Ελλάδα - Κοινωνία - Όταν ένα σχολείο εμπνέει

 

Φωτογραφία: Κατερίνα Καμπίτη

Μανίνα ΝΤΑΝΟΥ

Λίγες ημέρες πριν ξεσπάσει ο σάλος για τα πρότυπα και πειραματικά σχολεία, με τις αλληλοαναιρούμενες δηλώσεις του υπουργείου Παιδείας περί της κατάργησής τους ή μη, βρέθηκα σε ένα από αυτά. Μια επιστολή του διευθυντή του προς το «Κ» είχε αποτελέσει την αφορμή. Ο κ. Παναγιώτης Τσακρής, φιλόλογος που εργάζεται στο Πειραματικό Λύκειο Αγίων Αναργύρων από ιδρύσεώς του (1994) και το διευθύνει από το 2011, μας μιλούσε για τις εξαιρετικές επιδόσεις του σχολείου στις πανελλήνιες εξετάσεις αλλά και τις μεγάλες υλικοτεχνικές ελλείψεις που αντιμετωπίζει.

Εκανα μια μικρή έρευνα. Πέρυσι, το Πειραματικό Λύκειο Αγίων Αναργύρων, όπου φοιτούν 240 παιδιά από περιοχές της δυτικής Αττικής που έχουν πληγεί από την κρίση, είχε τους περισσότερους αριστούχους εισακτέους στα ΑΕΙ (δέκα συγκέντρωσαν πάνω από 19.000 μόρια), με μαθητές που αναδείχθηκαν πρώτοι στην περιοχή, με επιτυχίες σε Ολυμπιάδες φυσικής και μαθηματικών, με πρωτιές στον μαθητικό διαγωνισμό Λυσίας, μαθητές που έχουν βραβευτεί και για τα θεατρικά ή τα ρεπορτάζ τους σε μαθητικά έντυπα. Ενα σχολείο αρίστων.

Εκείνη την Πέμπτη που το επισκέφτηκα, αντίκρισα ένα σχολείο που εμφανισιακά τουλάχιστον δεν είχε καμία διαφορά από ένα μέσο δημόσιο. Οι εξωτερικοί του τοίχοι γεμάτοι συνθήματα, στενάχωρο από άποψη αιθουσών, με τη μικρή του βιβλιοθήκη εξ ανάγκης εγκατεστημένη σε μία από τις τάξεις που αναγκαστικά χρησιμοποιείται και για διδασκαλία. Ομως ήταν καθαρό, είχε δύο τραπέζια πινγκ πονγκ στην είσοδο και όμορφες ζωγραφιές στους εσωτερικούς τοίχους που είχαν φτιάξει οι μαθητές. Κάποιες αίθουσες, μάλιστα, οι καθηγητές είχαν επιτρέψει στα παιδιά να τις διακοσμήσουν με δικά τους γκραφίτι.

Ποιο είναι λοιπόν το μυστικό της επιτυχίας; ρώτησα τον κ. Τσακρή όταν καθίσαμε στο μικρό γραφείο του. «Τα παιδιά», απάντησε αυθόρμητα. «Το σχολείο έχει μια δυναμική, έρχονται οι καλύτεροι - όχι μόνο τα τελευταία δύο χρόνια που γίνονται εξετάσεις, αλλά και με το καθεστώς της κλήρωσης». Κι εμένα μου έκανε εντύπωση, όμως υπάρχει εξήγηση. Οι μαθητές που καταθέτουν αίτηση σε ένα πειραματικό είναι στην πλειονότητά τους παιδιά οικογενειών που έχουν στόχους, τα φροντίζουν, τα «κυνηγάνε». Και η κρίση έχει κάνει την ανάγκη τους για ένα καλό σχολείο ακόμη μεγαλύτερη. «Η αγωνία του γονιού να εξασφαλίσει στο παιδί του την είσοδο στο πανεπιστήμιο μεγαλώνει», συνεχίζει ο κ. Τσακρής. «Ταυτόχρονα, τα μέσα μειώνονται. Χρήματα για ιδιωτικά δεν υπάρχουν. Εδώ οι μισοί γονείς είναι άνεργοι. Δεν μπορείς να το στείλεις εύκολα στο φροντιστήριο ή για ιδιαίτερα, μόνη διέξοδος είναι το καλό σχολείο». Ενα άλλο πλεονέκτημα του πειραματικού είναι πως εδώ το προσωπικό έχει αξιολογηθεί. «Είναι θετικό όχι μόνο γιατί βεβαιώνονται τα προσόντα τους, αλλά και γιατί οι άνθρωποι που έρχονται να διδάξουν θέλουν να είναι εδώ. Παρότι έχει περισσότερη δουλειά και το επίδομα που υποτίθεται ότι θα έπαιρναν δεν το έχουν λάβει ποτέ».

Ετσι κι αλλιώς, όπως λέει, δεν αρκούν τα τυπικά προσόντα. Χρειάζεται και διάθεση. «Να προσφερθεί κανείς ολόκληρος, γιατί αυτό ζητάει το σχολείο». Οι 25 διδάσκοντες δουλεύουν και τα απογεύματα σε ομίλους για θέατρο, μαθηματικά, φυσική, περιβάλλον, δημιουργική γραφή κ.λπ., στους οποίους μπορούν να συμμετέχουν και παιδιά που δεν φοιτούν εδώ. Το σχολείο κάνει συνεργασίες με πανεπιστήμια, δειγματικές διδασκαλίες σε φοιτητές, έρευνες, ημερίδες. Και υπάρχει μια αυξημένη αυτονομία στη σχολική μονάδα, μπορεί να κάνει τροποποιήσεις στο πρόγραμμα. Και οι δυσκολίες; «Υπάρχουν. Η χρηματοδότηση δεν φτάνει, ο δήμος κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί, αλλά είναι περιορισμένα τα μέσα. Θα θέλαμε ένα μεγαλύτερο κτίριο. Ο νόμος λέει ότι θα έπρεπε να έχουμε ψυχολόγο -δεν έχουμε-, χρειαζόμαστε καλύτερη φύλαξη και το μεγάλο μας πρόβλημα είναι η υλικοτεχνική υποστήριξη». Λογικό, αν σκεφτεί κανείς ότι παλιότερα τα σχολεία έπαιρναν χρηματοδότηση 30.000 ευρώ το χρόνο και σήμερα παίρνουν 6.000. Με αυτά ο κ. Τσακρής πρέπει να καλύψει όλες τις ανάγκες του σχολείου εκτός από το πετρέλαιο που το πληρώνει ο δήμος. «Το θετικό είναι ότι έχουμε κλίμα οικογενειακό, οι επιτυχίες και ο καλός λόγος των γονιών και των παιδιών είναι η ηθική ανταμοιβή μας», λέει.
Οταν γνώρισα και τα παιδιά, αναγνώρισα την ειδοποιό διαφορά. Μίλησα με μαθητές που κατά κανόνα έμοιαζαν πιο ώριμοι από την ηλικία τους και το χαρακτηριστικό τους, πιο σημαντικό και από τις άριστες επιδόσεις τους, είναι ότι... λατρεύουν το σχολείο. Οι περισσότεροι από γειτονιές που ζουν την κρίση έντονα, κάνουν καθημερινά μεγάλες διαδρομές για να φτάσουν εδώ. Στα προηγούμενα σχολεία τους ένιωθαν περιθωριοποιημένοι και τώρα μοιάζουν ενθουσιασμένοι. «Ενα παιδί που σκέφτεται και έχει κριτική άποψη σε ένα άλλο σχολείο μπορεί να χαθεί, να μπει στο περιθώριο», μου είπε η Ευαγγελία της Β΄ Λυκείου. «Οταν ήρθα εδώ, περίμενα ότι θα βρω “φυτά”», λέει η Εύα από την Α΄ Λυκείου. «Αλλά βρέθηκα προ εκπλήξεως. Εδώ δεν με βλέπουν σαν εξωγήινη επειδή θέλω να διαβάσω. Ο διευθυντής του γυμνασίου μου με προειδοποίησε ότι εδώ δεν θα είμαι η καλύτερη, όμως εγώ προτιμώ να υπάρχουν καλύτεροι από μένα, γιατί στο τέλος εκείνους θα συναγωνιστώ».
«Ο καλός μαθητής ποτέ δεν χάνεται, απλώς σε αυτό το σχολείο έχει μια ευκαιρία παραπάνω», συμπλήρωσε ο Αναστάσης της Γ΄ Λυκείου. Παραπονιούνται για το πόσο πιεστικοί είναι οι καθηγητές της γενικής παιδείας την ώρα που εκείνοι θέλουν να επικεντρωθούν στην κατεύθυνσή τους, όμως αντιλαμβάνονται ότι το κάνουν για το καλό τους. «Το σύστημα είναι εξετασιοκεντρικό κι έτσι το μόνο παράπονο είναι ότι στην Γ΄ Λυκείου δεν μπορούμε να ευχαριστηθούμε στο μέγιστο τα αγαθά που έχει να μας προσφέρει το πειραματικό λόγω των εξετάσεων», λέει ο Κωνσταντίνος.

«Το κλίμα είναι φανταστικό», λέει η Στεφανία από τη Β΄ Λυκείου. «Δεν είμαστε όλοι ίδιοι, αλλά το κάθε παιδί έχει να σου προσφέρει κάτι διαφορετικό. Είμαστε ενωμένοι, αγαπημένοι». Η Αννα της Β΄ Λυκείου ήρθε εδώ από τα Σεπόλια. «Το γυμνάσιό μου συγχωνεύτηκε λόγω οικονομικών. Οι εμπειρίες μου ήταν άσχημες. Τον πρώτο χρόνο εδώ όλα μου φαίνονταν τέλεια. Οι απαιτήσεις είναι μεγάλες, όμως γι’ αυτό έχει τόσες επιτυχίες το σχολείο: είναι θάλαμος προσομοίωσης των Πανελληνίων. Φυσικά εμείς δεν ξέρουμε ακόμα καν με ποιο σύστημα θα δώσουμε εξετάσεις, είμαστε μέσα στην αβεβαιότητα, αλλά τουλάχιστον αυτό το σχολείο μάς προσφέρει σιγουριά. Λένε ότι έχει πολύ διάβασμα, αλλά στην πραγματικότητα στο Γενικό η δουλειά είναι επί τρία, γιατί δεν σε βοηθάει κανείς».
Οσο για τους καθηγητές, μπορεί ο φόρτος εργασίας να είναι μεγαλύτερος, όμως ευχαριστιούνται να δουλεύουν εδώ. Το μάθημα είναι ξεκούραστο γιατί οι μαθητές θέλουν να μάθουν. Και μαζί τους μαθαίνουν κι αυτοί.
Λίγες ημέρες αργότερα, οι ανακοινώσεις του υπουργείου έθεσαν σε αμφισβήτηση το καθεστώς των πειραματικών. Τηλεφώνησα στον κ. Τσακρή. «Η συζήτηση περί αριστείας έχει βλάψει τα πράγματα», μου είπε. «Οταν λέμε αριστεία στα πειραματικά, δεν εννοούμε το κυνήγι του 20 ούτε τη δημιουργία “αρίων” μαθητών. Αριστεία στα πειραματικά είναι το περιβάλλον που ευνοεί την ανάπτυξη των κλίσεων, μειώνει το άγχος, δημιουργεί δράσεις καινοτόμους, οδηγεί σε αγάπη του μαθητή για το σχολείο και τη μάθηση, σε ένα πνεύμα συνεργασίας που λείπει από την εκπαίδευση. Νομίζω ότι η συζήτηση έχει τεθεί εξαρχής λάθος. Η δική μου πρόταση είναι τα πρότυπα που υπάρχουν να παραμείνουν πρότυπα με ημερομηνία λήξης. Θα χρησιμεύσουν ως όχημα για να διαχέουν τις καλές πρακτικές στις περιοχές ευθύνης τους. Αυτό ο νόμος το προέβλεπε, όμως υπήρχε ασάφεια στον τρόπο που θα γινόταν.

Πρέπει να οριστεί με ακρίβεια, ώστε σε λίγα χρόνια να μην υπάρχει η ανάγκη των προτύπων. Κατά τα άλλα, το πείραμα δεν είναι ανάγκη να έχεις ειδικό σχολείο για να το κάνεις. Ο στόχος είναι να φτάσουμε σε ένα ιδεατό σημείο όπου κανείς δεν θα θέλει να μπει σε ένα πρότυπο, θα πηγαίνει στο σχολείο της γειτονιάς του, γιατί και αυτό πλέον θα έχει την τεχνογνωσία. Διάβασα μια ανακοίνωση της ΟΛΜΕ που λέει ότι τα θεωρεί σχολεία ελίτ, πράγμα που θεωρώ φαιδρό. Αν εδώ στη δυτική Αττική θεωρούμαστε ελίτ που οι μισοί γονείς είναι άνεργοι, τι να πω; Οσο για το πόσο πληγώνονται τα παιδιά από τις εξετάσεις, ξέρετε πόσο σκληρό ήταν με την κλήρωση; Πίστευαν ότι όλη η εξέλιξή τους εξαρτάται από την τύχη. Κερδίζει ο πιο τυχερός, όχι ο πιο ικανός. Προς το παρόν, δεν έχουμε ιδέα τι μέλλει γενέσθαι και συνεχίζουμε κανονικά. Ομως καθημερινά μας τηλεφωνούν γονείς, τα παιδιά αγωνιούν κι εμείς δεν ξέρουμε πια τι να απαντήσουμε...



Πηγή: Η Καθημερινή
Δημοσιεύτηκε στις 02/03/2015