Σπιρτάτες αποδράσεις με κυπριακά κόκτεϊλς

 

Αναδρομή στην ιστορία τους από τον Κυκεώνα στο
ΒrandySourκαι από το Σύνθετο στο Παττίχα Μαρτί

 

Της Φλωρεντίας Κυθραιώτου

Μερικοί υποστηρίζουν ότι το πρώτο καταγραμμένο κόκτεϊλ στην ιστορία των ποτών, ήταν ο «Κυκεώνας».
Αυτό το περίεργο κόκτεϊλ ετοίμασε η ωραία Εκαμήδη όταν ο Μαχάονας -γιός του Ασκληπιού και γιατρός στο στρατόπεδο των Αχαιών στην Τροία - μεταφέρθηκε πληγωμένος στη σκηνή του Νέστορα. Αυτά διαβάζουμε στα Ομηρικά Έπη. Μάλιστα υπάρχουν αναφορές ότι το κόκτεϊλ ετοιμάστηκε και προσφέρθηκε στο φημισμένο, χρυσό κύπελλο του Νέστορα το οποίο βρέθηκε από τον Σλήμαν σε τάφο των Μυκηνών. Η Εκαμήδη είχε το ένστικτο της φροντίδας και ως σωστή bar tender της εποχής χρησιμοποίησε και το κατάλληλο ποτήρι. Πελάτης της ένας τραυματισμένος πολεμιστής της εποχής. Με τις σημερινές αντιστοιχίες, όλοι εμείς, πιθανοί πελάτες ενός μπαρ, προσδοκούμε να ανακουφιστούμε και -γιατί όχι- να αποδράσουμε ή και να γιορτάσουμε με ένα κόκτεϊλ. Ειδικά φτιαγμένο για μας, τους αγωνιστές της καθημερινότητας.
Ο κυκεών φαίνεται πως ήταν ένα συνηθισμένο δυναμωτικό κόκτεϊλ, γιατί το ξαναβρίσκουμε στην Οδύσσεια, όταν οι σύντροφοι του Οδυσσέα κουρασμένοι και ταλαιπωρημένοι έφθασαν στα δώματα της Κίρκης. Κι αυτή αφήνοντας τον αργαλειό κατά μέρος, έτρεξε να τους ετοιμάσει ακριβώς το ίδιο τονωτικό κόκτειλ : Πράμνειο οίνο, τριμμένο γιδίσιο τυρί και άλφιτα (ένα είδος επεξεργασμένου αλεύρου).
Στους βυζαντινούς χρόνους τα δροσιστικά ηδύποτα και οι διάφορες αναμείξεις οίνου με αρωματικά έκαναν θραύση. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά κάποια ηδύποτα που συναντούμε σε βυζαντινά κείμενα :
?Τον Κονδίτον Οίνον, κρασί πιπεράτο με μέλι ?Τον οίνον κιναμμώμου, με κανέλα ?Τον ροδίτη οίνον, ο οποίος παρασκευαζόταν με φύλλα τριαντάφυλλου και μέλι ?Το ζουλάπιν, ένα ποτό με ζεστό κρασί, ζωμό από σταφίδες και τζίτζιφα βρασμένα.
?Το εύκρατον, το οποίο ήταν ζεστός ζωμός από πιπέρι, κύμινο και γλυκάνισο ή ευκρατόμελι, με μέλι.
?Τη φούσκα, νερωμένο κρασί ή ξίδι. ?Τα σίκερα που ήταν τα ηδύποτα: μηλίτης, φοινικίτης, σταφιδίτης, κυδωνίτης, το οινόμελι και το μελίκρατον.

?Το θασόρροφον, εκχύλισμα θασίων αμυγδάλων διαλυμένο σε νερό, η σημερινή σουμάδα.
?Το απόμελι, το νερό με το οποίο ξέπλεναν τις κηρήθρες.
?Ο μαραθίτης, ανηθίτης, ανισάτον, μελίγαλα, υδρόμελι

?Το δροσάτον (υδρορροσάτον) από πέταλα τριαντάφυλλου και μέλι, που ’ναι ανάλογο με το σημερινό τριαντάφυλλο, το μαστιχάτο, από κίτρο και μαστίχα.
?Το οξύγαλον για τη χώνεψη, το σημερινό αϊράνι. Έτσι λοιπόν, η σουμάδα, η κανελάδα, το τριαντάφυλλο, το σερμπέτι, το αϊράνι είναι σύγχρονες επιβιώσεις του Βυζαντινού Πολιτισμού στην Κύπρο. Όπως αναφέρει και ο ιστορικός Αndrew Dalby, την ιδιαίτερη γεύση της βυζαντινής μαγειρικής μπορούμε να την αναγνωρίσουμε καλύτερα στα γλυκά και τα ηδύποτα.
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΑη λέξη προέρχεται από την αραβική λέξη sharba που σημαίνει ποτό. Οι Τούρκοι το είπαν sherbet, οι Γάλλοι sorbet, oι Ιταλοί sorbetto. Στην αγγλική γλώσσα η λέξη παραπέμπει στο σιρόπι αλλά έχει ταυτιστεί με παγωμένο αναψυκτικό που έχει ως βάση συμπυκνωμένο σιρόπι στο οποίο ενίοτε προστίθεται θρυμματισμένος πάγος. Το παγωτό, ισχυρίζονται κάποιοι, προήλθε από αυτή την ανάμειξη του χιονιού με φρούτα και σιρόπια. Εικάζεται ότι ο Μέγας Αλέξανδρος που είχε τη φήμη καλοφαγά, είχε την ευτυχία να δοκιμάσει μια πολύ πρώιμη μορφή παγωτού, φτιαγμένου από φρούτα βουτηγμένα στο μέλι και παγωμένα στο χιόνι. Μια από τις πρώτες φορές που συναντάμε το παγωτό στην Ιστορία είναι στην αυλή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Νέρωνα (37-68 μ.Χ.), ο οποίος έστελνε τους σκλάβους του στα βουνά για να μαζέψουν φρέσκο χιόνι και να το φέρουν πίσω πριν λειώσει, για να το απολαύσει μαζί με φρούτα.
Το ποτό σερμπέτι συναντούμε και στην Κύπρο τους περασμένους αιώνες. Το καλοκαίρι αραίωναν το έψημα ή το τερατσόμελο με νερό, τα φυσικά γλυκαντικά της Κύπρου, και τα έπιναν ως δροσιστικό αναψυκτικό. Το πωλούσαν οι σερμπετζήδες στα χωριά και τις πόλεις και το αποκαλούσαν σερεπέτι. Το έφτιαχναν οι γιαγιάδες μας στην προ coca cola εποχή για

να κανακέψουν τα παιδιά.
Τα σημερινά σιρόπια τα οποία αποτελούν πολύ συχνά βασικό συστατικό των κόκτεϊλς, τα λεγόμενα cordials, όπως το τριαντάφυλλο, η σουμάδα, η πορτοκαλάδα, η λεμονάδα, το lime cordial, η γκρεναντίνη, δημιουργήθηκαν από την ανάγκη συντήρησης του χυμού με την προσθήκη ζάχαρης, στην προ ψυγείου εποχή. Παρέμειναν όμως μέχρι τις μέρες μας για να μας δροσίζουν και να μας αναπαύουν αλλά και να αποτελούν μια δημιουργική πρώτη ύλη στα χέρια ενός bartender με φαντασία. Στα κυπριακά καφενεία ανακαλύφθηκε τον περασμένο αιώνα και το λεγόμενο σύνθετο το οποίο δεν ήταν άλλο από το γνωστό τριαντάφυλλο με αφρόζα. Η παρασκευή του ποτού απαιτούσε διεξιοτεχνία και γρήγορη εναλλασσόμενη μετάγγιση από το ένα ποτήρι στο άλλο για να δημιουργηθεί αφρός.

Ένα από τα αδικημένα κυπριακά cordialsείναι και η παραδοσιακή σουμάδα η οποία μπορεί να αντικαταστήσει το λικέρ πικραμύγδαλου σε ένα αλκοολούχο κόκτεϊλ.
Η σουμάδα η οποία πινόταν ζεστή το χειμώνα, ήταν κάποτε πολύ δημοφιλής και πολύ αγαπητή από παιδιά και μεγάλους. Η σουμάδα είναι σιρόπι από αμύγδαλα ή πικραμύγδαλα. Όταν φτιαχτεί από πικραμύγδαλα έχει έντονο και μοναδικό άρωμα. Φτιαχνόταν παραδοσιακά σε πολλά ελληνικά νησιά, στη Μικρά Ασία και την Κύπρο. Στα περισσότερα μέρη του ελληνισμού σερβίρεται παγωμένη ως αναψυκτικό. Η Κύπρος και η Λέσβος είναι από τα μοναδικά μέρη όπου η σουμάδα σερβίρεται ζεστή ως ρόφημα τις κρύες μέρες του χειμώνα. Πάντως τη σουμάδα τη γνώριζαν και οι Βυζαντινοί όπως αναφέρει ο Φαίδων Κουκουλές στο βιβλίο του Βυζαντινών Βίος και Πολιτισμός. Την έπιναν ως αναψυκτικό το οποίο ονόμαζαν θασόροφο. Τα θάσια αμύγδαλα, της Θάσου δηλαδή, ήταν ξακουστά από την αρχαιότητα, γι’ αυτό και τα αμύγδαλα ονομάζονταν και θάσια απ’ όπου βγαίνει και το κυπριακό «αθάσια».
Στον αντίποδα των γλυκών σιροπιών επιστρέφουμε πάντοτε σε κάτι που ταιριάζει πολύ στους ουρανίσκους μας. Το αϊράνι! Είναι το οξύγαλα των αρχαίων και των Βυζαντινών που εκτός από δροσιστικό είναι ιδιαίτερα θρεπτικό και εύγευστο αφού περιέχει γάλα όξινο (ξινισμένο γάλα), αλάτι και δυόσμο. Οι γεύσεις αυτές είναι καταγραμμένες στο DΝΑ μας.
Σίγουρα αν θέλει κάποιος να ασχοληθεί με την ιστορία των ποτών στην Κύπρο, θα πρέπει να κάνει αναφορά και στα αποστάγματα σταφυλιού αλλά και το κρασί, την μπίρα αλλά και τα ντόπια αναψυκτικά όπως την Κεοβήτα. Ιδιαίτερα το κρασί και η ζιβανία είναι συνυφασμένα με την ιστορία του νησιού.

Πηγή: Ο Φιλελεύθερος
Δημοσιεύτηκε στις 21/08/2011