Έλληνες της Διασποράς

Ελληνες εν διωγμώ

Του ΠΕΡΙΚΛΗ ΚΟΡΟΒΕΣΗ

Το Εθνικό Δίκτυο Βιβλιοθηκών της Σουηδίας μαζί με τη Διεθνή Βιβλιοθήκη σε συνεργασία με την Ελληνική Πρεσβεία και το Διεθνές Ιδρυμα φίλων του Καζαντζάκη οργάνωσαν, αυτόν το μήνα, μια σειρά εκδηλώσεων προς τιμήν των Ελλήνων συγγραφέων που έζησαν στη Σουηδία.

Ανάμεσά τους και αυτοί που εγκαταστάθηκαν μόνιμα στη χώρα και επέλεξαν ως γλώσσα γραφής τα σουηδικά. Τρεις από αυτούς (Καλλιφατίδης, Παπακόγκος, Φιορέτος) ευτύχησαν να δουν το έργο τους μεταφρασμένο και σε άλλες γλώσσες. Η ελληνική κοινότητα της Στοκχόλμης είναι μικρή. Η μεγάλη της πλειοψηφία ήταν καθαριστές και καθαρίστριες. Οι διανοούμενοι και οι φοιτητές ήταν μια μικρή μειοψηφία. Τουλάχιστον αυτό πίστευαν όλοι, μέχρι την ημέρα που άρχισαν αυτές οι εκδηλώσεις. Και όλοι εντυπωσιάστηκαν με το μεγάλο αριθμό των Ελλήνων συγγραφέων που έζησαν και έγραψαν κάποια από τα βιβλία τους στη Σουηδία. Ο συνολικός τους αριθμός είναι σαράντα ένας και δεν είναι σίγουρο πως είναι όλοι. Τα έργα που βρέθηκαν εκτίθενται στην Κεντρική Βιβλιοθήκη της Στοκχόλμης, σε προθήκες υψηλής ασφαλείας. Είναι αυτές που χρησιμοποιούνται για τις εκθέσεις σπάνιων βιβλίων.

Τη δουλειά αυτή τη χρωστάμε στις μακροχρόνιες έρευνες που έκαναν μια Ελληνοσουηδέζα, η Μαργαρίτα Μέλμπεργκ (και μορφωτική ακόλουθος της ελληνικής πρεσβείας), ένας Ελληνας ερευνητής, ο Ξενοφών Παγκαλιάς, και ένας Σουηδοέλληνας πια, ο συγγραφέας Γιαν Ερικ Σβαν, που ζει κατά μεγάλα διαστήματα στην Ελλάδα. Το σημαντικό αυτών των εκδηλώσεων είναι πως αλλάζει η φυσιογνωμία της ελληνικής κοινότητας. Από μια μεταναστευτική ομάδα καθαριστών έγινε μια μειοψηφική ελίτ διανοοουμένων. Να σημειώσουμε πως η Σουηδία, ήδη από τη δεκαετία του '50, είχε γίνει πόλος έλξης μεταναστών σχεδόν από όλες τις χώρες του κόσμου. Και σε μερικές περιπτώσεις η μετανάστευση ήταν μαζική. Και όμως, καμιά άλλη μειονότητα δεν έχει κάνει μέχρι σήμερα μια τέτοια εκδήλωση. Πώς εξηγείται αυτό; Οι Ελληνες όπου και να πάνε μεγαλουργούν ή απλώς έχουν υποστεί στη χώρα τους τέτοιους διωγμούς, που τους ανάγκασαν να φύγουν άρον-άρον;
Στον εμπεριστατωμένο κατάλογο της έκθεσης διαβάζουμε τα βιογραφικά των συγγραφέων. Και εδώ βρίσκουμε και την απάντηση. Η πρώτη γενιά ήρθε με τον εμφύλιο πόλεμο. Η δεύτερη επί χούντας. Και στις δύο περιπτώσεις έχουμε πολιτικούς διωγμούς. Η νικήτρια παράταξη εξαφανίζει την πνευματική ελίτ της χώρας για πολιτικούς λόγους, άσχετα αν αυτό είναι μια εθνική καταστροφή. Και αυτόν τον εθνικό πλούτο τον εκμεταλλεύεται μια άλλη χώρα. Οι πολιτογραφημένοι ως γάλλοι Ελληνες διανοούμενοι (Καστοριάδης, Αξελός, Παπαϊωάννου κ.λπ.), αν είχαν μείνει στην Ελλάδα, ή θα σάπιζαν στις φυλακές και τα ξερονήσια ή θα είχαν εκτελεστεί από τα έκτακτα στρατοδικεία.
Συνειρμικά τώρα, μου έρχεται στο μυαλό ένα καινούργιο κύμα μετανάστευσης που έχει αρχίσει και διαμορφώνεται στην Ελλάδα, που ακόμα δεν ξέρουμε τις ακριβείς διαστάσεις του. Οι νέοι με υψηλή μόρφωση και καλή επαγγελματική κατάρτιση δεν θέλουν να μείνουν στην Ελλάδα και αναζητούν δουλειά σε μια ευρωπαϊκή χώρα. Οι Ελληνες γιατροί π.χ., που μετανάστευσαν πρόσφατα στη Σουηδία, μετριούνται σε εκατοντάδες. Βέβαια ούτε ο εμφύλιος ούτε η χούντα είναι εποχές συγκρίσιμες με τη σημερινή. Αλλά υπάρχει ένα θλιβερό κοινό σημείο. Η ανασφάλεια, που σου δημιουργεί την επιθυμία φυγής. Και όποιος έχει το κουράγιο και τη δυνατότητα να πάει κάπου αλλού, έστω και χωρίς εγγυήσεις, φεύγει για τη δική του προσωπική Οδύσσεια.
Ο Γκάντι είχε πει πως ο οικονομικός πόλεμος δεν διαφέρει και πολύ από τον πραγματικό πόλεμο. Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε εμείς, από τη δική μας την πλευρά, πως αυτοί οι δύο πόλεμοι δημιουργούν σχεδόν το ίδιο κύμα μετανάστευσης. Και στην Ελλάδα σήμερα υπάρχει οικονομικός πόλεμος, που είναι άγνωστη η διάρκειά του.

perkor29@gmail.com