Ο κόσμος της θεωρίας είναι ζωντανός

Η μεγάλη των φιλοσόφων σχολή

 

Γιώργος Σιακαντάρης

Είναι πολύ διαδεδομένη η άποψη που βλέπει ένα τείχος να διαχωρίζει τον κόσμο των ιδεών από τον πραγματικό κόσμο. Ο Γκαίτε έγραφε ότι είναι γκρίζο το δέντρο της θεωρίας και πράσινο το δέντρο της ζωής. Ο Φράνκο Αλέσιο με την «Ιστορία της νεότερης φιλοσοφίας» δείχνει ότι και μέσα στον κόσμο της θεωρίας και της φιλοσοφίας υπάρχει πολλή ζωντάνια. Δείχνει ότι ένα, όχι και τόσο αδιόρατο, νήμα ενώνει τη ζωή των φιλοσοφικών ιδεών με τις ανάγκες για αλλαγή και μετασχηματισμό της πραγματικής ζωής.
Οι ιδέες των φιλοσόφων που περιγράφει, ξεκινώντας από τον καθόλου σκοτεινό 15ο αιώνα και φθάνοντας έως τον κατεξοχήν εκπρόσωπο του γερμανικού Διαφωτισμού, τον Καντ, καθόλου δεν αφορούν μια γκρίζα θεωρία, αλλά είναι οι ιδέες ενός κόσμου που αυτογνωρίζεται και γι' αυτό αυτομετασχηματίζεται. Κρατάμε δηλαδή στα χέρια μας ένα βιβλίο που περιγράφει πώς οι ιδέες αλλάζουν τον κόσμο.

Ξεκινώντας από τον δήθεν σκοτεινό 15ο αιώνα και ακολουθώντας μια διαδρομή που φθάνει έως τον ύστερο 18ο αιώνα και τους γερμανούς στοχαστές, ο ιταλός ιστορικός των ιδεών καταδεικνύει ότι τα προβλήματα που απασχολούν τη φιλοσοφική θέαση, μέσα στο μακρύ χρονικό ανάπτυξής της, είναι κοινά. Τη φιλοσοφική σκέψη ταλανίζουν ερωτήματα, όπως το αν υπάρχουν όρια στην ανθρώπινη γνώση, τι μπορούμε να γνωρίζουμε, για ποια πράγματα μπορούμε μόνο να εικάζουμε ή απλώς να εξετάζουμε, πώς γνωρίζουμε, γιατί χρειάζεται να γνωρίζουμε, υπάρχουν αίτια που καθορίζουν την πορεία του ανθρώπου, τι σχέση μπορεί να έχει η λογική με την πίστη, πώς κυβερνάται καλύτερα ο άνθρωπος, ποια πολιτεύματα είναι δημοκρατικά και ανθρώπινα και ποια όχι και γιατί.

Η αφετηρία του οδοιπορικού στον υπέροχο κόσμο των ιδεών τοποθετείται στον 15ο αιώνα. Αντίθετα απ' όσα μια επιδερμική, δήθεν ορθολογιστική, ανάλυση θέλει να υποστηρίζει, ο κόσμος της γνώσης διαλέγεται έντονα με τον κόσμο της θεολογικής πίστης. Από τον κόσμο της θεολογίας προκύπτει πολιτική αντίδραση κατά του παπικού πρωτείου, αλλά και υπέροχες νότες ορθολογιστικής σκέψης. Δύο κομβικές μορφές εκείνης της περιόδου είναι ο Πίκο ντε Μιράντολα (1463-1494) και ο Τζορντάνο Μπρούνο (1548-1600).

Ο Τζοβάνι Πίκο ντε Μιράντολα αποτελεί έναν από τους μείζονες εκπροσώπους του φλωρεντινού ουμανισμού. Διέδωσε την ιδέα της φιλοσοφικής και θρησκευτικής αναγέννησης του ανθρώπου, την ιδέα δηλαδή της εξύψωσης του ανθρώπου που τον καθιστά κοινωνό της ουράνιας ζωής και τον βοηθά να αναγεννηθεί. Η φιλοσοφία διαγράφεται ως ανοδική πορεία του ανθρώπου προς την αρμονία. Η ηθική συγκρατεί και κυβερνά τα γήινα πάθη, η φυσική φιλοσοφία συμβάλλει στην κατανόηση της φύσης και η θεολογία προσεγγίζει την ύψιστη Ενότητα.

Ο Τζορντάνο Μπρούνο υπήρξε δομινικανός μοναχός γεννημένος στη Νόλα. Εγινε λέκτορας της ιερής Θεολογίας στο τάγμα. Μεγάλο μέρος της ζωής του το έζησε στο Παρίσι, στην Πράγα και στη Φρανκφούρτη. Φυλακίστηκε από την Ιερά Εξέταση και τον Πάπα και καταδικάστηκε να καεί στην πυρά στις 20 Ιανουαρίου 1600, στο λυκαυγές της νεωτερικής εποχής. Γι' αυτόν η φιλοσοφία είναι ανεξαρτησία από τον πνευματικό χώρο των εκκλησιαστικών αντιλήψεων. Ο Μπρούνο στη ζωή του και στο έργο του τασσόταν πάντα κατά του σχολαστικισμού ως ενός κλειστού συστήματος που δεν επιτρέπει τη διαμόρφωση απεριόριστων οριζόντων. Πίστευε ότι, όπως το Σύμπαν δεν έχει όρια, έτσι και η ανθρώπινη γνώση δεν έχει όρια. Γι' αυτό και καταδικάστηκε. 

Πηγή: www.tanea.gr

Δημοσιεύτηκε στις 30/06/2012