Δημοκρατικό κίνημα των αιγυπτιακών μαζών

Αίγυπτος, οι πραγματικοί πρωταγωνιστές

Για πρώτη φορά στην Ιστορία, ο αραβικός κόσμος βιώνει μια ειρηνική, δημοκρατική επανάσταση με τη μορφωμένη νεολαία στην πρωτοπορία Του Πετρου Παπακωνσταντινου
Μια από τις πρώτες αραβικές λέξεις που μαθαίνει ο Δυτικός δημοσιογράφος όταν επισκέπτεται τη Μέση Ανατολή είναι η λέξη «Θάουρα», δηλαδή επανάσταση. Συνήθως αναφέρεται σε πολιτικοστρατιωτικό κίνημα που ανέτρεψε τη βασιλεία και την αποικιοκρατία, προσφέροντας νομιμοποίηση στο κοσμικό, αυταρχικό καθεστώς που ακολούθησε. Ως «εχθροί της επανάστασης» διώκονται οι διαφωνούντες αυτών των χωρών, καθώς Αραβες και Ιρανοί δικτάτορες αφομοίωσαν γρήγορα την τεχνογνωσία των απολυταρχιών που προέκυψαν από τον εκφυλισμό μεγάλων, λαϊκών επαναστάσεων, σαν τη Γαλλική και τη Ρωσική.

Αυτό που πολιτογραφήθηκε ως «Επανάσταση της 25ης Ιανουαρίου» στην Αίγυπτο ξεπέρασε όλα τα γνωστά πρότυπα της περιοχής. Σε αντίθεση με τα κινήματα των «Ελεύθερων Αξιωματικών» της Αιγύπτου και του Ιράκ, που ανέτρεψαν τον βασιλιά Φαρούκ και τη δυναστεία των Χασεμιτών αντίστοιχα τη δεκαετία του 1950, αυτή τη φορά η ανατροπή ήρθε από ένα ειρηνικό, δημοκρατικό κίνημα των αιγυπτιακών μαζών. Σε αντίθεση με την ιρανική επανάσταση που ανέτρεψε τον σάχη, το πολιτικό Ισλάμ ούτε οργάνωσε ούτε καθοδήγησε την εξέγερση, αντίθετα αιφνιδιάστηκε, όπως και το σύνολο του παλιού πολιτικού κόσμου.
Σε αντίθεση, τέλος, με τις πιο πρόσφατες λαϊκές εξεγέρσεις του παγκόσμιου Νότου, τον τόνο δεν έδωσαν οι «πληβειακές» μάζες των παραγκουπόλεων και της υπαίθρου, αλλά η μορφωμένη νεολαία της επισφαλούς εργασίας. Το πιο κοντινό αντίστοιχο σ' αυτό που Δυτικοί κοινωνιολόγοι ονομάζουν «κογκνιταριάτο- πρεκαριάτο», δηλαδή οι διανοητικά εργαζόμενοι νέοι χωρίς σταθερή απασχόληση, που πρωταγωνίστησαν τα τελευταία χρόνια στα κοινωνικά κινήματα ευρωπαϊκών χωρών. Ολα αυτά, μαζί με την έντονη αστικοποίηση της Αιγύπτου και τον ρόλο των διαδικτυακών μέσων, εξηγούν γιατί η μεγάλη αναταραχή στη χώρα του Νείλου φάνηκε τόσο κοντινή στην κοινή γνώμη της Δύσης, παρά τις θεμελιώδεις διαφορές των πολιτικών συστημάτων ένθεν κακείθεν της Μεσογείου.
Από τους μορφωμένους εικοσάρηδες και τριαντάρηδες προήλθε και το περίφημο, πλέον, «Κίνημα της 6ης Απριλίου», που έδρασε ως πυροκροτητής και βασικός οργανωτής της εξέγερσης. Στις γραμμές αυτού του Κινήματος -που ήδη έχει γίνει συνομιλητής του προσωρινού, στρατιωτικού διευθυντηρίου και σύντομα θα μετασχηματισθεί σε κανονικό πολιτικό κόμμα- συναντά κανείς νέους που φορούν πουκάμισα με τον Τσε Γκεβάρα, θαυμαστές του Μπαράκ Ομπάμα και κοπέλες με ισλαμική μαντίλα που συμπαθούν τους Αδελφούς Μουσουλμάνους. Μια από αυτές είναι η 30χρονη Ισρα Αμπντέλ Φατάχ, ιδρυτικό μέλος του Κινήματος, συνεργάτιδα του «Αλ Τζαζίρα» και μέλος μη κυβερνητικής οργάνωσης που χρηματοδοτείται από το γερμανικό Ιδρυμα Φρίντριχ Νόιμαν για την Ελευθερία.
Ακτιβιστές Μεταξύ των ιδρυτικών στελεχών του Κινήματος περιλαμβάνεται ο επίσης 30χρονος πολιτικός μηχανικός Αχμεντ Μάχερ, ο οποίος υποστηρίζει σήμερα τον νομπελίστα διπλωμάτη, πρώην επικεφαλής των πυρηνικών επιθεωρητών του ΟΗΕ, Μοχάμεντ Ελ Μπαραντέι. Αρκετοί εκ των πρωταγωνιστών του προέρχονται από το αντιπολιτευτικό μέτωπο «Κιφάγια» (Φτάνει Πια!), το οποίο ξεπήδησε μέσα από διαδηλώσεις αλληλεγγύης στην παλαιστινιακή εξέγερση (Ιντιφάντα) και το κίνημα εναντίον του πολέμου στο Ιράκ, το 2003, για να περιλάβει ευρύ φάσμα ακτιβιστών, από φιλελεύθερους και νασεριστές μέχρι μαρξιστές και ισλαμιστές. Κάποιοι από τους ακτιβιστές του Κινήματος που συναντήσαμε στην πλατεία Ταχρίρ είχαν σημεία αναφοράς στην πολωνική «Αλληλεγγύη» και στο υποστηριζόμενο από τον Τζορτζ Σόρος «Οτπόρ», που έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην ανατροπή του Μιλόσεβιτς, ενώ κάποιοι άλλοι εμπνέονταν από τον Μαρξ και τον Λένιν.
Αυτό το ευρύ, πολυφωνικό Κίνημα που δεν έχει κλείσει ακόμη τρία χρόνια ζωής, έκανε άλματα στο πεδίο της πολιτικής ωρίμανσης και της οργανωτικής συγκρότησης μέσα στις 18 θυελλώδεις ημέρες που μεσολάβησαν από την έναρξη της εξέγερσης μέχρι την ανατροπή του Μουμπάρακ. Την παραμονή της εκδίωξης του τυράννου, πήρε την πρωτοβουλία για τη συγκρότηση συλλογικής ηγεσίας της εξέγερσης, κάτι που κατά τα φαινόμενα επέδρασε καταλυτικά στην πορεία των γεγονότων. Η αποφασιστική συνέλευση έγινε το μεσημέρι της 11ης Φεβρουαρίου στα γραφεία της Ενωσης Συντακτών, με τη συμμετοχή του Κινήματος 6ης Απριλίου, των Αδελφών Μουσουλμάνων, του Κιφάγια και άλλων, αντικαθεστωτικών πολιτικών. Η συνέλευση ψήφισε μίνιμουμ πρόγραμμα 11 σημείων και εξέλεξε 14μελή ηγεσία, στην οποία αντιπροσωπεύονταν όλα τα προαναφερθέντα πολιτικά ρεύματα.
Ενα άλλο «δυτικότροπο» χαρακτηριστικό της αιγυπτιακής εξέγερσης ήταν η παράλληλη αφύπνιση της νεολαίας και της συνδικαλισμένης εργασίας. Οπως είναι γνωστό, το Κίνημα της 6ης Απριλίου συγκροτήθηκε ευθύς εξαρχής ως δίκτυο αλληλεγγύης στην άγρια απεργία βιομηχανικών εργατών της Μαλχάλα αλ Κούμπρα, στο Δέλτα του Νείλου. Η κάθοδος πολλών κλάδων εργαζομένων σε απεργία και η προοπτική γενικής παράλυσης της χώρας, τις τελευταίες ημέρες της εξέγερσης, ήταν ο παράγοντας εκείνος που ώθησε τον στρατό να θυσιάσει τον Μουμπάρακ. Ο τελευταίος είχε προσπαθήσει να συσπειρώσει τους δημόσιους υπαλλήλους γύρω από το καθεστώς, με αυξήσεις μισθών και συντάξεων κατά 15%, αλλά το μόνο που κατάφερε ήταν να εξοργίσει ακόμη περισσότερο τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα που αισθάνθηκαν αδικημένοι και κατέβηκαν στους δρόμους.
«Τσουνάμι» Γρήγορα έγινε σαφές ότι το απεργιακό τσουνάμι δεν θα κοπάσει εύκολα, παρά την αποχώρηση του Μουμπάρακ. Από τη Δευτέρα, εργάτες κλωστοϋφαντουργίας, χαλυβουργοί, τραπεζοϋπάλληλοι, δημοσιογράφοι, σιδηροδρομικοί και σειρά άλλων κλάδων προχώρησαν σε απεργίες, καταλήψεις και διαδηλώσεις. Ανήσυχη, η στρατιωτική ηγεσία της χώρας απείλησε με απαγόρευση των απεργιών, επικαλούμενη την οικονομική αιμορραγία, το χάος και την αναρχία. Από τις πρώτες ρωγμές που άνοιξε η αβέβαιη, ακόμη, διαδικασία του εκδημοκρατισμού στο απολυταρχικό καθεστώς, αναβλύζει με όλο τον εκρηκτικό δυναμισμό του το κοινωνικό ζήτημα, που θα καθορίσει το μέλλον της Αιγύπτου και όχι μόνο.
Ιnfo