Πολιτικοί τριγμοί και συμφέροντα

ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

Οι σημερινοί πολιτικοί τριγμοί γύρω από τις εξελίξεις στο Κυπριακό, φέρνουν στην επιφάνεια τις αντιθέσεις των συμφερόντων των διαφόρων κοινωνικών ομάδων που πάντα επηρέαζαν τις εξελίξεις του πολιτικού μας προβλήματος από τη δεκαετία του 1950. Φυσικά ο κυπριακός κοινωνικός σχηματισμός δεν παραμένει στατικός, αλλά γνωρίζει συνεχείς ανακατατάξεις. Εντούτοις, σε πολλές περιπτώσεις οι πυρήνες και τα συμφέροντα των κοινωνικών ομάδων δεν έχουν αλλάξει. Η κυπριακή αστική τάξη από τη δεκαετία του ’50 ώς τις μέρες μας, με όλες φυσικά τις εξελίξεις και τις ανακατατάξεις στο εσωτερικό της, διατρέχεται από δύο μεγάλα ρεύματα. Το πρώτο ρεύμα, το εμπορομεσιτικό, ήταν αυτό που συνέδεσε τα συμφέροντά του με τη Βρετανία και που έλεγχε το εισαγωγικό και εξαγωγικό εμπόριο. Σταδιακά εξελίχθηκε στις μέρες μας σε αυτό που οι κοινωνιολόγοι αποκαλούν μεταπρατική αστική τάξη. Το δεύτερο ρεύμα, με φιλελεύθερες περισσότερο τάσεις, περιλάμβανε κυρίως τους ελεύθερους επαγγελματίες, λογίους και μικροεμπόρους. Με τα δεδομένα της Ευρώπης, το ρεύμα αυτό ήταν περισσότερο η έκφραση ενός μικροαστισμού. Τα δύο αυτά ρεύματα βρέθηκαν πολιτικά αντιμέτωπα στο Κυπριακό, με διάφορες κατά καιρούς πολιτικοκομματικές εκφράσεις και αναζήτησαν συμμάχους για τη στήριξη της πολιτικής τους. Η μεταπρατική αστική τάξη, έβλεπε πάντα με συμπάθεια την ανεξαρτησία και τις στενές σχέσεις με τη Δύση. Μετά την εισβολή, με πολιτική έκφραση τον ΔΗΣΥ, τάχθηκε υπέρ ενός συμβιβασμού που έφτασε μέχρι το σχέδιο Ανάν, με την ελπίδα ότι θα της ανοιγόταν η τουρκική αγορά. Η φιλελεύθερη μερίδα της αστικής τάξης που στην πρώτη περίοδο της ανεξαρτησίας ενισχύθηκε από ανερχόμενα νέα αστικά στρώματα, υιοθέτησε μια πιο ριζοσπαστική θέση στο Κυπριακό επιδιώκοντας μια κάποια απεξάρτηση της Κύπρου από το αγγλοσαξονικό στρατόπεδο και μια λύση με λιγότερα βαρίδια εξάρτησης. Το ΑΚΕΛ συντάχτηκε πολιτικά περισσότερο με τη φιλελεύθερη μερίδα της αστικής τάξης και στήριξε κατά καιρούς κυβερνήσεις που προέρχονταν από το χώρο της. Εντούτοις δεν έλειψαν και οι τριγμοί στη συμμαχία αυτή αφού πολλές φορές η ηγεσία του υιοθετούσε μια συμβιβαστική λύση που βρισκόταν πιο κοντά στις θέσεις της μεταπρατικής αστικής τάξης. Αν όμως στο Κυπριακό το ΑΚΕΛ πλησίαζε τις θέσεις της μεταπρατικής αστικής τάξης, ξεκινώντας ασφαλώς από μια άλλη αφετηρία και μια άλλη συλλογιστική, το ιδεολογικό χάσμα ανάμεσά τους, αλλά και οι πολιτικές εξελίξεις μετά το πραξικόπημα και την εισβολή, εμπόδισαν την όποια σύμπραξη και σύμπλευσή τους. Στο σχέδιο Ανάν, ο Γλαύκος Κληρίδης, πατριάρχης της Δεξιάς και για δεκαετίες πολιτικός εκπρόσωπος της μεταπρατικής αστικής τάξης, περίμενε, όπως επανειλημμένα το δήλωσε ο ίδιος, τη στήριξη του ΑΚΕΛ. Την τελευταία στιγμή ύστερα από την αντίδραση της βάσης του, το ΑΚΕΛ του αρνήθηκε αυτή τη στήριξη. Η εκλογή του Δημήτρη Χριστόφια στην προεδρία, οδήγησε τον ΔΗΣΥνα στηρίξει την πολιτική του επειδή πίστευε ότι θα αποδεχόταν μια λύση που θα ήταν παραπλήσια αυτής του σχεδίου Ανάν. Θα μπορούσε επομένως να επιτευχθεί η λύση που «χάθηκε» στο δημοψήφισμα του 2004. Σήμερα βλέπουμε τον ΔΗΣΥνα απομακρύνεται από αυτή την προοπτική όχι γιατί διαφωνεί με την πολιτική Χριστόφια, αλλά γιατί αντιλαμβάνεται ότι μια τέτοια λύση δεν γίνεται αποδεκτή από τη μεγάλη πλειοψηφία του λαού. Ο Νίκος Αναστασιάδης αφού πέτυχε να εκτοπίσει τους δύο βασικούς εκπροσώπους της αστικής τάξης μέσα στον ΔΗΣΥ, τον Αλέκο Μαρκίδη και τον Γιαννάκη Κασουλίδη, φυσιολογικούς πολιτικούς κληρονόμους του Γλαύκου Κληρίδη, επιδιώκει τώρα την επάνοδο στην εξουσία, αφού αντιλαμβάνεται ότι η λύση που θα ήθελε η μεταπρατική αστική τάξη απομακρύνεται. Ελπίζει δε ότι θα επαναλάβει το κατόρθωμα Κληρίδη που έφερε τη Δεξιά στην εξουσία χάρη στη στήριξη των αστικών στρωμάτων που ακολουθούν το ΔΗΚΟ. Αυτό εξηγεί άλλωστε και γιατί το ΑΚΕΛ και ο πρόεδρος Χριστόφιας επιμένουν mordicus στη συμμαχία με το ΔΗΚΟ παρά τους καθημερινούς τριγμούς ανάμεσά τους. Και στις δύο περιπτώσεις το διακύβευμα είναι η εξουσία. Αυτό εξηγεί αυτή τη στιγμή το θρυμματισμό του εσωτερικού μετώπου. Στην περίπτωση, όμως, που ο πρόεδρος Χριστόφιας θα υιοθετούσε μια λύση παραπλήσια του σχεδίου Ανάν η κυπριακή μεταπρατική αστική τάξη θα τον στήριζε χωρίς δισταγμό. Μόνο που η λαϊκή Δεξιά του ΔΗΣΥθα διαχώριζε ξανά τη θέση της, όπως το έπραξε και το 2004. Και η βάση του ΑΚΕΛ δεν είναι σίγουρο ότι θα ακολουθούσε μονολιθικά την ηγεσία. Κάπου εκεί θρυμματίζεται το περιβόητο 70% μιας συμμαχίας ΑΚΕΛ - ΔΗΣΥπου κάποιοι επικαλούνται κατά καιρούς και σχηματίζεται ξανά η μεγάλη συμμαχία που το 2004 απέρριψε το σχέδιο Ανάν.

Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης. 

Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ                       Κυριακή, 18 Ιουλίου 2010