Χρήστος Χωμενίδης
Η μικρή εικόνα. Είμαι γραφίστας. Κοντεύω τα 45. Εχω
απολυθεί εδώ και έξι μήνες από μια δουλειά που θεωρούσα απολύτως
εξασφαλισμένη. Στέλνω κάθε μέρα βιογραφικά, όμως δεν έχω λάβει ούτε μία
απάντηση. Εχω στεγαστικό δάνειο και δύο ανήλικα παιδιά.
Η μεσαία εικόνα: Είμαι μια σχετικά μικρή χώρα με αποσαθρωμένη παραγωγική βάση, τεράστιο δημόσιο χρέος και ελλειμματικότατους προϋπολογισμούς εδώ και μια τριακονταετία. Δανείζομαι για να πληρώνω τους δανειστές μου και για να εξυπηρετώ στοιχειωδώς πλέον τη λειτουργία του κράτους μου. Βουλιάζω ολοένα και βαθύτερα στη δίνη. Απειλούμαι από άτακτη χρεοκοπία, ενώ στην κοινωνία μου σοβούν αναίμακτοι, προς το παρόν, εμφύλιοι.
Η μεγάλη εικόνα: Είμαι η ήπειρος-κοιτίδα του δυτικού πολιτισμού. Δέσποσα επί σχεδόν δύο χιλιετίες στην υδρόγειο. Κυβερνούσα και αφαίμασσα παντοιοτρόπως όποιο έδαφος και όποιον λαό «ανακάλυπτα». Εξήγαγα με το στανιό αξίες και θρησκείες. Οταν, μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μου πήρε τα ηνία η Αμερική, δεν θορυβήθηκα ιδιαιτέρως. Ηταν η στοργική «θυγατέρα» μου που πρόκοψε. Τι και αν επέτρεψε στον Κόκκινο Στρατό να φτάσει το 1945 ως το Βερολίνο και να θέσει την καρδιά μου, την Τσεχοσλοβακία του Μίλαν Κούντερα, υπό σοβιετική κατοχή; Μισός αιώνας Ψυχρού Πολέμου αποτελεί μια σύντομη παρένθεση στην Ιστορία. Σήμερα, ωστόσο, αντιμετωπίζω πρωτόγνωρο κίνδυνο: οι αναδυόμενες υπερδυνάμεις Κίνα και Ινδία – οικονομίες που αναπτύσσονται καλπάζοντας και πληθυσμοί που πολλαπλασιάζονται ασυγκράτητα – τείνουν να με θέσουν οριστικά στο περιθώριο του παγκόσμιου γίγνεσθαι. Τι θα είμαι σε 50 χρόνια; Η σεβάσμια γιαγιά του πλανήτη; Ή ένα πτώμα που θα γίνεται λίπασμα για να καλύψει τις ανάγκες των νέων κυρίων;
Ο πιο αμφιλεγόμενος, ίσως, συγγραφέας των ημερών μας, ο Μισέλ Ουελμπέκ, δίνει στο τελευταίο του μυθιστόρημα, «Ο χάρτης και η επικράτεια» (εκδ. Εστία), μια εικόνα της Γαλλίας στα μέσα του 21ου αιώνα. Περιγράφει μια χώρα-μουσείο που υποδέχεται μιλιούνια Κινέζων και τους ξεναγεί στα μνημεία του πολιτισμού της και στις εκλεπτυσμένες γεύσεις των κρασιών της. Η προοπτική δεν είναι και τόσο ζοφερή, αν εξαιρέσεις ότι πρόκειται για μια προσομοίωση κοινωνίας, όπου και η παραμικρή λεπτομέρεια έχει σχεδιαστεί για τουριστικούς αποκλειστικά λόγους. Για μια Ντίσνεϊλαντ ενηλίκων. Υπό την προϋπόθεση, βεβαίως, ότι ο ανατολικός άνθρωπος θα ενδιαφέρεται για τα περασμένα μεγαλεία του λευκού πρώην δυνάστη του.
Πότε άρχισε να χάνεται το παιχνίδι για τη Δύση; Ο μοιρολάτρης θα αποφαινόταν πως αποτελεί νόμο της Ιστορίας οι πολιτισμοί να ακμάζουν και να παρακμάζουν, ο ομφαλός της γης να μετακινείται γεωγραφικά. Ο πραγματιστής θα επεσήμαινε ότι ο ίδιος ο Πρώτος Κόσμος προσέφερε εν μέρει στον Τρίτο Κόσμο το σχοινί για να τον κρεμάσει. Το σχοινί της τεχνολογίας. Οταν ο πλανήτης μεταμορφώθηκε σε ένα «online» χωριό, οι μέντορες της παγκοσμιοποίησης θριαμβολογούσαν. Οταν ολοένα και περισσότερα εργοστάσια μετακόμιζαν στην Ανατολή, οι Δυτικοί απολάμβαναν την πτώση στις τιμές των προϊόντων. Οταν μέχρι και οι υπηρεσίες παροχής πληροφοριών μεταφέρονταν από τις ΗΠΑ στην Ινδία και ο Καλιφορνέζος μάθαινε από έναν διαδικτυωμένο τηλεφωνητή στα πέρατα της Γης τι παίζει το σινεμά της γειτονιάς του ο εκμηδενισμός των αποστάσεων ήταν πλέον γεγονός. Για πόσο καιρό, όμως, ο Ασιάτης θα δεχόταν να πληρώνεται με ψίχουλα, να έχει βιοτικό επίπεδο σχεδόν σκλάβου;
Οι ανθρωπιστικές οργανώσεις αγωνίζονται να μας ευαισθητοποιήσουν σχετικά με τις άθλιες συνθήκες εργασίας εκείνων που κατασκευάζουν τα κομπιούτερ μας. Ο μεγαλύτερος εχθρός τους δεν είναι – παραδόξως – η αναισθησία της Δύσης, αλλά η σιδηρά εξουσία του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας. Διαπιστώνοντας ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ότι η Σοβιετική Ενωση είχε σαπίσει εκ των έσω, επέλεξε την πολιτική φιλελευθεροποίηση. Επιχείρησε να μετατρέψει την αυτοκρατορία σε δημοκρατία. Το πείραμά του διήρκεσε πέντε χρόνια και έληξε άδοξα με την κατάρρευση ολόκληρου του ανατολικού μπλοκ. Οι επίγονοι του Μάο Τσε Τουνγκ παραδειγματίστηκαν και ακολούθησαν τον αντίθετο δρόμο. Απελευθέρωσαν μονάχα την οικονομία. Εφτιαξαν ένα υβρίδιο που συνδύαζε τα πιο απεχθή στοιχεία και από τα δύο αντίπαλα κοινωνικά συστήματα: Τον αυταρχισμό της δικτατορίας του προλεταριάτου με την αναλγησία του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού. Ετσι – απαλλαγμένη και από το στοιχειώδες πρόσχημα δημοκρατίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων – η Κίνα εκτινάχθηκε παραγωγικά. Πώς να αντιμετωπίσεις ένα τέτοιο τέρας;
Το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που ισχυρίζεται (ή πιστεύει) πως διαθέτει η Δύση είναι η ικανότητά της να επινοεί. «Ολες οι εφευρέσεις που άλλαξαν τον ρου της Ιστορίας – από τον κινητήρα εσωτερικής καύσης μέχρι το iPhone – πραγματοποιήθηκαν, αν όχι σε αστικοδημοκρατικά καθεστώτα, σίγουρα πάντως σε ανοιχτές κοινωνίες, οι οποίες επέτρεπαν στον άνθρωπο να αξιοποιεί τη φαντασία του και να ελπίζει, παράλληλα, στην προσωπική του πρόοδο. Ενα σύστημα εξ ορισμού καχύποπτο απέναντι στην ατομική πρωτοβουλία, όπως το κινεζικό, μια κοινωνία διηρημένη ακόμη σε κάστες σαν την ινδική, δεν έχουν εξ ορισμού άλλη δυνατότητα παρά να απομιμούνται τις δικές μας ιδέες...». Η Ανατολή, εν ολίγοις, είναι καταδικασμένη να αντιγράφει πιστά τις καινοτομίες της Δύσης. Τα εργοστάσια μπορεί να δουλεύουν τριπλοβάρδια στις όχθες του Γάγγη και του Κίτρινου Ποταμού, οι εφευρέτες, όμως, και οι ντιζάινερ θα συχνάζουν πάντα στα καφέ του Μιλάνου και θα ονειροπολούν στη Σίλικον Βάλεϊ.
Θα μπορούσε κανείς να αντιτάξει το γεγονός ότι το αυτοκίνητο ως προϊόν μαζικής κατανάλωσης πράγματι συνελήφθη και κατασκευάστηκε από τον Χένρι Φορντ στη δημοκρατική Αμερική, όμως ο Χίτλερ δεν άργησε και τόσο να απαντήσει: Δήμευσε μια μεγάλη έκταση και έχτισε τη βιομηχανία Volkswagen, η οποία έριξε στην αγορά τον Σκαραβαίο, το κατ’ εξοχήν αυτοκίνητο του λαού. Η ναζιστική Γερμανία δεν διακρινόταν, ασφαλώς, για το φιλελεύθερο πνεύμα της. Ούτε και η Ιαπωνία όταν έβγαζε τον μέγα σκηνοθέτη Ακίρα Κουροσάβα.
Θα μπορούσε, επίσης, κανείς να αναλογιστεί με δέος το τι θα σήμαινε η ευρεία (μικρο)αστικοποίηση των πληθυσμών στις ανερχόμενες υπερδυνάμεις. Η μύηση του μέσου Κινέζου ή Ινδού στον καταναλωτισμό. Κάποιος είχε προ ετών υπολογίσει ότι αν γενικευόταν στην Ινδία η χρήση του χαρτιού υγείας, το δάσος του Αμαζονίου θα εξαφανιζόταν μέσα σε ελάχιστα χρόνια. Εάν δε εξελισσόταν η Κίνα σε δημοκρατία, τα δέντρα όλου του κόσμου δεν θα αρκούσαν για τα ψηφοδέλτια...
Ας επιστρέψουμε στη μικρή εικόνα: είμαι άνεργος γραφίστας σε μια χώρα που έχει βίαια στερηθεί κάθε αίσθηση ασφάλειας. Η ευημερία μέσα στην οποία ανατράφηκα αποδείχθηκε κίβδηλη. Καλούμαι στα μισά της ζωής μου να επιστρέψω στα βασικά – «Βack to Βasics», όπως θα το έθετε η Christina Aguilera. Το σύγκρυο των 200 ευρώ τον μήνα χτυπάει την πόρτα μου – για ποιον λόγο, αλήθεια, να αμείβομαι εγώ καλύτερα από τον βαλκάνιο γείτονά μου; Αφού, παρά την εικόνα της πρωτοπόρου που καλλιεργούσε η Ελλάδα για τον εαυτό της, η τελευταία καινοτομία που συνέβη επί ελληνικού εδάφους και γνώρισε διεθνή απήχηση ήταν η εφεύρεση του καφέ φραπέ το 1957...
Τα κακά νέα για εμάς είναι ότι η Ευρώπη, ακόμη και αν ξεπεράσει προσωρινά τη βαθιά σημερινή κρίση της, δεν πρόκειται να ξαναδείξει την παλιά γαλαντομία της απέναντι σε μια κοινωνία ράθυμη, διαπλεκόμενη και ανοργάνωτη σε βαθμό εξωφρενικό. Ακόμη και να καταφέρουμε να εκβιάσουμε βραχυπρόθεσμα την παραμονή μας στο ευρώ, το κοινό ταμείο δεν θα καλύπτει αενάως τα διογκούμενα ελλείμματά μας ως ανταπόδοση για τα «φώτα» που κάποτε προσφέραμε στην ανθρωπότητα. Μονάχα, ίσως, αν εξάγαμε σε Κίνα και Ινδία τους ντόπιους μεγαλοσυνδικαλιστές, με αποστολή να εμφυσήσουν στους εκεί εργαζόμενους συντεχνιακό πνεύμα και να διαλύσουν έτσι τον παραγωγικό ιστό, θα υποκλίνονταν οι εταίροι μας μπροστά στο ελληνικό δαιμόνιο...
Στην περίπτωση δε που επιλέξουμε την «τσαμπουκαλίδικη» αποχώρησή μας από την ευρωζώνη και την ανεξάρτητη πορεία με τη διατήρηση των σημερινών κοινωνικών δομών, πώς θα έχει ένας γραφίστας (αλλά και η μεγάλη πλειονότητα των αποφοίτων των ελληνικών ΑΕΙ και ΤΕΙ) μέλλον σε μια χώρα που θα αγκομαχάει για να πουλήσει φθηνά αγροτικά προϊόντα και χαμηλής ποιότητας τουρισμό;
Τα καλά νέα είναι ότι και αν γυρίσει ο κόσμος ανάποδα, η Ελλάδα δεν θα πάψει να είναι ένα από τα πιο προνομιούχα οικόπεδα του πλανήτη. Το όνειρο – ή ο εφιάλτης – του Ουελμπέκ με τις στρατιές κινέζων παραθεριστών αφορά την πατρίδα μας στον ίδιο τουλάχιστον βαθμό με τη Γαλλία. Προσωπικά, δεν θα με ενοχλούσε διόλου η προοπτική μιας χώρας-μπουτίκ, που ραφινάρει και διαθέτει ως είδη πολυτελείας τα τοπία, τα μνημεία και τα γεννήματα της γης της.
Δεν αποκλείεται η εμπειρία των τελευταίων τριών ετών να μην αποτελεί παρά έναν προσεισμό, ο οποίος προοιωνίζεται τη σύγκρουση των τευτονικών πλακών μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Για να βγει η Ελλάδα αλώβητη από το τσουνάμι που θα ακολουθήσει, οφείλει να αναδιατυπώσει τον ζωτικό της μύθο. Να βρει εγκαίρως έναν νέο ρόλο σε ένα τελείως καινούργιο έργο. Μπορεί άραγε;
Η λαϊκή σοφία φρονεί πως πρώτα βγαίνει η ψυχή και ύστερα το χούι. Αν επιβεβαιωθεί, η Ελλάδα θα εξακολουθήσει να αντιστέκεται, ηρωικά και πένθιμα, σε κάθε απόπειρα επαναπροσδιορισμού της. Οπως αφέθηκαν αναξιοποίητα να αραχνιάσουν τα ολυμπιακά έργα του 2004, έτσι θα αρνούνται εμμονικά τα ημεδαπά πανεπιστήμια την αξιολόγησή τους ως την οριστική τους απαξίωση. Οπως έκλειναν πέρυσι το καλοκαίρι τα λιμάνια για τους επιβάτες των κρουαζιερόπλοιων, έτσι θα συνεχίσουν τα μουσεία να λειτουργούν με ωράριο δημόσιων υπηρεσιών. Πιστή στα πατροπαράδοτα ιδανικά – και στις πατροπαράδοτες αγκυλώσεις της – η χώρα θα χορέψει έναν καινούργιο χορό του Ζαλόγγου, αυτή τη φορά σε αργή κίνηση. Ωσπου ο τελευταίος χαμηλοσυνταξιούχος να λιντσάρει τον τελευταίο γιατρό του ΙΚΑ στο όνομα της κοινωνικής δικαιοσύνης, υπό τις ιαχές των ημεδαπών ολιγαρχών, οι οποίοι δεν θα έχουν τίποτε να ζηλέψουν από τους Ρώσους αντιστοίχους τους. Ούτε καν τους ιδιωτικούς στρατούς...
Η επιστήμη της ψυχολογίας διατείνεται, αντιθέτως, ότι ύστερα από μια οριακή εμπειρία μπορεί κάποιος να αλλάξει εντελώς ρότα, να αναθεωρήσει όλες τις ως τότε επιλογές του. Υπάρχει, συνεπώς ελπίδα να πρυτανεύσει, έστω και στο χείλος του γκρεμού, το συλλογικό συμφέρον. Να εμπεδωθούν και να επιταχυνθούν οι μεταρρυθμίσεις που θα απελευθερώνουν κοινωνία και οικονομία. Να ξηλωθούν οι πάσης φύσεως συντεχνίες που απομυζούν σαν βδέλλες τον εθνικό πλούτο. Να γίνει αντιληπτό ότι ο δημόσιος τομέας δεν αποτελεί πρυτανείο προς διορισμό και σίτιση και ότι τα σχολεία δεν είναι χώροι όπου απλώς παρκάρουμε τα παιδιά μας, μέχρι να έρθει το μεσημέρι για να τα πάμε στα φροντιστήρια. Να αναπτυχθούν δίκτυα αλληλεγγύης που θα εξασφαλίζουν την ασφάλεια των πιο αδύναμων. Να πάψει ο δημόσιος διάλογος να εκτρέπεται και να παροξύνεται κάθε λίγο από ζητήματα εντελώς ήσσονος σημασίας, όπως η αναγραφή του θρησκεύματος στις αστυνομικές ταυτότητες. Να αποκτήσουν επιτέλους οι Ελληνες συνείδηση πολιτών και όχι – αγανακτισμένων έστω – υπηκόων.
Πεποίθησή μου είναι ότι η Ελλάδα θα ανασκουμπωθεί και θα τα καταφέρει, αφού όμως πρώτα θα έχει δει τον χάρο με τα μάτια της. Το ερώτημα είναι πότε ακριβώς θα συμβεί αυτό: πριν ή μετά τις προσεχείς εκλογές; Πριν ή μετά από μια άτακτη χρεοκοπία;
Ο Μάνος Χατζιδάκις σάρκαζε το στρατιωτικό εμβατήριο λέγοντας ότι επειδή ακριβώς η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει δεν έχει και ελπίδα να αναστηθεί. Ο εθνικός μας, ωστόσο, Φοίνικας – που τον συκοφάντησε η χούντα κάνοντάς τον έμβλημά της – είναι το θρυλικό πτηνό που αναγεννάται αενάως από την τέφρα του. Οπως ποιητικότατα, άλλωστε, το εξέφραζαν και οι στίχοι που μελοποίησε ο Χατζιδάκις στον «Μεγάλο Ερωτικό», «εγώ είμ’ εκείνο το πουλί που στη φωτιά σιμώνω / καίγομαι, στάχτη γίνουμαι και πάλι ξανανιώνω...».
Πηγή: www.tovima.gr
Δημοσιεύτηκε στις 08/06/2012
Η μεσαία εικόνα: Είμαι μια σχετικά μικρή χώρα με αποσαθρωμένη παραγωγική βάση, τεράστιο δημόσιο χρέος και ελλειμματικότατους προϋπολογισμούς εδώ και μια τριακονταετία. Δανείζομαι για να πληρώνω τους δανειστές μου και για να εξυπηρετώ στοιχειωδώς πλέον τη λειτουργία του κράτους μου. Βουλιάζω ολοένα και βαθύτερα στη δίνη. Απειλούμαι από άτακτη χρεοκοπία, ενώ στην κοινωνία μου σοβούν αναίμακτοι, προς το παρόν, εμφύλιοι.
Η μεγάλη εικόνα: Είμαι η ήπειρος-κοιτίδα του δυτικού πολιτισμού. Δέσποσα επί σχεδόν δύο χιλιετίες στην υδρόγειο. Κυβερνούσα και αφαίμασσα παντοιοτρόπως όποιο έδαφος και όποιον λαό «ανακάλυπτα». Εξήγαγα με το στανιό αξίες και θρησκείες. Οταν, μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μου πήρε τα ηνία η Αμερική, δεν θορυβήθηκα ιδιαιτέρως. Ηταν η στοργική «θυγατέρα» μου που πρόκοψε. Τι και αν επέτρεψε στον Κόκκινο Στρατό να φτάσει το 1945 ως το Βερολίνο και να θέσει την καρδιά μου, την Τσεχοσλοβακία του Μίλαν Κούντερα, υπό σοβιετική κατοχή; Μισός αιώνας Ψυχρού Πολέμου αποτελεί μια σύντομη παρένθεση στην Ιστορία. Σήμερα, ωστόσο, αντιμετωπίζω πρωτόγνωρο κίνδυνο: οι αναδυόμενες υπερδυνάμεις Κίνα και Ινδία – οικονομίες που αναπτύσσονται καλπάζοντας και πληθυσμοί που πολλαπλασιάζονται ασυγκράτητα – τείνουν να με θέσουν οριστικά στο περιθώριο του παγκόσμιου γίγνεσθαι. Τι θα είμαι σε 50 χρόνια; Η σεβάσμια γιαγιά του πλανήτη; Ή ένα πτώμα που θα γίνεται λίπασμα για να καλύψει τις ανάγκες των νέων κυρίων;
Ο πιο αμφιλεγόμενος, ίσως, συγγραφέας των ημερών μας, ο Μισέλ Ουελμπέκ, δίνει στο τελευταίο του μυθιστόρημα, «Ο χάρτης και η επικράτεια» (εκδ. Εστία), μια εικόνα της Γαλλίας στα μέσα του 21ου αιώνα. Περιγράφει μια χώρα-μουσείο που υποδέχεται μιλιούνια Κινέζων και τους ξεναγεί στα μνημεία του πολιτισμού της και στις εκλεπτυσμένες γεύσεις των κρασιών της. Η προοπτική δεν είναι και τόσο ζοφερή, αν εξαιρέσεις ότι πρόκειται για μια προσομοίωση κοινωνίας, όπου και η παραμικρή λεπτομέρεια έχει σχεδιαστεί για τουριστικούς αποκλειστικά λόγους. Για μια Ντίσνεϊλαντ ενηλίκων. Υπό την προϋπόθεση, βεβαίως, ότι ο ανατολικός άνθρωπος θα ενδιαφέρεται για τα περασμένα μεγαλεία του λευκού πρώην δυνάστη του.
Πότε άρχισε να χάνεται το παιχνίδι για τη Δύση; Ο μοιρολάτρης θα αποφαινόταν πως αποτελεί νόμο της Ιστορίας οι πολιτισμοί να ακμάζουν και να παρακμάζουν, ο ομφαλός της γης να μετακινείται γεωγραφικά. Ο πραγματιστής θα επεσήμαινε ότι ο ίδιος ο Πρώτος Κόσμος προσέφερε εν μέρει στον Τρίτο Κόσμο το σχοινί για να τον κρεμάσει. Το σχοινί της τεχνολογίας. Οταν ο πλανήτης μεταμορφώθηκε σε ένα «online» χωριό, οι μέντορες της παγκοσμιοποίησης θριαμβολογούσαν. Οταν ολοένα και περισσότερα εργοστάσια μετακόμιζαν στην Ανατολή, οι Δυτικοί απολάμβαναν την πτώση στις τιμές των προϊόντων. Οταν μέχρι και οι υπηρεσίες παροχής πληροφοριών μεταφέρονταν από τις ΗΠΑ στην Ινδία και ο Καλιφορνέζος μάθαινε από έναν διαδικτυωμένο τηλεφωνητή στα πέρατα της Γης τι παίζει το σινεμά της γειτονιάς του ο εκμηδενισμός των αποστάσεων ήταν πλέον γεγονός. Για πόσο καιρό, όμως, ο Ασιάτης θα δεχόταν να πληρώνεται με ψίχουλα, να έχει βιοτικό επίπεδο σχεδόν σκλάβου;
Οι ανθρωπιστικές οργανώσεις αγωνίζονται να μας ευαισθητοποιήσουν σχετικά με τις άθλιες συνθήκες εργασίας εκείνων που κατασκευάζουν τα κομπιούτερ μας. Ο μεγαλύτερος εχθρός τους δεν είναι – παραδόξως – η αναισθησία της Δύσης, αλλά η σιδηρά εξουσία του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας. Διαπιστώνοντας ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ότι η Σοβιετική Ενωση είχε σαπίσει εκ των έσω, επέλεξε την πολιτική φιλελευθεροποίηση. Επιχείρησε να μετατρέψει την αυτοκρατορία σε δημοκρατία. Το πείραμά του διήρκεσε πέντε χρόνια και έληξε άδοξα με την κατάρρευση ολόκληρου του ανατολικού μπλοκ. Οι επίγονοι του Μάο Τσε Τουνγκ παραδειγματίστηκαν και ακολούθησαν τον αντίθετο δρόμο. Απελευθέρωσαν μονάχα την οικονομία. Εφτιαξαν ένα υβρίδιο που συνδύαζε τα πιο απεχθή στοιχεία και από τα δύο αντίπαλα κοινωνικά συστήματα: Τον αυταρχισμό της δικτατορίας του προλεταριάτου με την αναλγησία του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού. Ετσι – απαλλαγμένη και από το στοιχειώδες πρόσχημα δημοκρατίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων – η Κίνα εκτινάχθηκε παραγωγικά. Πώς να αντιμετωπίσεις ένα τέτοιο τέρας;
Το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που ισχυρίζεται (ή πιστεύει) πως διαθέτει η Δύση είναι η ικανότητά της να επινοεί. «Ολες οι εφευρέσεις που άλλαξαν τον ρου της Ιστορίας – από τον κινητήρα εσωτερικής καύσης μέχρι το iPhone – πραγματοποιήθηκαν, αν όχι σε αστικοδημοκρατικά καθεστώτα, σίγουρα πάντως σε ανοιχτές κοινωνίες, οι οποίες επέτρεπαν στον άνθρωπο να αξιοποιεί τη φαντασία του και να ελπίζει, παράλληλα, στην προσωπική του πρόοδο. Ενα σύστημα εξ ορισμού καχύποπτο απέναντι στην ατομική πρωτοβουλία, όπως το κινεζικό, μια κοινωνία διηρημένη ακόμη σε κάστες σαν την ινδική, δεν έχουν εξ ορισμού άλλη δυνατότητα παρά να απομιμούνται τις δικές μας ιδέες...». Η Ανατολή, εν ολίγοις, είναι καταδικασμένη να αντιγράφει πιστά τις καινοτομίες της Δύσης. Τα εργοστάσια μπορεί να δουλεύουν τριπλοβάρδια στις όχθες του Γάγγη και του Κίτρινου Ποταμού, οι εφευρέτες, όμως, και οι ντιζάινερ θα συχνάζουν πάντα στα καφέ του Μιλάνου και θα ονειροπολούν στη Σίλικον Βάλεϊ.
Θα μπορούσε κανείς να αντιτάξει το γεγονός ότι το αυτοκίνητο ως προϊόν μαζικής κατανάλωσης πράγματι συνελήφθη και κατασκευάστηκε από τον Χένρι Φορντ στη δημοκρατική Αμερική, όμως ο Χίτλερ δεν άργησε και τόσο να απαντήσει: Δήμευσε μια μεγάλη έκταση και έχτισε τη βιομηχανία Volkswagen, η οποία έριξε στην αγορά τον Σκαραβαίο, το κατ’ εξοχήν αυτοκίνητο του λαού. Η ναζιστική Γερμανία δεν διακρινόταν, ασφαλώς, για το φιλελεύθερο πνεύμα της. Ούτε και η Ιαπωνία όταν έβγαζε τον μέγα σκηνοθέτη Ακίρα Κουροσάβα.
Θα μπορούσε, επίσης, κανείς να αναλογιστεί με δέος το τι θα σήμαινε η ευρεία (μικρο)αστικοποίηση των πληθυσμών στις ανερχόμενες υπερδυνάμεις. Η μύηση του μέσου Κινέζου ή Ινδού στον καταναλωτισμό. Κάποιος είχε προ ετών υπολογίσει ότι αν γενικευόταν στην Ινδία η χρήση του χαρτιού υγείας, το δάσος του Αμαζονίου θα εξαφανιζόταν μέσα σε ελάχιστα χρόνια. Εάν δε εξελισσόταν η Κίνα σε δημοκρατία, τα δέντρα όλου του κόσμου δεν θα αρκούσαν για τα ψηφοδέλτια...
Ας επιστρέψουμε στη μικρή εικόνα: είμαι άνεργος γραφίστας σε μια χώρα που έχει βίαια στερηθεί κάθε αίσθηση ασφάλειας. Η ευημερία μέσα στην οποία ανατράφηκα αποδείχθηκε κίβδηλη. Καλούμαι στα μισά της ζωής μου να επιστρέψω στα βασικά – «Βack to Βasics», όπως θα το έθετε η Christina Aguilera. Το σύγκρυο των 200 ευρώ τον μήνα χτυπάει την πόρτα μου – για ποιον λόγο, αλήθεια, να αμείβομαι εγώ καλύτερα από τον βαλκάνιο γείτονά μου; Αφού, παρά την εικόνα της πρωτοπόρου που καλλιεργούσε η Ελλάδα για τον εαυτό της, η τελευταία καινοτομία που συνέβη επί ελληνικού εδάφους και γνώρισε διεθνή απήχηση ήταν η εφεύρεση του καφέ φραπέ το 1957...
Τα κακά νέα για εμάς είναι ότι η Ευρώπη, ακόμη και αν ξεπεράσει προσωρινά τη βαθιά σημερινή κρίση της, δεν πρόκειται να ξαναδείξει την παλιά γαλαντομία της απέναντι σε μια κοινωνία ράθυμη, διαπλεκόμενη και ανοργάνωτη σε βαθμό εξωφρενικό. Ακόμη και να καταφέρουμε να εκβιάσουμε βραχυπρόθεσμα την παραμονή μας στο ευρώ, το κοινό ταμείο δεν θα καλύπτει αενάως τα διογκούμενα ελλείμματά μας ως ανταπόδοση για τα «φώτα» που κάποτε προσφέραμε στην ανθρωπότητα. Μονάχα, ίσως, αν εξάγαμε σε Κίνα και Ινδία τους ντόπιους μεγαλοσυνδικαλιστές, με αποστολή να εμφυσήσουν στους εκεί εργαζόμενους συντεχνιακό πνεύμα και να διαλύσουν έτσι τον παραγωγικό ιστό, θα υποκλίνονταν οι εταίροι μας μπροστά στο ελληνικό δαιμόνιο...
Στην περίπτωση δε που επιλέξουμε την «τσαμπουκαλίδικη» αποχώρησή μας από την ευρωζώνη και την ανεξάρτητη πορεία με τη διατήρηση των σημερινών κοινωνικών δομών, πώς θα έχει ένας γραφίστας (αλλά και η μεγάλη πλειονότητα των αποφοίτων των ελληνικών ΑΕΙ και ΤΕΙ) μέλλον σε μια χώρα που θα αγκομαχάει για να πουλήσει φθηνά αγροτικά προϊόντα και χαμηλής ποιότητας τουρισμό;
Τα καλά νέα είναι ότι και αν γυρίσει ο κόσμος ανάποδα, η Ελλάδα δεν θα πάψει να είναι ένα από τα πιο προνομιούχα οικόπεδα του πλανήτη. Το όνειρο – ή ο εφιάλτης – του Ουελμπέκ με τις στρατιές κινέζων παραθεριστών αφορά την πατρίδα μας στον ίδιο τουλάχιστον βαθμό με τη Γαλλία. Προσωπικά, δεν θα με ενοχλούσε διόλου η προοπτική μιας χώρας-μπουτίκ, που ραφινάρει και διαθέτει ως είδη πολυτελείας τα τοπία, τα μνημεία και τα γεννήματα της γης της.
Δεν αποκλείεται η εμπειρία των τελευταίων τριών ετών να μην αποτελεί παρά έναν προσεισμό, ο οποίος προοιωνίζεται τη σύγκρουση των τευτονικών πλακών μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Για να βγει η Ελλάδα αλώβητη από το τσουνάμι που θα ακολουθήσει, οφείλει να αναδιατυπώσει τον ζωτικό της μύθο. Να βρει εγκαίρως έναν νέο ρόλο σε ένα τελείως καινούργιο έργο. Μπορεί άραγε;
Η λαϊκή σοφία φρονεί πως πρώτα βγαίνει η ψυχή και ύστερα το χούι. Αν επιβεβαιωθεί, η Ελλάδα θα εξακολουθήσει να αντιστέκεται, ηρωικά και πένθιμα, σε κάθε απόπειρα επαναπροσδιορισμού της. Οπως αφέθηκαν αναξιοποίητα να αραχνιάσουν τα ολυμπιακά έργα του 2004, έτσι θα αρνούνται εμμονικά τα ημεδαπά πανεπιστήμια την αξιολόγησή τους ως την οριστική τους απαξίωση. Οπως έκλειναν πέρυσι το καλοκαίρι τα λιμάνια για τους επιβάτες των κρουαζιερόπλοιων, έτσι θα συνεχίσουν τα μουσεία να λειτουργούν με ωράριο δημόσιων υπηρεσιών. Πιστή στα πατροπαράδοτα ιδανικά – και στις πατροπαράδοτες αγκυλώσεις της – η χώρα θα χορέψει έναν καινούργιο χορό του Ζαλόγγου, αυτή τη φορά σε αργή κίνηση. Ωσπου ο τελευταίος χαμηλοσυνταξιούχος να λιντσάρει τον τελευταίο γιατρό του ΙΚΑ στο όνομα της κοινωνικής δικαιοσύνης, υπό τις ιαχές των ημεδαπών ολιγαρχών, οι οποίοι δεν θα έχουν τίποτε να ζηλέψουν από τους Ρώσους αντιστοίχους τους. Ούτε καν τους ιδιωτικούς στρατούς...
Η επιστήμη της ψυχολογίας διατείνεται, αντιθέτως, ότι ύστερα από μια οριακή εμπειρία μπορεί κάποιος να αλλάξει εντελώς ρότα, να αναθεωρήσει όλες τις ως τότε επιλογές του. Υπάρχει, συνεπώς ελπίδα να πρυτανεύσει, έστω και στο χείλος του γκρεμού, το συλλογικό συμφέρον. Να εμπεδωθούν και να επιταχυνθούν οι μεταρρυθμίσεις που θα απελευθερώνουν κοινωνία και οικονομία. Να ξηλωθούν οι πάσης φύσεως συντεχνίες που απομυζούν σαν βδέλλες τον εθνικό πλούτο. Να γίνει αντιληπτό ότι ο δημόσιος τομέας δεν αποτελεί πρυτανείο προς διορισμό και σίτιση και ότι τα σχολεία δεν είναι χώροι όπου απλώς παρκάρουμε τα παιδιά μας, μέχρι να έρθει το μεσημέρι για να τα πάμε στα φροντιστήρια. Να αναπτυχθούν δίκτυα αλληλεγγύης που θα εξασφαλίζουν την ασφάλεια των πιο αδύναμων. Να πάψει ο δημόσιος διάλογος να εκτρέπεται και να παροξύνεται κάθε λίγο από ζητήματα εντελώς ήσσονος σημασίας, όπως η αναγραφή του θρησκεύματος στις αστυνομικές ταυτότητες. Να αποκτήσουν επιτέλους οι Ελληνες συνείδηση πολιτών και όχι – αγανακτισμένων έστω – υπηκόων.
Πεποίθησή μου είναι ότι η Ελλάδα θα ανασκουμπωθεί και θα τα καταφέρει, αφού όμως πρώτα θα έχει δει τον χάρο με τα μάτια της. Το ερώτημα είναι πότε ακριβώς θα συμβεί αυτό: πριν ή μετά τις προσεχείς εκλογές; Πριν ή μετά από μια άτακτη χρεοκοπία;
Ο Μάνος Χατζιδάκις σάρκαζε το στρατιωτικό εμβατήριο λέγοντας ότι επειδή ακριβώς η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει δεν έχει και ελπίδα να αναστηθεί. Ο εθνικός μας, ωστόσο, Φοίνικας – που τον συκοφάντησε η χούντα κάνοντάς τον έμβλημά της – είναι το θρυλικό πτηνό που αναγεννάται αενάως από την τέφρα του. Οπως ποιητικότατα, άλλωστε, το εξέφραζαν και οι στίχοι που μελοποίησε ο Χατζιδάκις στον «Μεγάλο Ερωτικό», «εγώ είμ’ εκείνο το πουλί που στη φωτιά σιμώνω / καίγομαι, στάχτη γίνουμαι και πάλι ξανανιώνω...».
Πηγή: www.tovima.gr
Δημοσιεύτηκε στις 08/06/2012
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire