Η Ρωσία σε σταυροδρόμι

Ανεξάρτητα από όσα λέγονται από κάποιους στη Λευκωσία ή και στην Αθήνα, οι σχέσεις Μόσχας και Άγκυρας παραμένουν πάντα ανταγωνιστικές σε πολλά θέματα, με πρώτο και κύριο τη Συρία, αλλά και την Κριμαία  και την τουρκική παρουσία στον αραβικό κόσμο.

 Του Στέφανου Κωνσταντινίδη* 

Η πρόσφατη επίσκεψη του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στην Τουρκία αναζωπύρωσε τις συζητήσεις γύρω από το μέλλον της μεγάλης αυτής χώρας μετά την ουκρανική κρίση και τις κυρώσεις που της επιβλήθηκαν από τη Δύση. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ρωσία βρίσκεται αυτή τη στιγμή σ’ένα δύσκολο σταυροδρόμι με τις πιέσεις που δέχεται από τους Δυτικούς. Μολονότι είναι πολύ νωρίς να γίνεται λόγος για ένα νέο Ψυχρό Πόλεμο, είναι πια γεγονός ότι η Δύση, και ειδικά οι ΗΠΑ, προσπαθούν να απομονώσουν τη Μόσχα. Είναι γι’αυτό το λόγο που δόθηκε τόση μεγάλη δημοσιότητα σε μια επίσκεψη που ήταν ούτως ή άλλως προγραμματισμένη στο πλαίσιο της 5ης Σύνοδου του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών, κάτι παρόμοιο με το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας. Καθώς Ρωσία και Τουρκία βιώνουν αυτή τη στιγμή μια σχετική απομόνωση, προσπάθησαν να δώσουν στη συνάντηση αυτή μια μεγάλη επικοινωνιακή προβολή. Η Μόσχα ήθελε να αποδείξει ότι είναι ικανή να διατηρεί σημαντικές σχέσεις με μια χώρα που ανήκει στο ΝΑΤΟ και το Δυτικό Κόσμο, η δε Άγκυρα να δείξει στους Δυτικούς ότι έχει και άλλες επιλογές.

Η σημερινή Ρωσία όμως δεν είναι αυτή που παρέλαβε το 1999 ο Βλαντιμίρ Πούτιν από τον ανεκδιήγητο Μπορίς Γιέλτσιν ο οποίος διέλυσε την χώρα και την παρέδωσε στους ολιγάρχες και τα δυτικά συμφέροντα. Στα χρόνια της ηγεμονίας του η Ρωσία έγινε ξανά μια μεγάλη δύναμη, αναδιοργανώθηκε η οικονομία και η διοίκηση της χώρας όπως και οι ένοπλες δυνάμεις της. Επανέκαμψε στη Μέση Ανατολή, στη Λατινική Αμερική και στην Ασία, και κυρίως πέτυχε μια μερική αναδιοργάνωση του μετασοβιετικού χώρου. Εντούτοις η χώρα βρίσκεται αυτή τη στιγμή αντιμέτωπη με σοβαρά προβλήματα και σοβαρές επιλογές. Από τη μια είναι οι δυτικές κυρώσεις που οπωσδήποτε της προκαλούν σημαντική ζημιά και από την άλλη η πτώση της τιμής του πετρελαίου και του φυσικού αερίου θα επηρεάσει επίσης αρνητικά τη ρωσική οικονομία. Αντιμέτωπη με αυτά τα προβλήματα, η Μόσχα φαίνεται να επαναπροσδιορίζει τη διεθνή πολιτική της με μια μεθοδευμένη βελτίωση των πολιτικών και οικονομικών σχέσεών της με την Κίνα και με την μεταφορά του ειδικού βάρους της οικονομίας της από τη Δυτική Ευρώπη στην Ασία. Κάποιοι πολιτικοί αναλυτές κάνουν λόγο για την προσπάθεια της Μόσχας να δημιουργηθεί μια Ευρασιατική Ένωση που θα είναι σε θέση να ανταγωνιστεί τη Δύση. Επιπλέον η Ρωσία θα υποχρεωθεί να αναπροσαρμόσει την οικονομία της έτσι που να μην βασίζεται μόνο στην ενέργεια και τους φυσικούς πόρους. Χωρίς την ανάπτυξη της καταναλωτικής βιομηχανίας-παραγωγή προϊόντων άμεσης ανάγκης-θα αντιμετωπίσει σοβαρά κοινωνικά προβλήματα, καθώς δεν θα είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις ανάγκες των πολιτών της. Αυτό σημαίνει και εξεύρεση εναλλακτικών  λύσεων για τις εμπορικές της συναλλαγές μετά τις δυτικές κυρώσεις. Είναι μέσα σε αυτό το πλαίσιο που πρέπει να ιδωθεί και η μεγάλη επικοινωνιακή προβολή που δόθηκε στην ανάπτυξη των εμπορικών σχέσεων με την Τουρκία. Στην πραγματικότητα, και επί της ουσίας, οι εμπορικές αυτές σχέσεις παραμένουν όπως ήταν, πέραν μιας σχετικής αύξησής τους λόγω ακριβώς των δυτικών κυρώσεων.  Είναι χαρακτηριστικό άλλωστε ότι ο στόχος οι εμπορικές συναλλαγές ανάμεσα στις δύο χώρες να ξεπεράσουν τα 100 δισεκατομμύρια δολάρια, μετατέθηκε για το 2023.

Ακόμη και η ανακοίνωση της εγκατάλειψης του South Stream και η δημιουργία ενός νέου αγωγού μέσα από το τουρκικό έδαφος, δεν είναι παρά μια πρώτη πολιτική απόφαση που θα χρειαστούν χρόνια για να υλοποιηθεί, αν ποτέ υλοποιηθεί, λόγω των πιέσεων που  θα δεχτεί η Άγκυρα από τη Δύση. Διότι, ανεξάρτητα από ότι λέγεται, η Άγκυρα είναι ευάλωτη στις δυτικές πιέσεις λόγω της στήριξης από τους Δυτικούς των άλλων  αγωγών που περνούν από το έδαφός της, με τεράστιες επενδύσεις. Ανεξάρτητα επίσης από όσα λέγονται από κάποιους στη Λευκωσία ή και στην Αθήνα, οι σχέσεις Μόσχας και Άγκυρας παραμένουν πάντα ανταγωνιστικές σε πολλά θέματα, με πρώτο και κύριο τη Συρία, αλλά και την Κριμαία  και την τουρκική παρουσία στον αραβικό κόσμο. Στο δε Κυπριακό, ακόμη και Τούρκοι πολιτικοί αναλυτές τονίζουν ότι η Ρωσία  εξακολουθεί   να στηρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία.  Η εξωτερική πολιτική των χωρών καθορίζεται ασφαλώς από τα συμφέροντα τους, τα οποία όμως στην περίπτωση μιας μεγάλης χώρας όπως η Ρωσία, δεν είναι μονοδιάστατα. Αντί επομένως κάποιοι να βλέπουν αλλαγή στην ρωσική πολιτική στο Κυπριακό, κάτι που από πουθενά δεν προκύπτει, καλόν είναι να απαιτήσουν από την Λευκωσία, αλλά και την Αθήνα, να εγκαταλείψουν την μονοδιάστατη πολιτική του ατλαντικού «στρατηγικού εταίρου» και να καλλιεργήσουν καλύτερες σχέσεις με την Μόσχα. Κάτι που κάνει διαχρονικά η Τουρκία, παρά τις διαφορές της με την Ρωσία σε πολλαπλά ζητήματα.

Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

* .E-mail   stephanos.constantinides@gmail.com