Οι Κύπριοι στην Αίγυπτο

ΕΚ ΠΕΠΟΙΘΗΣΕΩΣ

Κύπριοι της Αιγύπτου

Του Πέτρου Παπαπολυβίου*

Η ΑΙΓΥΠΤΟΣ,που πρωταγωνίστησε στην πρόσφατη επικαιρότητα, έχει πανάρχαιους ιστορικούς δεσμούς με το νησί μας. Στη νεότερη εποχή, η κυπριακή παρουσία γίνεται αισθητή στα μέσα του 19ου αιώνα και ακμάζει μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1950, όταν η επιβολή του νασερικού καθεστώτος -φιλικότατου κατά τα άλλα προς την Ελλάδα και την Κύπρο- οδήγησε προς την οριστική έξοδο το μεγαλύτερο αριθμό των «ξένων» από την Αίγυπτο: Ανάμεσά τους ήταν, τελικώς, και εκατοντάδες ελληνικές οικογένειες. Παρά τη μεγάλη φυγή του 1959-1962, η κυπριακή παρουσία είναι και σήμερα αισθητή στη γειτονική χώρα.
Στις τελευταίες δεκαετίες της Τουρκοκρατίας στο νησί μας, η Αίγυπτος δεχόταν τα μεγαλύτερα κύματα μετανάστευσης των Ελλήνων Κυπρίων.
Η τάση αυτή γιγαντώθηκε με τις εργασίες για τη διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ (1859-1869). Μετά την εγκατάσταση των Βρετανών στην Κύπρο, το 1878, και στην Αίγυπτο, το 1882, οι επαφές Κύπρου-Αιγύπτου πολλαπλασιάστηκαν: Η Αλεξάνδρεια ήταν η πιο κοντινή και αγαπημένη «ευρωπαϊκή» πόλη για τους Κυπρίους. Αντίστροφα, με τη μαζικοποίηση του τουρισμού, από τον Μεσοπόλεμο, οι πλουσιότεροι και πλέον περιζήτητοι πελάτες των θερέτρων του Τροόδους ήταν οι Αιγύπτιοι γαλαζοαίματοι και οι Αιγυπτιώτες. Μέχρι και το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, το 1946, οι περισσότεροι Κύπριοι μετανάστες (γύρω στις 12.000 από τις 40.000 όπως τους υπολόγιζαν οι Βρετανοί) ζούσαν στη χώρα του Νείλου.
Η πρώτη οργάνωση Κυπρίων στην Αίγυτπο, στα πρότυπα των άλλων ομάδων Ελλήνων μεταναστών (Ήπειρος, Κάσος, Κρήτη, Πήλιο, Χίος, Σάμος, κ.ο.κ.) ιδρύθηκε το 1861. Ήταν η βραχύβια «Κυπριακή Αδελφότης ο Άγιος Ιωάννης ο Ελεήμων» με πρωτεργάτη τον Γεώργιο Κηπιάδη. Η «Ελληνική Αδελφότης των εν Αιγύπτω Κυπρίων» ανασυστάθηκε στη δεκαετία του 1870, με κύριους σκοπούς την περίθαλψη των απόρων Κυπρίων που κατέφευγαν στην Αίγυπτο (μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα έφθαναν στην Αλεξάνδρεια δεκάδες Κυπριοπούλες, που διαδραμάτιζαν το ρόλο των εξ Ανατολής οικιακών βοηθών στη σημερινή «ευημερούσα Κύπρο»...) και την οικονομική αρωγή στην κυπριακή εκπαίδευση. Η «Κυπριακή Αδελφότης Αιγύπτου» ήταν ο βασικός χρηματοδότης της ίδρυσης του Παγκυπρίου Γυμνασίου, το 1893, ενώ για δεκαετίες συντηρούσε τα σχολεία στον Άγιο Τύχωνα, τη Βατυλή, τη Δρούσια, το Μονάγρι, τον Πύργο Τυλληρίας. Υπήρξαν, επίσης, προσωπικές δωρεές Αιγυπτιωτών ευεργετών στην κυπριακή εκπαίδευση, όπως του Δημοσθένη Μιτσή, του Ευθύμιου Οράτη, του Νικόλαου Χριστοφίδη, κ.ά. Στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, η κυπριακή παροικία στην Αίγυπτο είχε να επιδείξει επώνυμους επιστήμονες, διπλωμάτες και επιτυχημένους εμπόρους, βαμβακάδες και επιχειρηματίες. Από τους τόσους πολλούς Αιγυπτιώτες Κυπρίους των ελληνικών γραμμάτων, μνημονεύουμε τον Νίκο Νικολαϊδη, τον Γλαύκο Αλιθέρση, τους Γεώργιο και Θοδόση Πιερίδη, το ζεύγος Πετρώνδα, τη Μαρία Ρουσσιά και τους παλαιότερους Γεώργιο Κηπιάδη και Θεόδουλο Κωνσταντινίδη. Αν μπορεί η ιστορία των «σκληρών και ασάλευτων καιρών» της κυπριακής μετανάστευσης να ανακεφαλαιωθεί σε ένα σύντομο σημείωμα...
*Ο Π. Παπαπολυβίου είναι αναπλ. καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.