Το Πολυτεχνείο είναι μια διαρκής υπενθύμιση της παράφορης νιότης

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ                                19-11-10

                                                         Η ανάγκη της υπέρβασης

Tου Νικου Γ. Ξυδακη
Η προχθεσινή μεγάλη πορεία δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων υπό βροχή θέτει εκ νέου το ερώτημα: Γιατί γιορτάζεται το Πολυτεχνείο, τριάντα επτά χρόνια μετά τη νεανική εξέγερση κατά της δικτατορίας; Ακόμη και η λέξη γιορτή είναι προβληματική, για να περιγράψει την κατ' έτος τελετουργική πορεία, τους λόγους, τις αψιμαχίες, τις σχετικές πανηγυρικές αναφορές στα σχολεία. Δεν είναι γιορτή· είναι τελετουργική ανάκληση ενός δραματικού συμβάντος, ενός ιστορικού συμβάντος, το οποίο εισφέρει τεράστιο συμβολικό βάρος στην πρόσφατη Ιστορία.
Αφενός, διότι έδωσε στον ελληνικό λαό μια συλλογική αντιστασιακή ταυτότητα, ένα αντίβαρο για τα επτά προηγηθέντα χρόνια προσαρμογής και υποταγής στο πολιτικό kitsch των συνταγματαρχών.
Αφετέρου, το Πολυτεχνείο, περισσότερο από κάθε πρόσφατο ιστορικό συμβάν, ήταν μια έκρηξη προκληθείσα τυχαίως, μια έκρηξη που δεν καθοδηγήθηκε από κανέναν πολιτικό οργανισμό, μια έκρηξη που η επίσημη Αριστερά επιχείρησε να την αποτρέψει ή να την ελέγξει ως μη ώριμη, ήταν μια δραματική πράξη αντίστασης και αποκοτιάς, μια πράξη υπέρβασης. Οι νέοι που κλείστηκαν στο Πολυτεχνείο και οι νέοι απέξω, οι νέοι που επυροβολούντο και έμεναν όρθιοι τραγουδώντας, αφελείς, παράτολμοι, σαλοί, υλοποίησαν ένα πυρακτωμένο υπόδειγμα αντιστασιακού ήθους, συνέχισαν μια μακρά παράδοση παράτολμων ηρωικών πράξεων, υπερβάσεων, ενσάρκωσαν το αντιστασιακό πνεύμα των Νεοελλήνων στην ύστερη νεωτερικότητα, όπως εκδηλώθηκε σε προηγούμενες ιστορικές στιγμές από άλλους παράτολμους, από τον ξεσηκωμό του '21 ώς τον πόλεμο του '40 και την Αντίσταση. Ετσι, αυτά τα τρελόπαιδα απέσυραν το πέπλο συνενοχής από όλο το υπάκουο κοινωνικό σώμα.
Από αυτήν τη σκοπιά, το Πολυτεχνείο είναι μια διαρκής υπενθύμιση της παράφορης νιότης, η οποία μπαίνει μπροστά χωρίς υπολογισμούς, χωρίς ιδιοτέλεια, άλλη από το άφημά της στο πάθος, στο θυμικό, στη διακινδύνευση, στην υπέρβαση. Μια ανάλογη υπέρβαση ζητεί απεγνωσμένα, μα βουβά ακόμη, ο ελληνικός λαός σήμερα· υπέρβαση του χθαμαλού εαυτού, του μαλθακού και κακομαθημένου, του υποταγμένου και υπερχρεωμένου. Ενα ξέσπασμα ζητείται, όχι τόσο δραματικό όσο του '73, διότι ο εχθρός δεν είναι ο ίδιος, τώρα είναι πιο εσωτερικευμένος, λιγότερο προφανής, πάντως ξέσπασμα με ένταση και βάθος, με θάρρος και πίστη, που θα δράσει σαν καταλύτης και θα αποσύρει από τα μάτια μας το πέπλο της αναξιότητας, της αυτοϋποτίμησης, της ηττοπάθειας.
Οι απόκοτοι νέοι του '73 πρόσφεραν στους γονείς τους μια νέα αφετηρία και ένα ηθικό παράδειγμα· παρά τις θυσίες, παρά τις διώξεις, παρά την εθνική τραγωδία του '74, το συμβάν Πολυτεχνείο τροφοδότησε με τη ζωτικότητά του τη νεογέννητη δημοκρατία ένα χρόνο αργότερα. Πολλές από τις προσδοκίες διαψεύσθηκαν, οι ματαιώσεις, η δημοκοπία, οι στρεβλώσεις δεν έλειψαν, ακόμη και από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές του συμβάντος. Ωστόσο, το υπερβατικό σήμα, το συμβολικό φορτίο, η ηθική εκτίναξη τροφοδότησαν και τροφοδοτούν ακόμη την πολιτική κοινωνία της μεταπολίτευσης. Τώρα χρειαζόμαστε μια νέα ώθηση φρονήματος, μια νέα υπέρβαση, με νέους τρόπους σε νέα συμφραζόμενα, για βαθιές, αρχαίες ανάγκες.