Άλκης Ρήγος
Το 1904 έχουμε έντονες φοιτητικές διαμαρτυρίες και πολυήμερη απεργία από τους φοιτητές του Πολυτεχνείου και της Φυσικομαθηματικής για την αναγνώριση από την Ιταλία του πτυχίου της Ιδιωτικής Εμπορικής και Βιομηχανικής Ακαδημίας του Ρουσόπουλου ως ισότιμης με ΑΕΙ, ενώ στην Ελλάδα αναγνωρίζονταν ως ανώτερη –μεταλυκειακή θα λέγαμε σήμερα – σχολή τεχνικής εκπαίδευσης.
Οι αντιδράσεις που αγκάλιασαν και τους φοιτητές των άλλων σχολών ανάγκασαν τελικά το κράτος να ανακαλέσει την αναγνώριση, χωρίς μάλιστα να επιβάλλει και καμιά πειθαρχική τιμωρία στους πρωτοστατούντες των κινητοποιήσεων.
Κάθε αναλογία με το σημερινό πρόβλημα αναγνώρισης των πτυχίων των Ιδιωτικών Κολλεγίων ως ισότιμων των αντίστοιχων των ΑΕΙ είναι προφανώς λογική και διόλου συμπτωματική, την αναλογία του αποτελέσματος μένει να το δείξει ο αγώνας και η αλληλεγγύη και πάλι των φοιτητών!
Την ίδια χρονιά συνέρχεται στην Αθήνα και το «Πρώτον Ελληνικόν Εκαπιδευτικόν Συνέδριον».
Σε αυτό σύμφωνα με τον Αλ. Δημαρά συναντούμε επεξεργασίες για εκπαίδευση των Θηλέων, την ανάγκη επαφής με τη Δυτική Ευρώπη, τη σημασία της μονιμότητας και της παιδαγωγικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών, τα οποία πάνε και έρχονται ή επανέρχονται στην εκπαιδευτική μας πορεία.
Βέβαια η καθαρολόγοι όχι μόνο δεν εγκαταλείπουν τον αγώνα αλλά αντεπιτίθενται με την ευκαιρία συζήτησης στη Βουλή για νομοσχεδίου για τα διδακτικά βιβλία στα 1907 και 1908.
Είναι η πρώτη φορά που η γλωσσική διαμάχη εισέρχεται άμεσα και στο επίπεδο του κοινοβουλίου. Γιατί μπορεί τα γεγονότα των ‘Ευαγγελιακών’ και των ‘Ορεστειακών’, να συγκλόνισαν την πολιτική ζωή, να έριξαν μια κυβέρνηση και να κλόνισαν μία άλλη, oύτε όμως η Βουλή ούτε οι τότε Κυβερνήσεις είχαν ασχοληθεί με την ίδια την ουσία της διαμάχης.
Αφορμή έδωσε μια πρόταση του βουλευτή του Οιτύλου Κυριακούλη Μαυρομιχάλη που ζητούσε να ορισθεί ρητά ότι τα διδακτικά βιβλία συντάσσονται υποχρεωτικά στην καθαρεύουσα «…ίνα μη εισβάλη ο χυδαϊσμός εις το Σχολείον»!
Ακολουθούν τα συνήθη επιχειρήματα του είδους: «η καθαρεύουσα αποτελεί τον θεμέλιον λίθον της εθνικής ημών ενότητος…αποτελεί στήριγμα του έθνους και της Θρησκείας» και η περίφημη ρήση του βουλευτή Επιδαύρου κ. Παπαμιχαλόπουλου: «…την οποίαν ο θεός δις εμφαντικά μετεχειρίσθη…»!
Οι εφημερίδες δίνουν μεγάλη δημοσιότητα στην όλη συζήτηση και η ‘Ακρόπολις’ - η μόνη και πάλι που τάσσεται ανοικτά κατά της τροπολογίας - ειρωνικά σχολιάζει: «…ο απόγονος τόσων ηρώων της επαναστάσεως Κ. Μαυρομιχάλης φοβάται μίαν επανάστασιν, την γλωσσική»! Τελικά και κάτω από τις αντιδράσεις νέων κυρίως βουλευτών, όπως ο Γεώργιος Καφαντάρης και ο Στέφανος Δραγούμης που τονίζει ότι «…δεν είναι έργον της Βουλής να νομοθετήση περί γλώσσης», η πρόταση αποσύρεται όπως και η προσπάθεια «ομόφωνης» γνωμάτευση της Βουλής ότι «η καθαρεύουσα γλώσσα είναι η επίσημος γλώσσα του Κράτους και η κατ’ εθνικήν συνείδησην κρατούσα…».
Η συζήτηση βέβαια συνεχίζεται στις εφημερίδες και με την σκληρή παρέμβαση άρθρου του Ψυχάρη με τίτλο «Τα ράκη της δουλείας». Γεγονός που θα επαναφέρει τη συζήτηση στο Κοινοβούλιο την επόμενη χρονιά, όπου και θα ζητηθεί από την πλειονότητα των βουλευτών συμπολίτευσης και αντιπολίτευσης να γίνει διάβημα στην Γαλλική Κυβέρνηση εναντίον του διορισμού του «μίσθαρνου οργάνου», ως καθηγητή στο Παρίσι στην Σχολή Ανατολικών Γλωσσών πριν …τρισήμισυ χρόνια!
Η κυβέρνηση Θεοτόκη δείχνει μετριοπάθεια και δεν προβαίνει σε κανένα τέτοιου είδους διάβημα. Αλλά επειδή φοβάται τις αντιδράσεις των φοιτητών, μερίδα των οποίων έχει και πάλι ξεσπαθώσει, μέσω του Υπουργού Παιδείας Α. Στεφανόπουλου, καλεί τον Κωστή Παλαμά και τον καθηγητή Ν. Χατζηδάκη, τους επιπλήττει για την δημόσια τοποθέτηση τους στο δημοτικιστικό Κίνημα και τους καλεί επί ποινή απόλυσης να γράφουν στην καθαρεύουσα. Σκηνές φοιτητών εναντίον του ποιητή επαναλαμβάνονται αλλά και αντιδράσεις για την επίπληξη, τόσο από την ομάδα των Κοινωνιολόγων – Αλ. Παπαναστασίου, Π. Αραβαντινός, Θ. Πετιμεζάς, Κ. Τριανταφυλλόπουλος, Α. Γαζής, Αλ. Μυλωνάς, Αλ. Δελμούζος - που με αυτή την ευκαιρία κάνουν την πρώτη τους εμφάνιση στην πολιτική σκηνή, όσο και από φοιτητές που προστατεύουν τον ποιητή, ανάμεσα τους ο ποιητής θα διακρίνει έναν ψηλό φοιτητή της Νομικής Σχολής, ονόματι…Γεώργιο Παπανδρέου! Τη σκηνή, «που είναι από εκείνες που στέκονται σαν να επιπλέουν στη θάλασσα πόσων λησμονημένων πραγμάτων», μας τη θυμίζει χρόνια αργότερα ο ίδιος ο ποιητής μέσα από ένα συναισθηματικά φορτισμένο γράμμα του προς τον τότε - 1930 – Υπουργό Παιδείας Γ. Παπανδρέου: «Ένα βράδυ από το Πανεπιστήμιο, σε κάποιες νομίζω τρικυμισμένες ώρες νεαρός φοιτητής με είχατε συνοδεύσει ως την πόρτα του σπιτιού μου, με κάποια ωραία λόγια, ενθουσιαστικά, ενθαρρυντικά που συχνά δεν ακούγονται από τα στόματα των νέων…».
Τα «Γυμνασιακά»
Αν τότε έμεινε στα ωραία λόγια –χαρακτηριστικό και αναμφισβήτητο στοιχείο του χαρακτήρα του ακόμη και των πιο αιχμηρών αντιπάλων του – στα γεγονότα που έμειναν στην πανεπιστημιακή Ιστορία ως τα ‘Γυμνασιακά’, ο ρόλος του νεαρού φοιτητή Γ. Παπανδρέου γίνεται πρωταγωνιστικός τουλάχιστον σύμφωνα με τους βιογράφους του αλλά και τις αναμνήσεις της Σοφίας Μινέϊκο, αργότερα Παπανδρέου, στον Φρέντυ Γερμανό.
Όλα ξεκίνησαν τον Νοέμβριο του 1907, όταν η συμμετοχή στο μάθημα της Σουηδικής Γυμναστικής με 110 παρουσίες μάλιστα, γίνεται υποχρεωτικό προαπαιτούμενο για να προσέλθει ο φοιτητής στις πτυχιακές εξετάσεις. Το μέτρο χαρακτηρίζεται από τους φοιτητές ως «ανελεύθερο» και οι τεταρτοετείς της Νομικής Λαμπρινόπουλος και Θεοδωρίδης καλούν σε συγκέντρωση στα Προπύλαια τους συναδέλφους τους, στις 20 του μηνός. Στη συγκέντρωση προσέρχεται και ο τριτοετής τότε Παπανδρέου και μάλιστα παίρνει και τον λόγο: «Δεν μας χρειάζονται οι σουηδικές ακροβασίες. Εάν θέλουν να μας ασκήσουν, ας μας ασκήσουν, ας μας διδάξουν σπαθί ή σκοποβολή. Αυτά χρειάζεται το έθνος σήμερα…».
Για μια ακόμη φορά τα εθνικά στην υπηρεσία μικρό-φοιτητικών αιτημάτων, αλλά στο κλίμα της εποχής, στην έξαψη της συγκέντρωσης ο λόγος του νεαρού με την κόκκινη φλοτάν γραβάτα, το μεταξωτό άσπρο μαντιλάκι στο σακάκι και τα μακριά μαύρα μαλλιά επιδρά έντονα. Το ύφος και ο τόνος αρκούν.
Η συγκέντρωση μετατρέπεται γρήγορα σε μαχητική διαδήλωση. Το Ανατομείο στέκει ο πρώτος στόχος, η προσπάθεια ενός φύλακα να τους εμποδίσει εξάπτει ακόμη περισσότερο τα πνεύματα, το κτήριο γίνεται «γυαλιά – καρφιά», οι φοιτητές της Ιατρικής ενώνονται μαζί τους και ξεχύνονται στην οδό Σόλωνος προς το Χημείο όπου έρχονται στο πλευρό τους και οι φοιτητές του αντίστοιχου Τμήματος και όλοι μαζί ορμούν στο Πανεπιστημιακό Γυμναστήριο που βρίσκονταν στην οδό Χαριλάου Τρικούπη. Οι διαδηλωτές εισβάλουν, ο Γυμναστής Αρβανίτης το σκάει από την πίσω πόρτα, οι πόρτες σπάζουν και τα μητρώα με τις παρουσίες στη γυμναστική γίνονται κομμάτια.
Με κεντρικά συνθήματα «Δεν είμαστε Σουηδοί»! «Δεν είμαστε μαριονέτες»!, οι διαδήλωση ανεβαίνει την Σταδίου, έκπληκτος ο κόσμος τους χειροκροτεί, κανείς στο κάτω-κάτω δεν θέλει τους φοιτητές ούτε Σουηδούς, ούτε μαριονέτες. Οι διαδηλωτές πολιορκούν το κτήριο της Βουλής, τα συνθήματα δυναμώνουν, ο Πρόεδρος του Σώματος Λεβίδης βγαίνει στις σκάλες του κτηρίου και ζητά να μάθει τα αιτήματα τους. Ο Παπανδρέου τα εξηγεί στον Πρόεδρο και καταλήγει:
«Δεν θα πολεμήσωμε τους Τούρκους ή τους Βούλγαρους με σουηδικές ασκήσεις. Τι παράγει τέλος πάντων αυτός ο τόπος; Πολεμιστές ή ακροβάτες;».
Και πάλι τα εθνικά στην φοιτητική επιχειρηματολογία!
Ο Πρόεδρος της Βουλής υπόσχεται να μεταφέρει τα αιτήματα στον Πρωθυπουργό και η συγκέντρωση διαλύεται.
Θορυβημένος ο Πρωθυπουργός Θεοτόκης καλεί την επομένη στο Υπουργικό Συμβούλιο τον Πρύτανη Κατσάρα για εξηγήσεις. Η θέση του Κερκυραίου ευπατρίδη είναι δεδομένη: «Μην τραβάτε το σκοινί με τους φοιτητάς»! Η θύμηση των ‘Ευαγγελιακών’ – ήταν και τότε όπως είδαμε πρωθυπουργός – ήτανε νωπή στη μνήμη του, δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τον Υπουργό Παιδείας Στεφανόπουλο και τον Πρύτανη που νομίζουν ότι με την πυγμή θα διαλύσουν την κίνηση «πενήντα ταραξιών» και καλούν σε απολογία 14 φοιτητές ως πρωταίτιους. Έτσι η ένταση κλιμακώνεται, οι φοιτητικές διαδηλώσεις γίνονται καθημερινό φαινόμενο, πρωτοσέλιδα εφημερίδων, νούμερο της Αθηναϊκής επιθεώρησης: Ο Πώπ τους αφιερώνει δίστηλο άρθρο στην ‘Ακρόπολι’, Ο Γ. Σουρής γράφει «του έλληνος ο τράχηλος μονόζυγον δεν υποφέρει», ο κομπέρ της επιθεώρησης ρωτάει: «Από τι πέθανε ο Γουσταύος της Σουηδίας;» και η πλατεία του απαντά «Από σουηδική γυμναστική»!
Και τα επεισόδια μετατρέπονται σε μια ακόμη κατάληψη
Οι γάμοι του Γεωργίου - δευτερότοκου γιού του βασιλιά – με την πριγκίπισσα Μαρία Βοναπάρτη, που μεσολαβούν, δεν ανακόπτουν τη φοιτητική αναταραχή. Η κατηγορηματική άρνηση της Συγκλήτου και του Πρύτανη να συζητήσουν το θέμα με την επιτροπή των φοιτητών οδηγεί σε νέα έξαρση των διαδηλώσεων, στις οποίες όμως εμφανίζονται και οι αιώνιοι ‘γνωστοί- άγνωστοι’ που προκαλούν επεισόδια, σπάζουν βιτρίνες και παράθυρα με αποτέλεσμα να τραυματισθούν μια ηλικιωμένη και ένα κοριτσάκι. Κάποιους από αυτούς που πιάνουν οι φοιτητές και τους παραδίδουν στις αστυνομικές δυνάμεις αφήνονται επιδεκτικά ελεύθεροι. Το γεγονός εξεγείρει τους διαδηλωτές. Ο φοιτητής της Φιλοσοφικής Γεώργιος Μαντζαγριωτάκης απευθύνεται διαμαρτυρόμενος στον επικεφαλής αστυνόμο, ο οποίος χειροδικεί εναντίον του.
Επακόλουθο η σύγκρουση να γενικευτεί, να επέμβουν οι πυροσβεστικές αντλίες και ισχυρές δυνάμεις της χωροφυλακής, με αποτέλεσμα η διαδήλωση να διαλυθεί και οι φοιτητές να καταφύγουν στο κτήριο του Πανεπιστημίου και να αποφασίσουν μια ακόμη κατάληψη, αφού, όπως γράφουν οι εφημερίδες, «ηχμαλώτισαν παρατυχόντας κουλουροπώλας δια τον ανεφοδιασμόν των»… Αλλά και εδώ έχει φροντίσει η Ασφάλεια να παρεισφρήσει άνθρωπός της ο οποίος φροντίζει μόλις πέσει η νύκτα να τους κόψει το ρεύμα. Τα πνεύματα οξύνονται, οι κραυγές «έξω οι εγκάθετοι»!, πληθαίνουν, τα πρώτα όπλα κάνουν και πάλι την εμφάνιση τους και η κατάληψη επεκτείνεται και στο κτήριο του Ανατομείου. Η Κυβέρνηση διατάσσει δυνάμεις της Χωροφυλακής που πολιορκούν το Πανεπιστήμιο ενώ ο Υπουργός Εσωτερικών μεσολαβεί και υπόσχεται έξοδο χωρίς συλλήψεις και ο Πρύτανης διαβεβαιώνει τώρα ότι το αίτημα τους θα λυθεί «κατ’ ευχήν».
Οι καταληψίες πείθονται και τραγουδώντας το «Μαύρη είναι η Νύκτα στα Βουνά» και τον Εθνικό Ύμνο βγαίνουν από τα κτήρια και σε πορεία κατευθύνονται προς τη Βουλή. Δυο πυροβολισμοί κόβουν απότομα την πορεία τους ενώ μια ύλη ιππικού τους επιτίθεται.
Οι φοιτητές όμως παρά τους τραυματίες τους ανασυντάσσονται και ξεχύνονται στο Σύνταγμα πολιορκώντας τα ανάκτορα.
Ο υπασπιστής του Βασιλιά συνταγματάρχης Παπαδιαμαντόπουλος τους καθησυχάζει ότι δεν θα γίνουν συλλήψεις και η διαδήλωση διαλύεται.
Οι φήμες όμως μιλάνε για συλλήψεις των πρωταίτιων με εντάλματα στα σπίτια τους. Έτσι αυτοί κρύβονται σε σπίτια άλλων φοιτητών (ο Παπανδρέου στο δωμάτιο του Θεοδόση Σπεράντζα στα…Εξάρχεια στην οδό Βαλτετσίου 1). Την επομένη τα εντάλματα εκδίδονται οι κυνηγημένοι αντί να κρυφτούν αποφασίζουν, με την παρότρυνση του Παπανδρέου «δεν είμαστε κακούργοι για να δραπετεύσουμε», να εμφανιστούν στο Πανεπιστήμιο όπου και συλλαμβάνονται βίαια, οδηγούνται στον ανακριτή, κρίνονται προφυλακιστέοι και οδηγούνται αμέσως στις φυλακές Αβέρωφ.
Μ’ αυτόν τον οδυνηρό – αλλά δυστυχώς τόσο κοινότυπα επαναλαμβανόμενο τρόπο – γνωρίζουν για πρώτη φορά, όχι όμως και τελευταία για πολλούς από αυτούς, την «νομιμότητα» των κρατικών μηχανισμών.
Στου Αβέρωφ θα παραμείνουν προφυλακισμένοι για εικοσιεπτά μέρες, μέχρι τελικά με παρέμβαση του Πρωθυπουργού και βούλευμα να απαλλαγούν των κατηγοριών.
Οι μέρες βέβαια της φυλάκισης τους μετατρέπουν για τους συμφοιτητές, και ιδίως τις συμφοιτήτριες τους, σε ήρωες ενώ οι επισκέψεις τους είναι πολυπληθείς και μια γενική συμπάθεια τους αγκαλιάζει από παντού.
Ο φυλακισμένος, για τις όποιες διεκδικήσεις του, φοιτητής ήταν και τότε άλλα και μέχρι σήμερα θαρρώ κάτι που η πλειονότητα της κοινωνίας δεν αποδέχεται.
Πάντως με τα ‘Γυμνασιακά’ κλείνει ο κύκλος των έντονων φοιτητικών κινητοποιήσεων της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνα. Νέες πραγματικότητες, νέα προβλήματα, νέες κοινωνικό-πολιτισμικές αντιφάσεις, ιδεολογικό-πολιτικές έντονες αντιθέσεις, συγκρούσεις, ελπίδες, όνειρα και αγώνες θα ακολουθήσουν και μέσα σ’ αυτές θα παρακολουθήσουμε την πορεία των πανεπιστημιακών και κυρίως φοιτητικών μας πραγμάτων!
Πηγή: www.avgi.gr
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire