Ενα βιβλίο για την αρχαϊκή λυρική ποίηση
Του Νίκου Παπαγεωργίου*
Ι.Ν. ΠΕΡΥΣΙΝΑΚΗΣ Αρχαϊκή Λυρική Ποίηση εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα 2012
Ενα βιβλίο για την αρχαϊκή λυρική ποίηση με βάση τις ηθικές αξίες και την πολιτική συμπεριφορά των προγόνων μας είναι πάντα μια πρόκληση για τον σύγχρονο αναγνώστη, όχι μόνο για τον φοιτητή της Φιλολογίας ή τον εκπαιδευτικό. Και τούτο γιατί το βιβλίο αυτό, που είναι μια ανθολογία λυρικών ποιητών, από τον Αρχίλοχο και τον Καλλίνο, τον Τυρταίο και τον Μίμνερμο, τη Σαπφώ, τον Αλκαίο, τον Σόλωνα, τον Θέογνη, τον Ξενοφάνη, τον Σιμωνίδη, τον Πίνδαρο και τον Βακχυλίδη, προσφέρει σημαντικά εφόδια, ανοίγει δρόμους στην ερμηνεία των κειμένων και ξαναζωντανεύει τον μύθο ή έναν από τους μύθους της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας.
Μιλώντας και εξετάζοντας την αρετή και τον αγαθό, μιλώντας για τη δικαιοσύνη και την τιμή στο πλαίσιο της αρχαίας ελληνικής σκέψης, ο συγγραφέας ανατρέπει την καθιερωμένη ερμηνεία και μετάφραση των όρων της αρχαίας ελληνικής και προχωρά ένα βήμα περαιτέρω την έρευνα και την κριτική. Οι λέξεις έχουν έννοιες, έχουν βάρος, έχουν δύναμη και σημασία. Μεθοδολογικά είμαστε υποχρεωμένοι, τόσο για τη μετάφραση όσο και την ερμηνεία της λογοτεχνίας της κλασικής αρχαιότητας, να είμαστε πολύ προσεκτικοί και να μη μεταφράζουμε άστοχα τη λέξη «αγαθός» με την έννοια «καλός», σαν να μην υπήρξαν είκοσι οχτώ αιώνες πολιτισμού μέχρι σήμερα. Η συμβολή του βιβλίου, που ακολουθεί την άποψη του Adkins αλλά και πολλών άλλων μελετητών της φιλολογίας (Finley, Dodds, Snell), έγκειται στην προσπάθεια να διαβαστεί και να ερμηνευθεί η λυρική ποίηση με συγκεκριμένες αξίες και κώδικες αξιών, να ερμηνευθούν τα νοήματα που κρύβονται στις λέξεις των ποιητών, να αναζητηθούν οι πολιτικές συμπεριφορές, να συζητηθούν και να εξεταστούν αποσπάσματα τόσο προγενέστερα (από τον Ομηρο) όσο και μεταγενέστερα (από την τραγωδία), όσο και από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη.
Εκτός από τον πρόλογο, σημαντικό σημείο που πρέπει να τονιστεί είναι το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου, με τον τίτλο «Μέθοδος ερμηνείας» (σ. 19-58), όσο και το δεύτερο κεφάλαιο (σ. 59-115), που αποτελεί μια εξαιρετική εισαγωγή στη λυρική ποίηση. Είναι κρίμα που στη Β/θμια εκπαίδευση η λυρική ποίηση διδάσκεται μόνο για τους μαθητές της θεωρητικής κατεύθυνσης στη Δευτέρα Λυκείου, προς το τέλος της χρονιάς, αν έχει τελειώσει η ύλη από τα Ρητορικά Κείμενα. Χάνεται έτσι ένα σπουδαίο κομμάτι της λογοτεχνίας μας στον βωμό των αναλυτικών προγραμμάτων.
Στο ογκώδες αυτό βιβλίο (758 σελίδων), καρπό πολύμοχθης και επίπονης έρευνας, ο Περυσινάκης, καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στα Γιάννενα, διαβάζει τα κείμενα και προτείνει τρόπους ερμηνείας πολλές φορές προκαλώντας την έκπληξη των φοιτητών του στο Πανεπιστήμιο, όταν, για παράδειγμα, γίνεται συζήτηση για μια μετάφραση του Θέογνη «είναι βεβαιότατα φυσικό οι αγαθοί να έχουν τον πλούτο και είναι ταιριαστό ο κακός να υποφέρει την πενία». Το πόσο λαθεμένος είναι ο τρόπος να μεταφράζουμε άκριτα τη λέξη αγαθός με τη λέξη καλός συζητιέται και αναλύεται ενδελεχώς.
Παράλληλα, ο Περυσινάκης ανοίγει και ένα άλλο μέτωπο: συζητά για τη μετάφραση, από ποιες οφείλουμε να μελετάμε τους αρχαίους συγγραφείς. Για τον λόγο αυτό παραθέτει μετάφραση του κάθε χωρίου που εξετάζει και δίνει μια συνολική εικόνα του αποσπάσματος. Μόνο που το κάθε απόσπασμα δεν ερμηνεύεται αποκομμένα, αλλά δίνονται συχνά παράλληλα χωρία και συζητιούνται αποσπάσματα άλλων συγγραφέων προκειμένου να εισχωρήσει κανείς σε ένα δεύτερο επίπεδο ερμηνείας των κειμένων.
Το βιβλίο αυτό είναι ένα από τα οποία ανατρέχει κανείς συχνά για να μελετήσει, να συγκρίνει, να εξετάσει. Ελειπε μια τέτοια μελέτη από την ελληνική βιβλιογραφία και είναι πολύ σημαντικό που σήμερα το έχουμε στα χέρια μας. Βοηθά πολύ το γεγονός ότι υπάρχει βιβλιογραφία γενική, όπως και βιβλιογραφία ενδεικτική και κατά ενότητα. Οπως βοηθά πολύ το γεγονός ότι υπάρχουν πίνακες συγγραφέων και χωρίων, όπως και πίνακες θεμάτων και όρων.
*Ο κ. Νίκος Παπαγεωργίου είναι δρ Φιλολογίας του Πανεπιστημίου του Λονδίνου και υπηρετεί στη Β/θμια Εκπαίδευση.
Πηγή: Η Καθημερινή
Δημοσιεύτηκε στις 28/01/2013
Του Νίκου Παπαγεωργίου*
Ι.Ν. ΠΕΡΥΣΙΝΑΚΗΣ Αρχαϊκή Λυρική Ποίηση εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα 2012
Ενα βιβλίο για την αρχαϊκή λυρική ποίηση με βάση τις ηθικές αξίες και την πολιτική συμπεριφορά των προγόνων μας είναι πάντα μια πρόκληση για τον σύγχρονο αναγνώστη, όχι μόνο για τον φοιτητή της Φιλολογίας ή τον εκπαιδευτικό. Και τούτο γιατί το βιβλίο αυτό, που είναι μια ανθολογία λυρικών ποιητών, από τον Αρχίλοχο και τον Καλλίνο, τον Τυρταίο και τον Μίμνερμο, τη Σαπφώ, τον Αλκαίο, τον Σόλωνα, τον Θέογνη, τον Ξενοφάνη, τον Σιμωνίδη, τον Πίνδαρο και τον Βακχυλίδη, προσφέρει σημαντικά εφόδια, ανοίγει δρόμους στην ερμηνεία των κειμένων και ξαναζωντανεύει τον μύθο ή έναν από τους μύθους της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας.
Μιλώντας και εξετάζοντας την αρετή και τον αγαθό, μιλώντας για τη δικαιοσύνη και την τιμή στο πλαίσιο της αρχαίας ελληνικής σκέψης, ο συγγραφέας ανατρέπει την καθιερωμένη ερμηνεία και μετάφραση των όρων της αρχαίας ελληνικής και προχωρά ένα βήμα περαιτέρω την έρευνα και την κριτική. Οι λέξεις έχουν έννοιες, έχουν βάρος, έχουν δύναμη και σημασία. Μεθοδολογικά είμαστε υποχρεωμένοι, τόσο για τη μετάφραση όσο και την ερμηνεία της λογοτεχνίας της κλασικής αρχαιότητας, να είμαστε πολύ προσεκτικοί και να μη μεταφράζουμε άστοχα τη λέξη «αγαθός» με την έννοια «καλός», σαν να μην υπήρξαν είκοσι οχτώ αιώνες πολιτισμού μέχρι σήμερα. Η συμβολή του βιβλίου, που ακολουθεί την άποψη του Adkins αλλά και πολλών άλλων μελετητών της φιλολογίας (Finley, Dodds, Snell), έγκειται στην προσπάθεια να διαβαστεί και να ερμηνευθεί η λυρική ποίηση με συγκεκριμένες αξίες και κώδικες αξιών, να ερμηνευθούν τα νοήματα που κρύβονται στις λέξεις των ποιητών, να αναζητηθούν οι πολιτικές συμπεριφορές, να συζητηθούν και να εξεταστούν αποσπάσματα τόσο προγενέστερα (από τον Ομηρο) όσο και μεταγενέστερα (από την τραγωδία), όσο και από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη.
Εκτός από τον πρόλογο, σημαντικό σημείο που πρέπει να τονιστεί είναι το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου, με τον τίτλο «Μέθοδος ερμηνείας» (σ. 19-58), όσο και το δεύτερο κεφάλαιο (σ. 59-115), που αποτελεί μια εξαιρετική εισαγωγή στη λυρική ποίηση. Είναι κρίμα που στη Β/θμια εκπαίδευση η λυρική ποίηση διδάσκεται μόνο για τους μαθητές της θεωρητικής κατεύθυνσης στη Δευτέρα Λυκείου, προς το τέλος της χρονιάς, αν έχει τελειώσει η ύλη από τα Ρητορικά Κείμενα. Χάνεται έτσι ένα σπουδαίο κομμάτι της λογοτεχνίας μας στον βωμό των αναλυτικών προγραμμάτων.
Στο ογκώδες αυτό βιβλίο (758 σελίδων), καρπό πολύμοχθης και επίπονης έρευνας, ο Περυσινάκης, καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στα Γιάννενα, διαβάζει τα κείμενα και προτείνει τρόπους ερμηνείας πολλές φορές προκαλώντας την έκπληξη των φοιτητών του στο Πανεπιστήμιο, όταν, για παράδειγμα, γίνεται συζήτηση για μια μετάφραση του Θέογνη «είναι βεβαιότατα φυσικό οι αγαθοί να έχουν τον πλούτο και είναι ταιριαστό ο κακός να υποφέρει την πενία». Το πόσο λαθεμένος είναι ο τρόπος να μεταφράζουμε άκριτα τη λέξη αγαθός με τη λέξη καλός συζητιέται και αναλύεται ενδελεχώς.
Παράλληλα, ο Περυσινάκης ανοίγει και ένα άλλο μέτωπο: συζητά για τη μετάφραση, από ποιες οφείλουμε να μελετάμε τους αρχαίους συγγραφείς. Για τον λόγο αυτό παραθέτει μετάφραση του κάθε χωρίου που εξετάζει και δίνει μια συνολική εικόνα του αποσπάσματος. Μόνο που το κάθε απόσπασμα δεν ερμηνεύεται αποκομμένα, αλλά δίνονται συχνά παράλληλα χωρία και συζητιούνται αποσπάσματα άλλων συγγραφέων προκειμένου να εισχωρήσει κανείς σε ένα δεύτερο επίπεδο ερμηνείας των κειμένων.
Το βιβλίο αυτό είναι ένα από τα οποία ανατρέχει κανείς συχνά για να μελετήσει, να συγκρίνει, να εξετάσει. Ελειπε μια τέτοια μελέτη από την ελληνική βιβλιογραφία και είναι πολύ σημαντικό που σήμερα το έχουμε στα χέρια μας. Βοηθά πολύ το γεγονός ότι υπάρχει βιβλιογραφία γενική, όπως και βιβλιογραφία ενδεικτική και κατά ενότητα. Οπως βοηθά πολύ το γεγονός ότι υπάρχουν πίνακες συγγραφέων και χωρίων, όπως και πίνακες θεμάτων και όρων.
*Ο κ. Νίκος Παπαγεωργίου είναι δρ Φιλολογίας του Πανεπιστημίου του Λονδίνου και υπηρετεί στη Β/θμια Εκπαίδευση.
Πηγή: Η Καθημερινή
Δημοσιεύτηκε στις 28/01/2013
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire