Αυτό που καταρρέει είναι το μοντέλο ανάπτυξης

Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 28 Νοεμβρίου 2010

Η ώρα της αριστερής απάντησης

Του ΣΤΑΘΗ ΚΟΥΒΕΛΑΚΗ Αναπληρωτή καθηγητή Πολιτικής Φιλοσοφίας στο King's College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.

Οι μύθοι με τους οποίους οι κυρίαρχοι κύκλοι της Ευρώπης προσπάθησαν να αποπροσανατολίσουν την κοινή γνώμη σχετικά με τα αίτια της τρέχουσας κρίσης καταρρέουν ένας ένας.

Η κατάρρευση της Ιρλανδίας διαψεύδει κατηγορηματικά την προ εξαμήνου μόλις κυρίαρχη εικόνα ότι το ελληνικό χρέος αποτελεί μια ιδιαιτερότητα που απορρέει από τη μεσογειακή τεμπελιά και το σπάταλο κράτος. Το αβάσταχτο του κόστους της διάσωσης των τραπεζών μέσω δημόσιας χρηματοδότησης, η καθίζηση των κρατικών εσόδων λόγω της ύφεσης και της φοροαπαλλαγής του κεφαλαίου είναι πλέον ορατά διά γυμνού οφθαλμού. Αλλά αυτό που καταρρέει έχει και μια βαθύτερη διάσταση: Είναι το μοντέλο ανάπτυξης που επέβαλε η ένταξη των χωρών της περιφέρειας (ευρωπαϊκός Νότος και Ιρλανδία) στην ευρωζώνη. Η απώλεια ανταγωνιστικότητας οδήγησε σε αυξανόμενα ελλείμματα και στήριξη της ανάπτυξης αυτών των χωρών σε «φούσκες» (οικοδομή, κατασκευές, εσωτερική κατανάλωση), καθώς και στη διόγκωση του τραπεζικού τομέα και του δανεισμού, που είναι πρώτα και κύρια ιδιωτικός. Να λοιπόν γιατί, παρά τον διεθνή χαρακτήρα της κρίσης που ξέσπασε προ διετίας, οι χώρες της περιφέρειας της ευρωζώνης έχουν γονατίσει, τη στιγμή που η Γερμανία και οι χώρες του κέντρου ανακτούν θετικούς, έστω και πενιχρούς, ρυθμούς ανάπτυξης.

Αντιμέτωπες με τη χρεοκοπία του μοντέλου που επέβαλαν χθες, ελέω Ε.Ε. και ευρώ, στις κοινωνίες τους, οι ίδιοι κυρίαρχοι κύκλοι οδηγούν σήμερα τις χώρες τους στη βέβαιη καταστροφή, μέσω ενός πρωτοφανούς για τα μεταπολεμικά ευρωπαϊκά δεδομένα συνδυασμού στυγνού ταξικού ρεβανσισμού και ιλιγγιώδους βουτιάς της οικονομίας. Και πάλι, όμως, τόσο οι εξελίξεις στην Ιρλανδία όσο και η εκτός ελέγχου ελληνική κατάσταση (ακόμη και στους ίδιους τους στόχους του μνημονίου για το χρέος και τα ελλείμματα) δείχνουν το μάταιο της προσπάθειας συμμόρφωσης στις απαιτήσεις της διαβόητης πλέον τρόικας Ε.Ε.-ΕΚΤ-ΔΝΤ. Η λατινοαμερικανοποίηση των κοινωνιών είναι επί θύραις.
Το δρόμο προς τον όλεθρο ακολουθεί και το πολιτικό σύστημα, ανίκανο να προτείνει οποιαδήποτε κοινωνικά ανεκτή προοπτική, όλο και περισσότερο απονομιμοποιημένο στα μάτια των πολιτών. Πανικόβλητη η ιρλανδική κυβέρνηση προκηρύσσει εκλογές, τη στιγμή που 4 στους 10 έλληνες ψηφοφόρους απείχαν από την τελευταία εκλογική αναμέτρηση. Σ' αυτήν την περίπτωση, οι κοινωνίες βλέπουν πιο καθαρά από τις πολιτικές ελίτ. Σε ποσοστά 60%, σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, η ελληνική κοινή γνώμη καταλαβαίνει ότι, όσο και να κρατήσει ο γολγοθάς των απανωτών μνημονίων, το χρέος δεν μπορεί να αποπληρωθεί και ζητά αναδιαπραγμάτευση ή στάση πληρωμών. Η αναδιαπραγμάτευση του χρέους δεν μπορεί όμως να γίνει προς όφελος του οφειλέτη χωρίς κάποιο συσχετισμό δύναμης, μια πρωτοβουλία που να δίνει διαπραγματευτική δύναμη σ' αυτόν που χρωστά. Αυτό ακριβώς είναι το νόημα της στάσης πληρωμών, στην οποία έχουν προσφύγει στο παρελθόν όσες κυβερνήσεις ανά τον κόσμο βρέθηκαν μπροστά σε παρόμοιο αδιέξοδο και κάτω από ικανή λαϊκή πίεση. Στην περίπτωση της χώρας μας, αυτό σημαίνει αναγκαστικά ανάκτηση της άσκησης εθνικής νομισματικής πολιτικής, δηλαδή έξοδο από την ευρωζώνη, εθνικοποίηση των τραπεζών, έλεγχο της κίνησης των κεφαλαίων και τερματισμό της σκανδαλωδώς αντιλαϊκής κατανομής των φορολογικών βαρών. Σημαίνει με δυο λόγια κοινωνική μεταβολή προς όφελος των δυνάμεων της εργασίας και των λαϊκών στρωμάτων. Γι' αυτό και αποτελεί την καρδιά οποιασδήποτε ευρύτερα προοδευτικής πρότασης αντιμετώπισης της κρίσης.
Το παράδοξο εδώ είναι ότι, παρ' όλο που βρίσκεται όλο και περισσότερο στο επίκεντρο της συζήτησης, κανένας επίσημος φορέας της αριστεράς, με εξαίρεση την εξωκοινοβουλευτική, δεν την προωθεί, παρά τις φωνές που ακούγονται στο εσωτερικό τους. Κάτι που σίγουρα δεν είναι άσχετο με τη γενικότερη αμηχανία της αριστεράς και της αδυναμίας της να ανταποκριθεί στις προσδοκίες μιας κοινωνίας που, όπως επίσης έδειξαν τα πρόσφατα εκλογικά αποτελέσματα, επιμένει να κοιτά προς αυτήν την κατεύθυνση. Είναι ίσως τώρα η στιγμή κάποιων ανεξάρτητων και συσπειρωτικών πρωτοβουλιών που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν τους όρους μιας πρότασης. Αιχμή τους το θέμα του ανοίγματος του «φακέλου του χρέους», με στόχο κατ' αρχάς την πλήρη διαφάνεια σε ό,τι αφορά τον τρόπο και τους όρους της δημιουργίας του.