Στον Γάλλο Πατρίκ Μοντιανό το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2014

Εχει ρίζες από τη Θεσσαλονίκη και δέκα βιβλία μεταφρασμένα στα ελληνικά

Της Σταυρούλας ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ

Ο Πατρίκ Μοντιανό, ένας από τους πιο καταξιωμένους και αγαπητούς πεζογράφους στη Γαλλία, είναι τελικά ο νικητής του Νόμπελ Λογοτεχνίας 2014. 

Το βραβείο συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 8 εκατ. σουηδικών κορονών, περίπου 964.000 ευρώ Σε πείσμα των προγνωστικών και των γραφείων στοιχημάτων που ώς την τελευταία στιγμή έδιναν προβάδισμα στο διάσημο Ιάπωνα Χαρούμι Μουρακάμι και τον Κενυάτη Ngugi Wa Thiong'ο, χθες το μεσημέρι η Σουηδική Ακαδημία απένειμε την ύψιστη λογοτεχνική τιμή στον 69χρονο Γάλλο συγγραφέα, εξαίροντας «την τέχνη της μνήμης με την οποία ανακάλεσε τα πιο αδιανόητα ανθρώπινα πεπρωμένα και αποκάλυψε το ζωντανό κόσμο της Κατοχής».

Δύο στρατόπεδα
Λίγο μετά την ανακοίνωση και σύμφωνα με μια πρώτη επισκόπηση του «Γκάρντιαν», οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων εμφανίστηκαν με τα σχόλιά τους μοιρασμένοι σε δύο στρατόπεδα: σ' αυτούς που αγνοούσαν παντελώς την ύπαρξη του Μοντιανό κι εκείνους -από τη Γαλλία, την Ιταλία και την Ισπανία κυρίως- που ήταν εξοικειωμένοι με το έργο του και ιδιαίτερα περήφανοι γι' αυτό! Αντίστοιχα μυημένοι, ωστόσο, υπάρχουν και στην Ελλάδα, δεδομένου ότι κατά την τελευταία εικοσιπενταετία έχουν μεταφραστεί στη γλώσσα μας δέκα από τα τριάντα βιβλία του κι ας μην καρπώθηκαν ιδιαίτερη εμπορική επιτυχία. Η αρχή έγινε με τη «Χαμένη γειτονιά» από τις εκδόσεις «Χατζηνικολή», ακολούθησαν το βραβευμένο το '78 με Γκονκούρ «Η οδός των σκοτεινών μαγαζιών» («Κέδρος»), τα «Ανθη ερειπίων» («Οδυσσέας»), το «Αρωμα της Υβόννης» («Λιβάνη»), οι «Κυριακές του Αυγούστου» («Καστανιώτης») και η «Ντόρα Μπρούντερ» («Πατάκης»), ενώ από το 2004 που τα δικαιώματα των έργων του πέρασαν στις εκδόσεις «Πόλις», έχουν δημοσιευτεί οι νουβέλες «Ηταν όλοι τους καλά παιδιά», «Νυχτερινό ατύχημα», «Στο cafe της χαμένης νιότης» και «Η μικρή Μπιζού».
Γεννημένος το 1945 σ' ένα προάστιο του Παρισιού από έναν Ιταλοεβραίο επιχειρηματία με σκοτεινό παρελθόν και θεσσαλονικιώτικες ρίζες και μια πρώην δευτεραγωνίστρια του βελγικού θεάτρου «σκληρή, μονίμως άφραγκη και με αποξηραμένα αισθήματα», ο Πατρίκ Μοντιανό βίωσε μια οδυνηρή παιδική ηλικία, σημαδεμένη από τις διαρκείς συγκρούσεις των γονιών του, τις μεγάλες απουσίες του πατέρα του (με τον οποίο ο ίδιος, στα 17 του, έκοψε κάθε επαφή) και τον αναπάντεχο θάνατο από ανίατη ασθένεια, σε ηλικία δέκα ετών μόλις, του μικρού του αδελφού. Πότε κοντά στους παππούδες του πότε εσώκλειστος σε οικοτροφείο υπό στρατιωτικού τύπου πειθαρχία, ο Μοντιανό, αν μη τι άλλο, ευτύχησε να σπουδάσει στο φημισμένο λύκειο Henri IV όπου στο πρόσωπο του Ρεϊμόν Κενό, καθηγητή του στη Γεωμετρία, συνάντησε έναν διά βίου δάσκαλο και προστάτη, πρόθυμο να τον συστήσει στους λογοτεχνικούς κύκλους του Παρισιού. Ο Μάης του '68 θα βρει τον Μοντιανό όχι στα χαρακώματα, αλλά ως δημοσιογράφο της Vogue, κι είναι την ίδια χρονιά που, χάρη στον Κενό, θα δει να εκδίδεται το παρθενικό του μυθιστόρημα «La place de l' Etoile» από τον Γκαλιμάρ.
Τα παιχνίδια του χρόνου και της μνήμης, η αναζήτηση ταυτότητας σ' έναν κόσμο ανάστατο και ακατανόητο, η σκιά του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και η τραυματική περίοδος της γερμανικής κατοχής, η πατρική απουσία, η πατρότητα, η προδοσία, οι ενοχές και το Παρίσι, βεβαίως, ένα Παρίσι μουντό, ομιχλώδες, στον αντίποδα του τουριστικού: ιδού τα σταθερά μοτίβα στα σύντομα γραπτά του Πατρίκ Μοντιανό, όπου πέρα από τα μυθοπλαστικά στοιχεία συναντάμε και αυτοβιογραφικά και πραγματολογικά. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην εργογραφία του περιλαμβάνεται επίσης το σενάριο της ταινίας «Λακόμπ Λισιέν» του Λουί Μαλ (1974), μια απόπειρα επανεξέτασης της κατοχικής περιόδου και των διαδικασιών που ώθησαν κάποιους να συνεργαστούν με τους ναζί, η οποία στη ζισκαρική Γαλλία έμελλε να σκανδαλίσει και δεξιούς και αριστερούς.
Εμφανίσεις με μέτρο
Αφοσιωμένος στα γραπτά του, ο Πατρίκ Μοντιανό δεν είναι από τους λογοτέχνες που διψούν να πρωταγωνιστούν στο δημόσιο βίο. Παραχωρεί συνεντεύξεις με μέτρο και οι τηλεοπτικές του εμφανίσεις είναι ακόμη πιο σπάνιες. Δίνει την εντύπωση ενός ντροπαλού άντρα που ψελλίζει και όντως, πρόκειται για βραδύγλωσσο. Ως την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές δεν είχε υπάρξει επίσημη δήλωσή του ως νομπελίστα. Ο εκδότης του, ωστόσο, Αντουάν Γκαλιμάρ, μεταφέροντας στον «Νουβέλ Ομπσερβατέρ» την τηλεφωνική τους συνομιλία, δήλωσε τα εξής: «Μου είπε ότι είναι πολύ ευτυχισμένος αλλά πως δεν προτίθεται να επανέλθει. Οτι αυτή η είδηση είχε κάτι πολύ περίεργο. Ολοι γνωρίζουμε πως δεν του αρέσει να είναι κάτω από τα φώτα της δημοσιότητας. Φαντάζομαι ήδη την ομιλία του. Ελπίζω να είμαι εκεί όταν την εκφωνήσει κι είμαι πολύ περίεργος ν' ακούσω τι έχει να μας πει».



Πηγή: Ελευθεροτυπία
Δημοσιεύτηκε στις 10/10/2014