Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ 28-11-2010
ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ
Το φάντασμα της διχοτόμησης
Του Στέφανου Κωνσταντινίδη
Παραφράζοντας τον Μαρξ θα λέγαμε πως ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από την Κύπρο περισσότερο από μισό αιώνα τώρα. Είναι το φάντασμα της διχοτόμησης, που έκανε για πρώτη φορά την εμφάνισή του στη δεκαετία του 1950. Γέννημα και θρέμμα της αγγλικής διπλωματίας, υιοθετήθηκε στη συνέχεια από την Άγκυρα. Για τους Άγγλους η απειλή της διχοτόμησης ήταν ο μοχλός πίεσης που χρησιμοποίησαν για να κάμψουν το λαϊκό κίνημα που διεκδικούσε την ένωση με την Ελλάδα, αλλά στην ουσία δεν ήταν επιδίωξη τους αφού κάτι τέτοιο δεν εξυπηρετούσε τα συμφέροντα τους. Οι Τούρκοι όμως, αφού τους ξεσήκωσαν οι Άγγλοι, υιοθέτησαν για ένα διάστημα την πολιτική της διχοτόμησης για το Κυπριακό. Με το μοχλό αυτό πίεσης οι Άγγλοι πέτυχαν την εγκατάλειψη του ενωτικού αγώνα και την ετεροβαρή συμφωνία Ζυρίχης-Λονδίνου η οποία οδήγησε στην κουτσουρεμένη κυπριακή ανεξαρτησία. Άγγλοι και Τούρκοι πέτυχαν από τη συμφωνία αυτή σημαντικά οφέλη ενώ οι Έλληνες της Κύπρου όχι μόνο υποχρεώθηκαν να απεμπολήσουν την Ένωση αλλά επιπλέον τους επεβλήθηκαν και επαχθείς όροι. Βεβαίως η Ζυρίχη ήταν επίσης το αποτέλεσμα της ελληνικής ανεπάρκειας καθώς και των πιέσεων της εμπορομεσιτικής κυπριακής αστικής τάξης που διέκειτο εχθρικά στην ένωση.
Στη συνέχεια, στη δεκαετία του ’60, το φάντασμα της διχοτόμησης θα επανέλθει, αυτή τη φορά με αμερικανική πρωτοβουλία, όπως εκφράστηκε μέσα από τις διάφορες εκδοχές του σχεδίου Άτσεσον, τα σχέδια των αποστατών του 1965 (Μητσοτάκης και συνεργάτες) και αυτά της ελληνικής χούντας. Οι Άγγλοι, που πρώτοι μίλησαν για διχοτόμηση, αυτή τη φορά δεν ήταν καθόλου πρόθυμοι να την αποδεχτούν αφού κάτι τέτοιο δεν εξυπηρετούσε τα συμφέροντά τους. Οι Τούρκοι την αποδέχονταν ακόμη αλλά είχαν ήδη αρχίσει τους σχεδιασμούς τους για τον στρατηγικό έλεγχο ολόκληρου του νησιού.
Το πραξικόπημα και η εισβολή επέβαλαν μια μορφή ντε φάκτο διχοτόμησης επί του εδάφους. Τότε εμφανίζεται ξανά και συζητείται, έστω και χαμηλόφωνα, από ελληνικής πλευράς η ιδέα της διχοτόμησης, κυρίως με τη δημιουργία δύο κρατών. Η Άγκυρα όμως με το πλεονέκτημα της κατοχής μετά την εισβολή δεν είναι πια διατεθειμένη να δεχτεί μια μορφή διχοτόμησης, είτε με τη δημιουργία δύο κρατών είτε με την προσάρτηση στην Ελλάδα και την Τουρκία. Αντί αυτής της μορφής διχοτόμησης οι Τούρκοι προτιμούν τη διχοτόμηση μέσα από το πλαίσιο της δικοινοτικής διζωνικής ομοσπονδίας, η οποία τους επιτρέπει από τη μια να παραμένουν απόλυτοι κυρίαρχοι στο βόρειο κομμάτι του νησιού αφού θα ελέγχουν το υβριδικό τουρκοκυπριακό κρατίδιο και από την άλλη θα ασκούν στρατηγικό έλεγχο στο σύνολο του κυπριακού εδάφους. Η λύση αυτή εξυπηρετεί και τα αγγλικά συμφέροντα, αφού η Βρετανία θα παραμείνει εγγυήτρια δύναμη και κυρίως δεν θα υπάρξει αμφισβήτηση των κυρίαρχων βρετανικών βάσεων.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι διατεθειμένη να δεχτεί τη λύση των δύο κρατών αφού δεν θέλει να φορτωθεί ένα υβριδικό τουρκοκυπριακό κρατίδιο που θα βάζει στην Ένωση την Τουρκία από την πίσω πόρτα, ενώ με την δικοινοτική διζωνική ομοσπονδία θα υπάρχει μόνο μια κυπριακή αντιπροσώπευση στις Βρυξέλλες. Ο μεγάλος ζημιωμένος από αυτή τη λύση θα είναι ο κυπριακός ελληνισμός και ως ένα σημείο και οι ίδιοι οι Τουρκοκύπριοι. Ο κυπριακός ελληνισμός θα υφίσταται τη συνεχή πίεση της Τουρκίας, δημογραφική και πολιτική, με κίνδυνο να συρρικνωθεί και να περιθωριοποιηθεί, αν όχι να εξαφανιστεί, με την αλεξανδρετοποίηση από τον τουρκικό εποικισμό και επεκτατισμό, ενώ οι Τουρκοκύπριοι θα απορροφηθούν από τις μάζες των εποίκων της Ανατολίας.
Είτε επομένως με την «επίσημη» διχοτόμηση είτε με αυτή της παραλλαγής της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, τουλάχιστον στη μορφή που γίνεται προσπάθεια να επιβληθεί με προδιαγραφές σχεδίου Ανάν, το μέλλον διαγράφεται σκοτεινό. Η κυπριακή πολιτική ηγεσία αλλά και η Αθήνα θα πρέπει επιτέλους να αντιμετωπίσουν κατάματα την πραγματικότητα χωρίς ψευδαισθήσεις. Διότι εκεί που φτάσαμε το φάντασμα της διχοτόμησης κινδυνεύει να μετεξελιχθεί σε φάντασμα ολικής καταστροφής. Αν πάλι η Αθήνα, που όπως φαίνεται διαπραγματεύεται με την Άγκυρα συνεκμετάλλευση του Αιγαίου, δεν είναι διατεθειμένη να προστατεύσει διπλωματικά τα ελληνικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο, θα πρέπει έστω κι από μόνοι τους οι Κύπριοι να επιδιώξουν ένα δρόμο σωτηρίας. Και δρόμος σωτηρίας υπάρχει αρκεί να απαλλαγεί μια για πάντα η Κύπρος από το φάντασμα της διχοτόμησης με τη μια ή την άλλη μορφή της, να διασωθεί η Κυπριακή Δημοκρατία και στο πολιτειακό της πλαίσιο να συμβιώσουν δημοκρατικά όλοι οι πολίτες της.
*Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.
stephanos.constantinides@gmail.com
Στη συνέχεια, στη δεκαετία του ’60, το φάντασμα της διχοτόμησης θα επανέλθει, αυτή τη φορά με αμερικανική πρωτοβουλία, όπως εκφράστηκε μέσα από τις διάφορες εκδοχές του σχεδίου Άτσεσον, τα σχέδια των αποστατών του 1965 (Μητσοτάκης και συνεργάτες) και αυτά της ελληνικής χούντας. Οι Άγγλοι, που πρώτοι μίλησαν για διχοτόμηση, αυτή τη φορά δεν ήταν καθόλου πρόθυμοι να την αποδεχτούν αφού κάτι τέτοιο δεν εξυπηρετούσε τα συμφέροντά τους. Οι Τούρκοι την αποδέχονταν ακόμη αλλά είχαν ήδη αρχίσει τους σχεδιασμούς τους για τον στρατηγικό έλεγχο ολόκληρου του νησιού.
Το πραξικόπημα και η εισβολή επέβαλαν μια μορφή ντε φάκτο διχοτόμησης επί του εδάφους. Τότε εμφανίζεται ξανά και συζητείται, έστω και χαμηλόφωνα, από ελληνικής πλευράς η ιδέα της διχοτόμησης, κυρίως με τη δημιουργία δύο κρατών. Η Άγκυρα όμως με το πλεονέκτημα της κατοχής μετά την εισβολή δεν είναι πια διατεθειμένη να δεχτεί μια μορφή διχοτόμησης, είτε με τη δημιουργία δύο κρατών είτε με την προσάρτηση στην Ελλάδα και την Τουρκία. Αντί αυτής της μορφής διχοτόμησης οι Τούρκοι προτιμούν τη διχοτόμηση μέσα από το πλαίσιο της δικοινοτικής διζωνικής ομοσπονδίας, η οποία τους επιτρέπει από τη μια να παραμένουν απόλυτοι κυρίαρχοι στο βόρειο κομμάτι του νησιού αφού θα ελέγχουν το υβριδικό τουρκοκυπριακό κρατίδιο και από την άλλη θα ασκούν στρατηγικό έλεγχο στο σύνολο του κυπριακού εδάφους. Η λύση αυτή εξυπηρετεί και τα αγγλικά συμφέροντα, αφού η Βρετανία θα παραμείνει εγγυήτρια δύναμη και κυρίως δεν θα υπάρξει αμφισβήτηση των κυρίαρχων βρετανικών βάσεων.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι διατεθειμένη να δεχτεί τη λύση των δύο κρατών αφού δεν θέλει να φορτωθεί ένα υβριδικό τουρκοκυπριακό κρατίδιο που θα βάζει στην Ένωση την Τουρκία από την πίσω πόρτα, ενώ με την δικοινοτική διζωνική ομοσπονδία θα υπάρχει μόνο μια κυπριακή αντιπροσώπευση στις Βρυξέλλες. Ο μεγάλος ζημιωμένος από αυτή τη λύση θα είναι ο κυπριακός ελληνισμός και ως ένα σημείο και οι ίδιοι οι Τουρκοκύπριοι. Ο κυπριακός ελληνισμός θα υφίσταται τη συνεχή πίεση της Τουρκίας, δημογραφική και πολιτική, με κίνδυνο να συρρικνωθεί και να περιθωριοποιηθεί, αν όχι να εξαφανιστεί, με την αλεξανδρετοποίηση από τον τουρκικό εποικισμό και επεκτατισμό, ενώ οι Τουρκοκύπριοι θα απορροφηθούν από τις μάζες των εποίκων της Ανατολίας.
Είτε επομένως με την «επίσημη» διχοτόμηση είτε με αυτή της παραλλαγής της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, τουλάχιστον στη μορφή που γίνεται προσπάθεια να επιβληθεί με προδιαγραφές σχεδίου Ανάν, το μέλλον διαγράφεται σκοτεινό. Η κυπριακή πολιτική ηγεσία αλλά και η Αθήνα θα πρέπει επιτέλους να αντιμετωπίσουν κατάματα την πραγματικότητα χωρίς ψευδαισθήσεις. Διότι εκεί που φτάσαμε το φάντασμα της διχοτόμησης κινδυνεύει να μετεξελιχθεί σε φάντασμα ολικής καταστροφής. Αν πάλι η Αθήνα, που όπως φαίνεται διαπραγματεύεται με την Άγκυρα συνεκμετάλλευση του Αιγαίου, δεν είναι διατεθειμένη να προστατεύσει διπλωματικά τα ελληνικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο, θα πρέπει έστω κι από μόνοι τους οι Κύπριοι να επιδιώξουν ένα δρόμο σωτηρίας. Και δρόμος σωτηρίας υπάρχει αρκεί να απαλλαγεί μια για πάντα η Κύπρος από το φάντασμα της διχοτόμησης με τη μια ή την άλλη μορφή της, να διασωθεί η Κυπριακή Δημοκρατία και στο πολιτειακό της πλαίσιο να συμβιώσουν δημοκρατικά όλοι οι πολίτες της.
*Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.
stephanos.constantinides@gmail.com
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire