Υμηττός - Στις αυλές των θαυμάτων

Το βασικό χαρακτηριστικό του είναι η ανθρώπινη κλίμακα, όχι μόνο αναφορικά με τη (χαμηλή) δόμηση. Ετσι, παρά το μικροσκοπικό του μέγεθος, πέτυχε να αναπτύξει αξιόλογη πολιτιστική δραστηριότητα, εγκαινιάζοντας πολιτιστικούς θεσμούς και δράσεις αλληλεγγύης πανελλήνιας εμβέλειας.

ΕΛΙΝΑ ΓΙΑΝΝΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ
ΦΩTOΓΡAΦIEΣ: ZΩΗ ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΑΚΗ

H Μικρασιατική Καταστροφή του '22 συμπαρασύρει στην Αθήνα ένα τεράστιο κύμα προσφύγων, που αναζητούν στέγη. Οι πρώτοι δήμοι γύρω από το ιστορικό κέντρο δημιουργούνται ως αποτέλεσμά του. Το 1928, ο Βύρωνας έχει πλέον γεμίσει ασφυκτικά από τους μετανάστες και η ανάγκη για την επέκτασή του είναι επιτακτική. Στη γειτονική περιοχή του Υμηττού, όπου μέχρι τότε υπήρχε μόνο το Καλυκοποιείο της Πολεμικής Βιομηχανίας, απαλλοτριώνονται εγκαταλελειμμένοι αμπελώνες και στη θέση τους κατασκευάζονται 550 προσφυγικές, μονώροφες και διώροφες κατοικίες.
Το 1935 ο Υμηττός γίνεται αυτόνομη κοινότητα, το 1963 χαρακτηρίζεται δήμος, ενώ το 2011, με το σχέδιο Καλλικράτης συνενώνεται με τη Δάφνη, παρά τις έντονες αντιδράσεις των κατοίκων.

Εικαστικός. Ο Νίκος Στεφάνου, στο εργαστήρι του κοντά στην Παπαστράτειο Σχολή.

Ολα αυτά τα χρόνια, το νούμερο ένα ζητούμενο για τους Υμηττιώτες, είναι ο χώρος της Πυρκάλ και η μετατροπή του σε πάρκο. Ακριβώς όμως η ύπαρξη του συγκεκριμένου εργοστασίου είναι που διατήρησε τον χαμηλό συντελεστή δόμησης και κατά συνέπεια διέσωσε τις μονοκατοικίες και τον ανθρώπινο χαρακτήρα της γειτονιάς. Αυτό είναι το ένα βασικό χαρακτηριστικό της ταυτότητας του Υμηττού. Το άλλο είναι η έντονη πολιτιστική και κοινωνική του δράση, με πρωτοποριακούς θεσμούς που για πρώτη φορά εγκαινιάστηκαν στα όριά του.
«Ο Υμηττός είναι μια πολεοδομική τρύπα: Γύρω γύρω υπάρχουν πολυκατοικίες, όμως εδώ τα σπίτια είναι χαμηλά με κήπους και αυλές», λέει ο Γιάννης Κάλτσας, τραπεζικός υπάλληλος και πρόεδρος του Φιλοπρόοδου Ομίλου Υμηττού (ΦΟΥ) την περίοδο 1996-2011. «Είναι ευχάριστος τόπος σε κλίμακα ανθρώπινη», προσθέτει ο ζωγράφος Νίκος Στεφάνου. «Τα χαρακτηριστικά χαμηλά σπίτια -κυρίως προσφυγικά που ακόμα διασώζονται- επιτρέπουν στους κατοίκους να αναπνέουν», υπογραμμίζει.
«Είναι μια ανθρώπινη κουκίδα στο χάος της Αθήνας, μόλις 10 λεπτά με το αυτοκίνητο από το Σύνταγμα. Αυτό ερωτεύτηκα από την πρώτη στιγμή. Με το που περνάς την Πυρκάλ, αλλάζει τελείως το σκηνικό και βρίσκεσαι σε έναν παράδεισο με σπιτάκια, κισσούς και αυλές. Ομως, δεν έχει τη σνομπαρία, το απόκοσμο των Βορείων Προαστίων. Στον Υμηττό μένουν νορμάλ άνθρωποι. Αυτά τα στοιχεία μου δίνουν λόγο να βγω από το σπίτι και να πάω στην πλατεία», τονίζει με τη σειρά της η μουσικός Ελεάνα Ζαγκίνογλου.

Πυρκάλ. Πάγιο αίτημα των κατοίκων είναι να μετατραπεί το εργοστάσιο σε πάρκο.

Tο πλεονέκτημα της πολεοδομικής ιδιαιτερότητας του Υμηττού δεν είναι μόνο η γραφική εικόνα. «Το μυστικό του είναι ότι σου επιτρέπει να ζεις με μέτρα ανθρώπινα, άλλης εποχής», λέει ο ζωγράφος Ανδρέας Γεωργιάδης. «Ο Υμηττός είναι από τα λίγα μέρη όπου μπορείς να χτίσεις κοινωνικές σχέσεις. Γι' αυτό οι Υμηττιώτες σπάνια ξεχνούν τη γειτονιά τους, ενώ όσοι έρχονται από αλλού ενθουσιάζονται με αυτά που γνωρίζουν εδώ», συμπληρώνει ο Κώστας Σαμάντης, μέλος του Δ.Σ. του Φ.Ο.Υ. «Στον Υμηττό όλοι γνωριζόμαστε, όπως λέμε, "από την πλάτη μας". Εδώ έχεις τη δυνατότητα να στεριώσεις σχέσεις που διαρκούν δεκαετίες και να καλλιεργήσεις μια πιο ανθρώπινη συμπεριφορά. Επειδή η πόλη έχει αυτά τα χαρακτηριστικά δεν υπήρξαν ποτέ εντάσεις με τους μετανάστες. Δεν δοκιμάστηκε ποτέ η αλληλεγγύη των κατοίκων, αντιθέτως οι μετανάστες απορροφήθηκαν. Ενδεικτικό είναι επίσης ότι στις μεγάλες συγκρούσεις του '08, όταν οι μαθητές στις περισσότερες άλλες γειτονιές εκφράστηκαν πολύ βιαία, εδώ διαδήλωσαν ειρηνικά. Είναι δύσκολο να αναπτύξεις βία και επιθετικότητα όταν μεγαλώνεις σε ένα περιβάλλον που δεν είναι απρόσωπο», εξηγεί ο στιχουργός Παρασκευάς Καρασούλος. «Ο Υμηττός είναι ένα χωριό-λιμάνι», προσθέτει ο κ. Γεωργιάδης. «Ομως, είσαι τόσο κοντά στο κέντρο που μπορείς να βρίσκεσαι σε 20 λεπτά με τα πόδια στην Ακρόπολη ή το Σύνταγμα. Αρα τα πράγματα είναι πιο γόνιμα εδώ απ' ό,τι σε ένα νησί, γιατί έχεις διεξόδους», καταλήγει ο ίδιος.
Μέριμνα και πολιτισμός
Ο συνδυασμός ανθρώπινης κλίμακας, που πλέον σπανίζει στην Αθήνα, και εγγύτητας στο κέντρο μιας ζωντανής μητρόπολης, έχει διαμορφώσει στον Υμηττό μια κουλτούρα που δίνει έμφαση στον πολιτισμό και στην αλληλεγγύη. Ενδεικτικό είναι ότι την περιοχή έχουν επιλέξει πολλοί καλλιτέχνες και δημιουργοί: Για την έμπνευση που προσφέρει αλλά και για τα ενδιαφέροντα πράγματα που γίνονται εδώ.

Αγορά. Οι πολυεθνικές δεν έχουν αλλοιώσει την αγορά.

«Ο Υμηττός είναι μικρός, αλλά με μεγάλη σκιά μέσα από την Ιστορία, τις αναφορές, τις πράξεις και κυρίως τους ανθρώπους του. Οχι τυχαία, πρωταγωνίστησε στα πολιτιστικά. Από τις σημαντικότερες κληρονομίες της πόλης είναι ο Φ.Ο.Υ., που φτιάχτηκε το '55 από πρόσφυγες με τις συνεισφορές τους σε χρήμα, είδος ή προσωπική εργασία. Από εδώ ξεκίνησε το Ελεύθερο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο και το Θέατρο της Ανοιξης, με τις συναυλίες της Μαρίας Φαραντούρη», αναφέρει ο κ. Καρασούλος. «Επί δημαρχίας Ανδρέα Λεντάκη, θεσμοθετήθηκε το Φεστιβάλ Λόγου και Τέχνης, που ήταν το πρώτο, ή έστω από τα πρώτα τέτοια, στην Ελλάδα», συμπληρώνει ο κ. Κάλτσας και εξηγεί: «Από εδώ, επίσης ξεκίνησε η πειραματική ίδρυση των ΚΑΠΗ αλλά και πιλοτικά προγράμματα πρόληψης από τη χρήση τοξικών ουσιών, πρωτοποριακά συμβουλευτικά προγράμματα σε σχολεία και παιδικούς σταθμούς και το πρόγραμμα "Φροντίδα στο σπίτι". Μέχρι πρόσφατα υπήρχε και το Φεστιβάλ Βράχων, ενώ πραγματοποιούνταν πολλές εκδηλώσεις χωρίς εισιτήριο, όπως οι γιορτές στους δρόμους, που είχαν από Καραγκιόζη και σινεμά μέχρι θέατρο. Τώρα με τον Καλλικράτη έχει μπει ένα φρένο σε όλα αυτά. Βέβαια, ακόμα γίνονται ενέργειες από τον Φ.Ο.Υ., καθώς διαθέτει δωρεάν κινηματογραφική λέσχη, ενώ συνεχίζει την πανελλήνια και τις διεθνείς εκθέσεις φωτογραφίας. Παράλληλα, αρκετά δραστήριος παραμένει ο πολιτιστικός σύλλογος "Φίλυρα", που έχει αξιόλογη χορωδία και κάνει ενδιαφέρουσες εκδρομές, αλλά και οι διάφοροι Σύλλογοι Γονέων που ανέκαθεν επιδείκνυαν αξιόλογη δραστηριότητα. Μια νέα επίσης προσπάθεια είναι το "Εργαστήρι": Στο πλαίσιό του προγραμματίζουμε τη σύσταση παιδικής θεατρικής ομάδας, αλλά και μιας σειράς πολιτιστικών εκδηλώσεων, όπως το φεστιβάλ με διάφορα μουσικά και θεατρικά σχήματα, στις αρχές Ιουλίου, που θα είναι αφιερωμένο στον Αρη Αλεξάνδρου, στο ομώνυμο άλσος. Μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα ως χώρος, γιατί τώρα έχει εγκαταλειφθεί. Μέσω του Εργαστηρίου, θέλουμε επίσης να καταγράψουμε τους φτωχούς, τους άστεγους και τους ανέργους, Ελληνες κι αλλοδαπούς, κι από κει και πέρα να δούμε πως μπορούμε να βοηθήσουμε», τονίζει ο πρώην πρόεδρος του ΦΟΥ.
Αντίστοιχα, σημαντικό κεφάλαιο στην ιστορία της πόλης είναι και ο αθλητισμός. «Οι περισσότεροι Υμηττιώτες έχουν περάσει από τα τμήματα του Αθλητικού Ομίλου Υμηττού και του Αμύντα», επισημαίνει ο κ. Σαμάντης.
Το θέμα της Πυρκάλ

«Κάστρο». Σε ένα μικρό σπίτι στις 28/4/44, οι Δημήτρης Αυγέρης, Κώστας 

Φολτόπουλος και Φάνης Κιοκμενίδης αντιμετώπισαν 200 Γερμανούς για πάνω από

 επτά ώρες.

Στον Υμηττό δεν υπάρχουν ιδιαίτερα προβλήματα, πλην της Πυρκάλ: Πρόκειται για μια έκταση ίση με τον Εθνικό Κήπο, στην όποια στεγάζεται κρατική μονάδα κατασκευής πυρομαχικών και που οι κάτοικοι εδώ και δεκαετίες διεκδικούν να μετατρέψουν σε χώρο πράσινου, άθλησης και ψυχαγωγίας για την τοπική κοινωνία. «Η Πυρκάλ είναι ένα μεγάλο ζήτημα που διαμόρφωσε τη ζωή μας. Ηταν ανέκαθεν σημείο τριβής, μεγαλώσαμε με την αγωνία να φύγει το εργοστάσιο και να γίνει πάρκο. Ελπίζουμε να μην πωληθεί και ξεφυτρώσει χειρότερη εκδοχή», τονίζει ο κ. Σαμάντης. Στο θέμα της αναβάθμισης της ποιότητας ζωής, κάποιες προτάσεις περιλαμβάνουν τη διαμόρφωση των δύο αλσών- Πέτρου και Παύλου, και Αρη Αλεξάνδρου. Μια άλλη σκέψη είναι να μπολιαστούν τα δέντρα της πόλης ώστε να γίνουν χρήσιμα, π.χ. λεμονιές. «Θα ήταν πολύ σημαντικό εν μέσω κρίσης», εξηγεί ο κ. Καλτσής. «Ομως, το πιο βασικό είναι να μην ξεχνάμε ποσό σημαντικό είναι που έχουμε τη γειτονιά μας, τη συντροφικότητα, τις καλημέρες μας. Πρέπει να το συνειδητοποιούμε και να ανανεώνουμε τη σημασία του. Εξαρτάται από εμάς αν θα μπούμε στη μηχανή και θα γίνουμε ίδιοι με τους άλλους», υπογραμμίζουν οι κύριοι Γεωργιάδης και Καρασούλος.

Θέα. Η χαμηλή δόμηση επιτρέπει να βλέπεις μέχρι τη θάλασσα.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Ο Υμηττός σε αριθμούς

• 1 τετραγωνικό χιλιόμετρο είναι περίπου η έκταση του Υμηττού.
• 11.000 κάτοικους έχει ο Υμηττός, ύμφωνα με την απογραφή του 2001. Στην πραγματικότητα όμως είναι περίπου οι διπλάσιοι.
• 1948 ιδρύθηκε ο Αθλητικός Ομιλος Αμύντας Υμηττού από μια παρέα δυσαρεστημένων παικτών και φίλων της Χριστιανικής Αδελφότης Νέων Αθηνών, με πρωτεργάτη τον Αλέκο Καστρινό. Αργότερα τροφοδότησε με πολλούς καλαθοσφαιριστές την ΑΕΚ.
• 22% της συνολικής έκτασης στην περιοχή του Υμηττού καλύπτεται από πράσινο, ενώ στο υπόλοιπο Λεκανοπέδιο το αντίστοιχο ποσοστό είναι μόλις 3%.
• 1,4 είναι ο χαμηλός συντελεστής δόμησης και τα περισσότερα οικόπεδα κατά μέσο όρο από 150 έως 200 τετραγωνικά μέτρα.

• Η Πυρκάλ είναι ένα μεγάλο ζήτημα. Μεγαλώ-σαμε με την αγωνία να φύγει και να γίνει πάρκο. Ελπίζουμε να μην πωληθεί και ξεφυτρώσει χειρότερη εκδοχή».

Πηγή: www.ethnos.gr
Δημοσιεύτηκε στις 07/05/2012