Ίταλο Καλβίνο - Ο πατέρας των διηγήσεων και το εμβληματικό έργο του

Η περιπέτεια της ανάγνωσης

Σοφία Νικολαΐδου

«ΑΝ ΤΟ ΚΑΛΟΣΚΕΦΤΟΥΜΕ, Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ
ΠΡΑΞΗ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΑ ΑΤΟΜΙΚΗ, ΠΟΛΥ ΠΙΟ ΑΤΟΜΙΚΗ
ΑΠΟ ΤΟ ΓΡΑΨΙΜΟ». ΤΟΝ ΙΟΥΝΙΟ ΤΟΥ 1979, Ο ΙΤΑΛΟ
ΚΑΛΒΙΝΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΕΙ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΤΟ
ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ «ΑΝ ΜΙΑ ΝΥΧΤΑ ΤΟΥ ΧΕΙΜΩΝΑ ΕΝΑΣ
ΤΑΞΙΔΙΩΤΗΣ».
«Είναι ένα μυθιστόρημα για την ευχαρίστηση που νιώθουμε όταν διαβάζουμε μυθιστορήματα. Πρωταγωνιστής είναι ο Αναγνώστης που αρχίζει δέκα φορές να διαβάζει ένα βιβλίο και που, λόγω κάποιων γεγονότων άσχετων με τη βούλησή του, δεν κατορθώνει ποτέ να το τελειώσει.
Χρειάστηκε επομένως να γράψω την αρχή δέκα μυθιστορημάτων γραμμένων, υποτίθεται, από δέκα συγγραφείς, που όλοι κατά κάποιον τρόπο ήταν διαφορετικοί από μένα και διαφορετικοί μεταξύ τους. (...) Αντί να προσπαθήσω να ταυτιστώ με τον καθένα από τους συγγραφείς αυτών των δέκα μυθιστορημάτων, προσπάθησα να ταυτιστώ με τον αναγνώστη. (...) Κυρίως όμως προσπάθησα να καταδείξω το γεγονός πως το κάθε βιβλίο γεννιέται παρουσία άλλων βιβλίων, σε στενή σχέση και σε αντιπαράθεση με άλλα βιβλία». Αυτά- και άλλα πολλά- είπε ο Ίταλο Καλβίνο, απαντώντας σε ένα άρθρο του κριτικού Γκουλιέλμι για το βιβλίο του Αν μια νύχτα του χειμώνα ένας ταξιδιώτης.

Ο Ίταλο Καλβίνο (1923-1985) μεγάλωσε στο Σαν Ρέμο, μια πόλη γεμάτη ανθρώπους εκκεντρικούς και κοσμοπολίτες. Το 1944 έγινε μέλος του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Το 1945 γνωρίστηκε με τον Τσέζαρε Παβέζε, που υπήρξε ο πρώτος αναγνώστης των γραπτών του Καλβίνο. Εργάστηκε σε εκδοτικό οίκο (ως πωλητής βιβλίων) και σε εφημερίδα. Ερωτεύτηκε τη Νέα Υόρκη. Μετέφρασε το περίφημο βιβλίο του Κενώ, Τα γαλάζια άνθη και ήρθε σε επαφή με την ομάδα Οulipo. Έγραψε βιβλία που αγαπήθηκαν και μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες. Πέθανε αιφνιδίως από εγκεφαλικό το καλοκαίρι του 1985, χωρίς να προλάβει να ολοκληρώσει τα γραπτά που δούλευε εκείνο το διάστημα.

Την περίοδο που δημοσιεύει ο Καλβίνο το βιβλίο του Αν μια νύχτα του χειμώνα ένας ταξιδιώτης, οι αναγνωστικές θεωρίες αρχίζουν να γίνονται δημοφιλείς. Το ενδιαφέρον των μελετητών της λογοτεχνίας έχει πλέον μετακινηθεί από τον συγγραφέα και το κείμενο στον αναγνώστη και την πρόσληψη του έργου. Ο Καλβίνο φτιάχνει μια σούπερ μοντέρνα και συγχρόνως διαβαστερή μυθιστορηματική εκδοχή αυτής της προσέγγισης. Άλλωστε το ξεκαθαρίζει: στο συγκεκριμένο βιβλίο δεν τον ενδιαφέρει η λογοτεχνία γενικά. Κόπτεται για το μυθιστόρημα. Στο κέντρο του μυθοπλαστικού ενδιαφέροντος βρίσκεται η λαϊκή και καταναλωτική αφηγηματικότητα. Ο τρόπος που υφαίνεται μια πλοκή, «μέσα από τη συνεχή αναμονή για το τι πρόκειται να συμβεί».

Διαφορετικές αρχές
Με αυτά τα υλικά έστησε μια αναγνωστική περιπέτεια. Ένας Αναγνώστης (ανώνυμος, χωρίς συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και χωρίς συγκεκριμένα γούστα) και μια Αναγνώστρια (αξιέραστη, περήφανη για τον κοινωνικό της ρόλο, εμπαθής) αρχίζουν την ανάγνωση του καινούργιου μυθιστορήματος του Καλβίνο. Περιστασιακές κακοτυχίες διακόπτουν ή αναστέλλουν την ανάγνωση σε κρίσιμα σημεία. Ο Αναγνώστης και η Αναγνώστρια προσπαθώντας να συνεχίσουν την ανάγνωση του αρχικού μυθιστορήματος, που αίφνης ανακόπηκε, προχωρούν σε έναν μυθιστορηματικό λαβύρινθο, φτιαγμένο από αρχές μυθιστορημάτων, τα οποία ανήκουν σε διαφορετικό είδος, είναι γραμμένα σε διαφορετικό ύφος και περιέχουν μια διαφορετική κάθε φορά θέαση του κόσμου.

Με τον τρόπο αυτό, η δομή του βιβλίου οργανώνεται γύρω από δύο παράλληλα αφηγηματικά νήματα. Το πρώτο αποτελείται από τις αρχές των διαφορετικών μυθιστορημάτων, τα οποία λυσσωδώς αναζητούν ο Αναγνώστης και η Αναγνώστρια, για να τα διαβάσουν έως το τέλος: Αν μια νύχτα του χειμώνα ένας ταξιδιώτης (1), Έξω από τον οικισμό του Μάλμπορκ (2), Σκύβοντας στην άκρη της απόκρημνης πλαγιάς (3), Χωρίς τον φόβο του ανέμου και του ιλίγγου (4), Κοιτάζει χαμηλά εκεί όπου οι σκιές πυκνώνουν (5), Σ΄ ένα δίκτυο γραμμών που συγκλίνουν (6), Σ΄ ένα δίκτυο γραμμών που τέμνονται (7), Πάνω σ΄ ένα χαλί από φύλλα που φωτίζονται από το φεγγάρι (8), Γύρω από έναν άδειο λάκκο (9), Ποια ιστορία εκεί κάτω περιμένει ένα τέλος; (10). Το δεύτερο αποτελείται από 12 κεφάλαια, που περιγράφουν τη σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στους δύο Αναγνώστες, αλλά και την αναγνωστική τους περιπέτεια.


Πηγή: www.tanea.gr
Δημοσιεύτηκε στις 08/08/2009