλαμβάνει τη μεταφορά, τη διαμονή, τη διατροφή, ξεναγήσεις, εκδρομές, συμμετοχή σε εκδηλώσεις, ενοικίαση αυτοκινήτου κ.ά.

Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι ότι, ενώ ο τουρίστας πληρώνει για ένα ταξίδι στην Ελλάδα ένα άλφα ποσόν, η είσπραξη της χώρας μας καταλήγει να απομένει μόνο το 40% έως 50% αυτού του ποσού.

Την περίοδο Ιανουαρίου-Μαΐου 2014, το ταξιδιωτικό ισοζύγιο παρουσίασε πλεόνασμα 1.133 εκατ. ευρώ έναντι πλεονάσματος 1.061 εκατ. ευρώ την αντίστοιχη περίοδο του 2013. Παράλληλα, οι επιχειρηματίες του τουρισμού εκτιμούν νέο ρεκόρ σε αφίξεις και έσοδα για την περίοδο Ιουνίου–Αυγούστου.

Ωστόσο, αν στα μεγάλα ξενοδοχεία η πληρότητα αυξάνεται, αν οι αφίξεις αυξάνονται, το τουριστικό εισόδημα διανέμεται όλο και πιο άνισα, οι τουριστικές περιοχές γίνονται όλο και πιο κορεσμένες, η τουριστική κατανάλωση αποφέρει όλο και λιγότερα κέρδη στην πραγματική οικονομία και οι εργαζόμενοι συνθλίβονται όλο και πιο πολύ από την εργοδοτική ασυδοσία.

Ελαστικές σχέσεις εργασίας, όργιο μαύρης εργασίας, περικοπές μισθών και επιδομάτων, καταστρατήγηση θεμελιωδών εργασιακών και πολιτικών δικαιωμάτων, υποβάθμιση της αξίας της εργασίας και κυρίως μια κυβέρνηση που ούτε θέλει ούτε μπορεί να καταπολεμήσει την εργοδοτική αυθαιρεσία – αυτή είναι η πραγματικότητα στις επιχειρήσεις τουρισμού και εστίασης.

Την ίδια ώρα μικρές «Μανωλάδες» εντοπίζουν στους αστραφτερούς τουριστικούς προορισμούς οι εκπρόσωποι της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εργατών Επισιτισμού και Υπαλλήλων Τουριστικών Επαγγελμάτων, συνοδεύοντας τους ελεγκτές του ΣΕΠΕ και του ΙΚΑ που διενεργούν ελέγχους. Στην κορυφαία θέση της εργασιακής… ζούγκλας βρίσκονται η Μύκονος και η Σαντορίνη, ενώ κατά πόδας ακολουθούν η Εύβοια, η Αχαΐα, η Ηπειρος και η Θεσσαλονίκη.

Ταυτόχρονα, απαράδεκτες είναι οι αξιώσεις της εργοδοσίας σε διάφορες μεγάλες ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, γεγονός που φανερώνει τη θέση που έχουν στο «success story» του τουρισμού οι εργαζόμενοι. Στις παραπάνω επιχειρήσεις οι εργαζόμενοι εκβιάζονται να υπογράψουν ατομικές συμβάσεις εργασίας αλλά και ότι δεν συμμετέχουν σε κάποιο εργατικό σωματείο!

Η μεθοδευμένη παράλυση των ελεγκτικών μηχανισμών, σε συνδυασμό με την πρόσφατη διάταξη περί μη υποχρεωτικής εγγραφής σε επιμελητήρια, επιτρέπει στους μεγαλοξενοδόχους να κάνουν κουρελόχαρτο την προσφάτως υπογραφείσα κλαδική σύμβαση.

*Οι διακοπές δεν είναι για όλους. Οι μαθητές ημερησίων και εσπερινών σχολείων από δήμους του Λεκανοπεδίου με υψηλούς δείκτες ανεργίας και φτώχειας δηλώνουν σε ποσοστό 82% ότι δεν έκαναν διακοπές πέρυσι (2013) για οικονομικούς λόγους

*Οι Κυκλάδες μπορεί να βρίσκονται στις πρώτες θέσεις στους δείκτες εισοδήματος, αλλά είναι στις τελευταίες θέσεις στους αναπτυξιακούς δείκτες όσον αφορά την περίθαλψη, την εκπαίδευση, την πολιτιστική ζωή, τους δρόμους καλής βατότητας, την ύδρευση και τις μεταφορές

*Στο Ρέθυμνο οι τουρίστες είναι αποκλειστικά αλλοδαποί. Στην Ευρυτανία, στην Καρδίτσα, στα Γρεβενά και στην Αιτωλοακαρνανία «αλλοδαπού τουρίστα πόδι» δεν πατά. Οι Ελληνες είναι η εθνότητα που σε περισσότερο από τα 2/3 των νομών της χώρας κάνει τις περισσότερες διανυκτερεύσεις από οποιαδήποτε άλλη



Πηγή: Η Εφημερίδα των Συντακτών
Δημοσιεύτηκε στις 24/07/2014