Διαφθορά και Διαπλοκή

   Μια συγκριτική παρουσίαση. Τι συμβαίνει σε μας και τι στον υπόλοιπο κόσμο             

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

Η διαφθορά και η διαπλοκή δεν είναι συνώνυμα αλλά συνήθως συμπορεύονται. Η διαπλοκή, αυτό το αόρατο πλέγμα συμφερόντων, αποτελεί συνήθως το υπόβαθρο της διαφθοράς. Η διαφθορά ορίζεται ποικιλοτρόπως, αλλά σε γενικές γραμμές πρόκειται για την κατάχρηση εξουσίας με στόχο τον προσπορισμό παράνομου κέρδους, παράνομης ωφέλειας. Με την πλατύτερη πολιτική έννοια, διαφθορά είναι και η κάθε μορφής πελατειακές σχέσεις, το ρουσφέτι, τα διάφορα ανταλλάγματα.  Επειδή με την κατάρρευση της οικονομίας γίνεται λόγος και αποκαλύπτεται καθημερινά  μια διαφθορά και μια διαπλοκή χωρίς όρια, θα ήταν καλόν ίσως να ρίξουμε μια ματιά τι γίνεται στον υπόλοιπο κόσμο, πέρα από την Ελλάδα και την Κύπρο. Καθώς το θέμα είναι τεράστιο, θα περιοριστούμε στο Δυτικό Κόσμο, όπου τα προβλήματα της διαφθοράς και της διαπλοκής είναι, ως ένα σημείο, συγκρίσιμα.

Δεν υπάρχει λοιπόν  διαφθορά και διαπλοκή στην Ευρώπη και την Βόρεια Αμερική; Ασφαλώς υπάρχει, ανάλογα με την κάθε χώρα σε μικρότερο ή σε μεγαλύτερο βαθμό. Στη Γαλλία για παράδειγμα προσήχθηκαν στο δικαστήριο πρώην πρόεδροι της Δημοκρατίας, ένας καταδικάστηκε και άλλος δεν έχει δικαστεί ακόμη. Η Γερμανία δεν πάει πίσω, ακόμη και ο καγκελάριος της ενοποίησης της χώρας, ο Χέλμουτ Κολ, βρέθηκε μπλεγμένος σε σκάνδαλο. Στη Ιταλία, πολύ πριν τον Μπερλουσκόνι, ολόκληρο το πολιτικό σύστημα κατέρρευσε υπό το βάρος της διαπλοκής και της διαφθοράς.  Η Αγγλία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες δεν πάνε πίσω. Στις ΗΠΑ επίσης δεν λείπουν οι καταδίκες και οι φυλακίσεις τόσο μεγαλοτεχνοκρατών, πολιτικών και επιχειρηματιών. Στον Καναδά, ένας πρώην πρωθυπουργός έκρυψε από τον φόρο εκατό χιλιάδες δολάρια που πήρε σαν μίζες. Στην ίδια χώρα οι δήμαρχοι των δύο μεγαλυτέρων πόλεων της χώρας, Τορόντο και Μοντρεάλ, υποχρεώθηκαν σε παραίτηση και ένας τρίτος μιας άλλης μεγάλης πόλεως φυλακίστηκε. Ποια η διαφορά με  ότ,ι συμβαίνει σε μας; Γενικεύοντας, θα σημείωνα τα εξής :

1.  Η διαφθορά και η διαπλοκή δεν είναι φαινόμενα γενικευμένα όπως συμβαίνει σε μας.

2. Υπάρχει μια δημόσια διοίκηση που κατά κανόνα δεν είναι διεφθαρμένη-εκτός επιμέρους τμημάτων της ή ατόμων- που είναι ικανή να σηκώσει το βάρος των κρίσεων. Αυτή η δημόσια διοίκηση, σε αντίθεση με την δική μας, διαθέτει μια σχετική αυτονομία απέναντι στο πολιτικό σύστημα και μπορεί να παρουσιαστεί ως το αντίβαρον του.

3. Οι τρεις εξουσίες, εκτελεστική, νομοθετική και δικαστική, ακολουθώντας την αρχή του Μοντεσκιέ, είναι, σχετικά ανεξάρτητες η μια από την άλλη, διαχωρίζονται. Σε μας ελέγχονται τα πάντα από την εκτελεστική εξουσία. Το σύστημα είναι ενιαίο.

4. Η διαφθορά και η διαπλοκή δεν έχουν διαποτίσει ολόκληρον το κοινωνικό σώμα. Η κοινωνία των πολιτών ιδιαίτερα και οι διανοούμενοι, δεν έχουν ενσωματωθεί στο σύστημα, ή αν υπάρχει μιας μορφής ενσωμάτωση δεν είναι απόλυτη.

5. Πολύ σημαντικόν επίσης είναι το γεγονός ότι το σύστημα, κατά κανόνα, δεν προστατεύει τον διαπλεκόμενον και αυτόν που εμπλέκεται στην διαφθορά από την στιγμή που αποκαλύπτεται. Αντίθετα, για την ίδια την αυτοπροστασία του, προχωρεί στην γρήγορη αποκοπή του από το ίδιον του το σώμα.

6. Τέλος, στις περισσότερες από αυτές τις χώρες υπάρχουν πολύ ισχυρές οικονομικές δομές σε κάποιους τομείς που αντέχουν ακόμη και την διαφθορά και την διαπλοκή. Πάρτε για παράδειγμα τις ισχυρές οικονομικές δομές της Βόρειας Ιταλίας, ή την εξειδίκευση μερικών χωρών σε κάποιους τομείς : Η Αγγλία το Σίτυ, η Γαλλία και η Ιταλία την μόδα και την αυτοκινητοβιομηχανία, η Ελβετία τις τράπεζες, η Γερμανία το καλόν όνομα για την ποιότητα των προϊόντων της και ούτω καθ΄εξής. Την ίδια στιγμή η Ελλάδα εισάγει έτοιμη ζύμη και κατεψυγμένο μουσακά από την Κίνα και υφαντά της Αράχωβας από την Ινδία. Για την Κύπρο το αφήνω στον αναγνώστη.

Σαν παράδειγμα της αυτονομίας των διαφόρων τμημάτων του συστήματος, σημειώνω ότι στον Καναδά η ομοσπονδιακή αστυνομία έχει κατά καιρούς  κάνει έρευνες για υπουργούς και άλλους πολιτικούς αξιωματούχους  σε θέματα διαφθοράς και τους οδήγησε ενώπιον των δικαστηρίων.  Και βεβαίως, μικρότερον ίσως, αλλά ενδεικτικό, δεν θα διστάσει να υποχρεώσει ένα υπουργό σε αλκοτέστ, και αν χρειαστεί να τον οδηγήσει και ενώπιον του δικαστηρίου. Να σημειώσω επίσης τον ρόλο μιας Δικαιοσύνης, σχετικά ανεξάρτητης από την εκτελεστική εξουσία, κάτι που δεν σημβαίνει ούτε στην Ελλάδα, ούτε στην Κύπρο. Στην Ευρώπη έκαναν κάποια στιγμή την «επανάσταση» τους οι «μικροί δικαστές», αναταράζοντας τον μακάριο ύπνο του συστήματος, ενώ στον Καναδά και στις ΗΠΑ, ο ρόλος του Ανωτάτου Δικαστηρίου και στις δύο χώρες είναι αποφασιστικός για την προστασία του πολίτη και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του. Βεβαίως και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κινείται στην ίδια λογική.

Όσα αναφέρτηκαν παραπάνω, είναι ασφαλώς πολύ γενικευμένα. Και οπωσδήποτε η κουλτούρα και η δομή του καπιταλιστικού συστήματος θα παράγει πάντα διαπλοκή και διαφθορά. Ως ένα σημείο είναι θέμα δόσεων... Στη δική μας περίπτωση, δυστυχώς,  οι δόσεις έχουν γίνει δηλητηριώδεις!

Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

* .E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com