Η μεταφυσική του διαλόγου

Του Τάκη Θεοδωρόπουλου

Προϊόν της αρχαίας σοφιστικής, βαρύ όπλο της σωκρατικής και της πλατωνικής σκέψης, βασικό συστατικό της τραγικής συνταγής, ο «διάλογος» είναι εγγεγραμμένος στο κύτταρο του ελληνικού πολιτισμού. Είναι είδος που ανθεί στη στάση του τρόλεϊ, στην ουρά του σουπερμάρκετ, στις καφετέριες της επικράτειας, στη Βουλή, στα τηλεπαράθυρα και στην οικογενειακή εστία, κοινώς καλύπτει τον χώρο της δημόσιας και της ιδιωτικής ζωής. Οπως μαθαίνουν στην Α' Λυκείου, διάλογος είναι «η συζήτηση ανάμεσα σε δύο ή περισσότερους ανθρώπους (για την επίλυση προβλημάτων, την ανταλλαγή πληροφοριών κ.τ.λ.), η ανταλλαγή ιδεών ή απόψεων για συγκεκριμένο θέμα, για την επίτευξη συμφωνίας και τη γεφύρωση αντιθέσεων».

Ως λαός αγαπάμε τόσο πολύ τον διάλογο που έχουμε την τάση να λησμονούμε ότι για να υπάρξει απαιτείται «λόγος». Προκειμένου δε να μη στερηθούμε την απόλαυση που μας προσφέρει αδιαφορούμε για τους στόχους του, την επίτευξη συμφωνίας, τη γεφύρωση των αντιθέσεων ή την επίλυση των προβλημάτων.  Πολλές φορές, προσαρμόζουμε την πραγματικότητα στις ανάγκες του διαλόγου προκειμένου να μη χάσουμε τα ευεργετήματά του. Ετσι, εδώ και τρία χρόνια συζητάμε για τις ιδιωτικοποιήσεις που είναι και ξεπουλήματα και, αν και δεν έχει γίνει ούτε μία, ο διάλογος γίνεται ωσάν να έχει ιδιωτικοποιηθεί μέχρι και η τελευταία παραλία της ωραίας χώρας. Είναι πολύ πιο σημαντικό για μας να γίνεται διάλογος για την αποκομιδή των απορριμμάτων ή τους μισθούς των εργαζομένων στα ΜΜΜ, παρά να χάνουμε τον χρόνο μας με την εύρυθμη λειτουργία τους.

Μια ζωή χωρίς διάλογο είναι άγευστη, άνοστη και βαρετή. Αυτό το ξέρουν περισσότερο από όλους οι κοινωνικοί εταίροι και οι πολιτικοί ταγοί της χώρας. Γι' αυτό και έχουν αναλάβει να μας διασκεδάζουν αποκαλώντας ο ένας τον άλλον «προδότη», «δωσίλογο», «διεφθαρμένο», Τσολάκογλου και γκεμπελίσκο. Οι χαρακτηρισμοί αυτοί δεν βοηθούν την επίτευξη συμφωνίας ή τη γεφύρωση των αντιθέσεων, τροφοδοτούν όμως τις ανάγκες του υπέρτατου κοινωνικού αγαθού που είναι ο διάλογος. Σε έναν λαό όπως ο δικός μας ο οποίος όχι μόνον εφηύρε τη δημοκρατία αλλά δεν έχει πάψει να τη διευρύνει ο διάλογος έχει αποκτήσει αξία μεταφυσικής αρχής. Εξού και η έκφραση: «Δοκίμασε να κάνεις διάλογο με τον Χαϊκάλη και θα δεις».

Ως γνωστόν, το αντίθετο του διαλόγου είναι ο μονόλογος. Αυτός διακρίνεται σε δύο είδη, τον εσωτερικό και τον εξωτερικό. Ο εξωτερικός σηματοδοτείται  από την επίμονη επανάληψη της έκφρασης: «Να ανακαλέσει» - εννοείται το εκάστοτε θύμα της κ. Κωνσταντοπούλου. Ο εσωτερικός καταλήγει πάντα στην επωδό: «Αφήστε με να ολοκληρώσω». Η εξέλιξη της τέχνης του διαλόγου όμως στα μέρη μας είναι τέτοια που έχει καταφέρει να αφομοιώσει ακόμη και τους μονολόγους. Με αποτέλεσμα οι συκοφάντες του έθνους να ισχυρίζονται πως παρ' ημίν ό,τι εμφανίζεται ως διάλογος είναι στην πραγματικότητα παράλληλοι μονόλογοι.