Οι δημογραφικές προκλήσεις τους μέλλοντος

 Μια ενδιαφέρουσα ανάλυση

 

Ο Nicholas Eberstadt μελετάει τις δημογραφικές εξελίξεις, για λογαριασμό του American Enterprise Institute, και κάνει προβλέψεις, γνωρίζοντας όμως πολύ καλά την σχετική ανακρίβειά τους.
Τον 20^ο αιώνα, ο παγκόσμιος πληθυσμός σχεδόν τετραπλασιάστηκε, φτάνοντας τα 6.1 δισεκατομμύρια ανθρώπους, από το αρχικό 1.6 δισεκατομμύριο. Όπως λέει, «ποτέ άλλοτε στη ιστορία του είδους μας, δεν υπήρξε τέτοια τρομερή πληθυσμιακή μεταβολή».
Το αποτέλεσμα ήταν, πολλοί να ανησυχούν για ενδεχόμενους μαζικούς λιμούς. Στη πραγματικότητα όμως, συνέβη το αντίθετο. Η ανθρωπότητα είδε την ευμάρεια της να αυξάνεται.
Η σημερινή κυρίαρχη δημογραφική τάση είναι η μειωμένη γεννητικότητα. Ο παγκόσμιος μέσος όρος παιδιών που γεννιούνται έχει πέσει στα 2.6, από τα 4.9 που ήταν το 1960. Μάλιστα, οι μισοί από τους κατοίκους της γης ζουν  σε περιοχές, όπου ο ρυθμός γεννητικότητας είναι μικρότερος κι από αυτόν που οι δημογράφοι θεωρούν ως το απαραίτητο μίνιμουμ όριο ανανέωσης του πληθυσμού, δηλαδή τα 2.1 παιδιά. Οι κοινωνίες αυτές συρρικνώνονται αριθμητικά.

Στην Αμερική συνηθίζεται, η τάση αυτή να συνδέεται με το κοινωνικό κράτος, αφού μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, σε συνδυασμό με λιγότερα παιδιά, δυσκολεύουν την χρηματοδότηση των συνταξιοδοτικών προγραμμάτων. Ο υπόλοιπος όμως αναπτυγμένος κόσμος, γερνάει ακόμη πιο γρήγορα, και αξίζει να δούμε πως αυτή η τάση θα επηρεάσει τη θέση των ΗΠΑ στο παγκόσμιο στερέωμα.
Όπως λέει ο Eberstadt, μπορούμε να κάνουμε προβλέψεις για τα επόμενα είκοσι χρόνια, με μια σχετική ακρίβεια. Οι παραδοσιακοί σύμμαχοι των ΗΠΑ, Ευρώπη και Ιαπωνία, θα έχουν πολύ μικρότερο ειδικό βάρος στον μελλοντικό κόσμο. Ήδη, η μέση ηλικία στην Ευρώπη είναι μεγαλύτερη από αυτήν της πιο γερασμένης αμερικανικής πολιτείας, της Φλόριντας. Μάλιστα, η μέση ηλικία αυξάνεται κατά 1.5 μέρα, κάθε εβδομάδα που περνάει. Η Ιαπωνία, το 2007 σημείωσε μόλις το 40% των γεννήσεων που είχε το 1947!
Αυτό σημαίνει πως οι χώρες αυτές θα έχουν ένα μικρότερο εργατικό δυναμικό, λιγότερες καταθέσεις, και υψηλότερα δημόσια χρέη, λόγω αυτής της πληθυσμιακής γήρανσης. Θα χάσουν τη δυναμική τους, και σίγουρα, μεταξύ άλλων, δεν θα έχουν τη διάθεση να συνεχίζουν τους σημερινούς ρυθμούς στις  αμυντικές τους δαπάνες.
Έτσι, οι Αμερικανοί, που θέλουν η Ευρώπη να αναλάβει μεγαλύτερο μερίδιο του βάρους της υπεράσπισης του ελεύθερου κόσμου, μάλλον θα απογοητευτούν. Το ίδιο και όσοι περιμένουν από την Ευρώπη να συμμετέχει πιο ενεργά σε ανθρωπιστικές αποστολές.
Όπως όλα δείχνουν, στο μέλλον θα είναι αμφίβολο, αν η Ευρώπη θα μπορέσει να διατηρήσει ακόμη και το σημερινό ειδικό της βάρος, σε ζητήματα που θα αφορούν την παγκόσμια ειρήνη και δημοκρατία.
Ένα κράτος το οποίο ανησυχεί ιδιαίτερα τους Αμερικανούς στρατηγικούς αναλυτές, αντιμετωπίζει επίσης κάποιες δημογραφικές προκλήσεις. Η ταχεία άνοδος της Κίνας στη διάρκεια της τελευταίας γενιάς υπήρξε συγκλονιστική, αλλά όλοι όσοι προβλέπουν το ίδιο για την μελλοντική της ισχύ, αγνοούν το ότι ο ρυθμός γεννήσεων στην χώρα βρίσκεται 30% κάτω από το ελάχιστο απαραίτητο όριο της πληθυσμιακής ανανέωσης.
Ο πληθυσμός της Κίνας θα κορυφωθεί το 2026. Το εργατικό δυναμικό της θα συρρικνωθεί, και θα διπλασιαστούν οι πολίτες της που θα είναι πάνω από 65 χρόνων, φτάνοντας τα 240 εκατομμύρια.
Η Κίνα θα γεράσει με μεγάλη ταχύτητα. Η μόνη χώρα που είχε γεράσει πιο γρήγορα, ήταν η Ιαπωνία, αλλά αυτή είχε την τύχη να καταστεί πλούσια πολύ πριν επέλθει το γήρας! Το 2030, η Κίνα θα έχει περισσότερο γερασμένο πληθυσμό από όσο έχει σήμερα η Ευρώπη.
Παράλληλα, η Κίνα αντιμετωπίζει και μια ακόμη δημογραφική πρόκληση. Η συνηθισμένη αναλογία φύλων είναι 103-105 αγόρια για κάθε 100 κορίτσια που γεννιούνται. Στη Κίνα, εξαιτίας της υποχρεωτικής πολιτικής του ενός παιδιού, και των επιλεκτικών (κατά φύλο) εκτρώσεων, η αναλογία αυτή είναι 120/100. Από το 2000 έως το 2030, το ποσοστό των Κινέζων ανδρών πάνω από τα τριάντα, που ποτέ δεν παντρεύονται, αναμένεται να πενταπλασιαστεί. Και όπως λέει ο Eberstadt, μια ολόκληρη στρατιά ανύπανδρων νέων ανδρών, σίγουρα δεν θα βελτιώσει την οικονομική και κοινωνική συνοχή της χώρας.
Όπως προβλέπει, οι δημογραφικές εξελίξεις θα προκαλέσουν στην Κίνα δυο συγκεκριμένα προβλήματα: Η κινεζική κοινωνία βασίζεται παραδοσιακά στις οικογενειακές σχέσεις και στην οικογενειακή εμπιστοσύνη. Σε μια χώρα όμως όπου όλο και λιγότεροι θα παντρεύονται και θα γεννούν, και όπου οι θείοι και οι θείες θα λιγοστεύουν, οι παραδοσιακοί αυτοί δεσμοί θα ατροφήσουν αναγκαστικά. Παράλληλα, η κινεζική κυβέρνηση βασίζει την νομιμότητα και την αποδοχή της στο σημερινό επίπεδο οικονομικής απόδοσης που προσφέρεται, αλλά που με βάση τις δημογραφικές τάσεις, σε λίγο θα διακοπεί.
Σε τελική ανάλυση, όπως λέει ο Eberstadt «οι Αμερικάνοι θα πρέπει να βρουν νέους φίλους και νέους συμμάχους σε αυτόν τον νέο κόσμο που δημιουργείται…». Προτείνει μάλιστα στενότερες σχέσεις με την «πολλά υποσχόμενη Ινδία», που, όπως λέει, «γερνάει με μέτρο».
Και καταλήγει λέγοντας πως «οι αναλυτές της εξωτερικής πολιτικής σπάνια λαμβάνουν υπόψη τους τις δημογραφικές τάσεις, επειδή αυτές εκδηλώνονται με  πολύ αργούς ρυθμούς…  μπορεί όμως να αργούν, αλλά όταν συμβαίνουν δεν συγχωρούν, και πάντα καταλήγουν να αλλάζουν την πραγματικότητα».
bloomberg.com