Αυτά που πληγώνουν

Ιμια, Καλόλιμνος, Φαρμακονήσι Tου Αθανασιου Ελλις Η συμπλήρωση δεκαπέντε ετών από την κρίση των Ιμίων επανέφερε στο προσκήνιο τη σημαντικότερη ελληνοτουρκική αντιπαράθεση των τελευταίων δεκαετιών, που οδήγησε τις δύο χώρες στα πρόθυρα πολεμικής σύρραξης. Ενα νέο στοιχείο που ήρθε τις προηγούμενες ημέρες στο φως είναι ότι η προφορική συμφωνία ανάμεσα στον Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, την Αθήνα και την Αγκυρα αποτυπώθηκε και γραπτώς σε επιστολή που απέστειλε στις 2 Φεβρουαρίου του ’96 ο Γουόρεν Κρίστοφερ στους ομολόγους του, κ. Πάγκαλο και Μπαϊκάλ. Αν και δεν υπήρξε ποτέ επίσημο κείμενο συμφωνίας, μια γραπτή επιστολή του Αμερικανού υπ. Εξωτερικών έχει τη δική της βαρύτητα, ιδιαίτερα μάλιστα όταν οι ΗΠΑ έδρασαν ως μεσολαβητές. Με την επιστολή Κρίστοφερ επισημοποιείται η συμφωνία όχι μόνο για την απόσυρση δυνάμεων, πλοίων και σημαιών, αλλά και για τη μη επιστροφή τους. Πρόκειται για αρνητική εξέλιξη που εύλογα μας ενοχλεί. Ομως, υπάρχει και μια χρήσιμη πτυχή της όλης υπόθεσης που δεν έχει αξιοποιηθεί όσο θα έπρεπε. Τηλεγράφημα του αν. υπουργού Εξωτερικών, Στρόουμπ Τάλμποτ, στις 8 Φεβρουαρίου -στο οποίο βασίζονται όσοι Αμερικανοί αξιωματούχοι καλούνται πλέον να χειρισθούν το Αιγαίο- αποσαφηνίζει ότι η συμφωνία Χόλμπρουκ αφορά αποκλειστικά και μόνο τον περιορισμένο γεωγραφικό χώρο των Ιμίων και όχι άλλες τουρκικές διεκδικήσεις, όπως για παράδειγμα επί της Καλολίμνου, η οποία περιγράφεται ξεκάθαρα ως ελληνικό νησί. Ο κ. Τάλμποτ τονίζει χαρακτηριστικά ότι «οι Τούρκοι παραπονέθηκαν στην πρεσβεία μας πως η Ελλάδα τοποθέτησε κάποιες στρατιωτικές δυνάμεις στη νήσο Καλόλιμνο (ένα ελληνικό νησί κοντά στα Ιμια/Καρντάκ)... Καταστήσαμε σαφές (στους Ελληνες) ότι δεν αμφισβητούμε το δικαίωμά τους να αναπτύξουν αυτά τα στρατεύματα». Το επεξηγηματικό τηλεγράφημα Τάλμποτ ενισχύει την ελληνική επιχειρηματολογία κατά των συνεχιζόμενων ανυπόστατων διεκδικήσεων και αμφισβητήσεων της Τουρκίας, είτε αυτές αφορούν την Καλόλιμνο είτε το Φαρμακονήσι, το Αγαθονήσι κ. ά. Στην απαντητική του επιστολή προς τον κ. Κρίστοφερ, στις 9 Φεβρουαρίου, ο Θ. Πάγκαλος απορρίπτει τις «αυθαίρετες και αθεμελίωτες διεκδικήσεις επί της ελληνικής κυριαρχίας στα Ιμια» και εύστοχα επικαλείται τη συμφωνία αμυντικής συνεργασίας Ελλάδας - ΗΠΑ, στο πλαίσιο της οποίας οι δύο χώρες δεσμεύονται «να διασφαλίζουν και να προστατεύουν την ασφάλεια, την κυριαρχία, την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα των αντίστοιχων χωρών τους κατά ενεργειών απειλητικών για την ειρήνη». Υπογραμμίζει, επίσης, τις «επίμονες και συστηματικές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου και των χωρικών υδάτων από πολεμικά σκάφη και στρατιωτικά αεροσκάφη της Τουρκίας», και καλεί την Ουάσιγκτον να ανταποκριθεί στον ρόλο της ως ηγέτιδας δύναμης, επισημαίνοντας ότι «η συμβολή της κυβέρνησής σας προς την Αγκυρα για ειρήνη, εάν ληφθεί σοβαρά υπόψη από την Τουρκία, παραμένει μια πολύτιμη συνεισφορά στη σταθερότητα της περιοχής και, ως τέτοια, καλωσορίζεται από την ελληνική κυβέρνηση». Πολλοί θεωρούν ότι με τη συμφωνία του ’96 τα Ιμια μετατράπηκαν σε «γκρίζα ζώνη». Τα λάθη που έγιναν τότε από πολιτικούς, στρατιωτικούς, δημοσιογράφους και εκπροσώπους της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι γνωστά και μας πληγώνουν. Αλλά πέρα από την κριτική στο εσωτερικό για τα εμφανώς αρνητικά, οφείλουμε να ανιχνεύσουμε και να αξιοποιήσουμε κάποιες χρήσιμες πτυχές που προέκυψαν, όπως το τηλεγράφημα Τάλμποτ, αλλά και δηλώσεις όπως αυτές του Ρ. Χόλμπρουκ, τον Οκτώβριο του ’97, που είχε ασκήσει δριμεία κριτική στην Αγκυρα για την παρενόχληση του αεροσκάφους, που μετέφερε τον Ελληνα υπ. Αμυνας, από τουρκικά μαχητικά, και του νυν βοηθού υπ. Εξωτερικών, Φιλ Γκόρντον, ο οποίος τον Ιούνιο του ’09 είχε διαμηνύσει ότι «οι υπερπτήσεις πάνω από κατοικημένα νησιά είναι κάτι που δεν χρειαζόμαστε».