H εικονική οικονομία των κερδοσκόπων έχει βυθίσει την πραγματική οικονομία στο σημερινό χάος

ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

Εκτός τροχιάς η παγκόσμια οικονομία

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη

Ηπαγκόσμια οικονομική κρίση δεν φαίνεται να είναι περαστική. Αντίθετα, πάει να γίνει μονιμότητα. Ο μέσος πολίτης δυσκολεύεται να αντιληφθεί την εξέλιξη των πραγμάτων καθώς καθημερινά ακούγονται οι πιο αλληλοσυγκρουόμενες απόψεις πάνω στο θέμα αυτό. Και φυσικά εδώ τίθεται και το ερώτημα της «επιστημονικότητας» της οικονομικής επιστήμης. Βέβαια κανείς δεν περιμένει από τους οικονομολόγους να προβλέψουν το μέλλον. Όμως ούτε και στα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την αντιμετώπιση της κρίσης συμφωνούν μεταξύ τους. Όπως συμβαίνει και με τις άλλες κοινωνικές επιστήμες, φαίνεται πως η ιδεολογία έχει το προβάδισμα από την όποια επιστημονική ανάλυση. Κατ’ επέκταση συναντούμε το ίδιο φαινόμενο και στη διαχείριση που κάνουν οι πολιτικοί αλλά και οι τεχνοκράτες της παρούσας κρίσης.
Όπως και να έχουν τα πράγματα τα μέτρα που έχουν ληφθεί ως τώρα για την αντιμετώπιση της δεν έχουν αποδώσει. Ένας από τους λόγους της αποτυχίας αυτής είναι και το γεγονός της ύπαρξης δύο πόλων στην παγκόσμια οικονομία: ο ένας είναι ο πόλος της πραγματικής οικονομίας, αυτής που παράγει αγαθά. Ο άλλος είναι αυτός της εικονικής οικονομίας, των σπεκουλαδόρων, των κερδοσκόπων, των αεριτζήδων οι οποίοι είναι ξεκομμένοι από την παραγωγή. Φαίνεται πως αυτή η εικονική οικονομία των κερδοσκόπων έχει βυθίσει την πραγματική οικονομία στο σημερινό χάος. Από την άλλη οι μηχανισμοί των αγορών, αφέθηκαν ανεξέλεγκτοι. Από τα τέλη της δεκαετίας του ’70, με το Θατσερισμό στη Βρετανία και με το Ρηγκανισμό στις ΗΠΑ λίγο αργότερα, ένας ανεξέλεγκτος νεοφιλελευθερισμός άφησε τα πάντα στους μηχανισμούς των αγορών. Στο όνομα του νεοφιλελευθερισμού τα κράτη αποποιήθηκαν των ευθυνών τους και άφησαν τις αγορές να κατευθύνουν τα πάντα.
Τα αποτελέσματα τα βλέπουμε σήμερα. Αρκεί να χρεοκοπήσει μία μεγάλη τράπεζα, όπως έγινε στις Ηνωμένες Πολιτείες, για να κινδυνέψει να τιναχτεί στον αέρα το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Οι τρεις βασικοί πυλώνες της καπιταλιστικής οικονομίας, οι ΗΠΑ, η Ευρώπη και η Ιαπωνία, οδηγήθηκαν στην απορρύθμιση και μια κρίση διαρκείας. Οι λεγόμενες αναδυόμενες οικονομίες φαίνεται να πηγαίνουν κάπως καλύτερα, αλλά οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές που εφαρμόστηκαν και εκεί, κράτησαν εκατομμύρια ανθρώπους μέσα στη φτώχεια και την αθλιότητα. Ο όποιος πλούτος έχει παραχθεί πέρασε στα χέρια μιας μικρής ολιγαρχίας και ποτέ δεν αναδιακατανεμήθηκε στους πληθυσμούς που υπέστηκαν τις θυσίες της όποιας οικονομικής ανάπτυξης. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται ακόμη και στην Κίνα, μολονότι φιγουράρει και ως κομμουνιστικό καθεστώς.
Η πιο τραγική περίπτωση ίσως είναι αυτή της Ευρωζώνης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης γενικότερα. Στις χώρες αυτές υπήρχε ένα προχωρημένο κοινωνικό κράτος που καταστράφηκε εν μέρει από τη νεοφιλελεύθερη οικονομική πρακτική. Αυτό οδήγησε στην ενίσχυση των οικονομικών ολιγαρχιών, στην καταστροφή του κοινωνικού ιστού και στην ανεργία. Το αποτέλεσμα είναι να απειλείται σήμερα η ίδια η ύπαρξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ανισομερής εξάλλου ανάπτυξη ανάμεσα στη Βόρεια και τη Νότια Ευρώπη οδήγησε και στη σημερινή εκρηκτική κατάσταση που υπάρχει στην Ελλάδα, την Πορτογαλία και εν μέρει την Ισπανία. Η αστάθεια άλλωστε κινδυνεύει να επεκταθεί και σε άλλες χώρες όπως η Ιταλία, η Κύπρος και χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.
Η κινεζική οικονομία που εθεωρείτο μέχρι σήμερα ο δυναμικός προπομπός της παγκόσμιας οικονομίας, αρχίζει επίσης να αντιμετωπίζει προβλήματα και εκφράζονται φόβοι ανακοπής των μεγάλων ρυθμών ανάπτυξης της, κάτι που θα είχε συνέπειες για το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Δεν υπάρχει φυσικά μαγική συνταγή για την αντιμετώπιση της κρίσης που περνά ο καπιταλισμός ύστερα από το θρίαμβό του πάνω στον υπαρκτό σοσιαλισμό. Το σίγουρο όμως είναι πως η κρίση θα συνεχίζεται όσο τα κράτη θα αρνούνται να πάρουν μέτρα ελέγχου των αγορών. Αν για την Ελλάδα το μέλλον είναι αβέβαιο εξ αιτίας της ανικανότητας των πολιτικών ελίτ που την κυβέρνησαν και την κυβερνούν, η Κύπρος δεν βρίσκεται εκτός κινδύνου. Στο διεθνή τύπο άρχισαν να επισημαίνονται τα αδύνατα σημεία της οικονομίας της, ενώ και οι κερδοσκόποι με εμπροσθοφυλακή τους ανυπόληπτους πιστοληπτικούς οίκους, δεν θα διστάσουν να επιπέσουν στην κυπριακή οικονομία, όπως αυτό συνέβηκε με την Ελλάδα και άλλες χώρες. Στη Λευκωσία θα πρέπει να αρχίσουν να μελετούν σενάρια αντιμετώπισης των εμφανών αδυναμιών που παρουσιάζει η κυπριακή οικονομία προτού είναι πολύ αργά.
*Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης. Ε-mail stephanos.constantinides@gmail.com