ΗΠΑ - Προεδρικές εκλογές - Προεκλογικό ατού του Ομπάμα η ρεαλιστική εξωτερική του πολιτική

Joseph S. Νye Jr.*

Οι δημοσκοπήσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες προμηνύουν μάχη στήθος με στήθος στις επικείμενες προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου. Ενώ δίνουν συνολικά το προβάδισμα στον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα έναντι του πολιτικού του αντιπάλου Μιτ Ρόμνι, ωστόσο σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, αργής οικονομικής ανάπτυξης και υψηλής ανεργίας - ζητήματα αυξημένης βαρύτητας εν όψει των εκλογών - ευνοούν τον Ρόμνι. Για την εξωτερική πολιτική μάλιστα, οι επικριτές του προέδρου κάνουν λόγο για αποτυχία εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων που είχε υποσχεθεί πριν από τέσσερα χρόνια. Έχουν δίκιο, άραγε;

Ο Ομπάμα ανήλθε στην εξουσία εν μέσω της χειρότερης κρίσης της αμερικανικής και παγκόσμιας οικονομίας από τη Μεγάλη Ύφεση. Πράγματι, ορισμένοι οικονομικοί σύμβουλοί του τον παρότρυναν να λάβει έκτακτα μέτρα αναζωογόνησης της οικονομίας, καθώς, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τους, υπήρχε 1 στις 3 πιθανότητες η χώρα να περιέλθει σε βαθιά ύφεση.

Κληρονόμησε δύο πολέμους σε εξέλιξη, τις πυρηνικές απειλές του Ιράν και της Βορείου Κορέας, καθώς και τη συνεχιζόμενη τρομοκρατική δράση της Αλ Κάιντα, και, παρ' όλα αυτά, αφιέρωσε τους πρώτους μήνες της θητείας του στην αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης, εντός και εκτός της χώρας. Οι προσπάθειές του μπορεί να μη στέφθηκαν με πλήρη επιτυχία, κατάφερε όμως να αποτρέψει τα χειρότερα.

Η ρητορική του Ομπάμα κατά την πολιτική του εκστρατεία το 2008 και τους πρώτους μήνες της προεδρίας του ήταν πρωτότυπη, διέθετε μεταρρυθμιστικό πνεύμα. Τον πρώτο χρόνο της θητείας του, εκφώνησε στην Πράγα λόγο με τον οποίο έθεσε το στόχο για έναν κόσμο χωρίς πυρηνικά, στο Κάιρο μίλησε για νέα προσέγγιση του μουσουλμανικού κόσμου, ενώ στην ομιλία που εκφώνησε όταν του απονεμήθηκε το βραβείο Νομπέλ για την Ειρήνη δεσμεύθηκε να «στρέψει την ιστορία προς μία πορεία προς τη δικαιοσύνη».

Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά σε βιβλίο του ινστιτούτου Μπρούκινγκς, ο Ομπάμα «έβλεπε το ρόλο στην ιστορία από ακτιβιστική σκοπιά», στοχεύοντας στην προβολή του «νέου προσώπου της Αμερικής στο εξωτερικό και κυρίως στο μουσουλμανικό κόσμο, στην απόσυρσή της από δύο πολέμους, στη σύσφιξη σχέσεων με το Ιράν, στον επαναπροσδιορισμό των σχέσεων με τη Ρωσία με στόχο τον αφανισμό των πυρηνικών όπλων από όλο τον κόσμο, στην ανάπτυξη εντατικής συνεργασίας με την Κίνα επί περιφερειακών και παγκόσμιων ζητημάτων και στην εγκαθίδρυση της ειρήνης στη Μέση Ανατολή».

«Φαινομενικά δυσεπίλυτα προβλήματα τον μετέτρεψαν, από πολλά υποσχόμενο αρχιτέκτονα της νέας παγκόσμιας τάξης πραγμάτων, σε ηγέτη αφοσιωμένο κυρίως στην επανασύσφιξη σχέσεων και αντιμετώπιση κρίσεων - κυρίως της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης», αναφέρει χαρακτηριστικά η έκθεση.

Παρ' όλο που κατάφερε να αφανίσει τον Οσάμα μπιν Λάντεν και να αποδυναμώσει την Αλ Κάιντα, ορισμένες αντιτρομοκρατικές πολιτικές που ακολούθησε είχαν ως αποτέλεσμα την πτώση της δημοφιλίας του σε περιοχές όπως η Μέση Ανατολή και το Πακιστάν. Ο Ομπάμα όμως κατάφερνε να ανακάμψει από τα λάθη του γρήγορα και πρακτικά. Υποστηρικτές του τον περιγράφουν ως πραγματιστή ιδεαλιστή.

Πιστεύω ότι παρά τη σχετικά μικρή εμπειρία του σε διεθνή ζητήματα, ο Ομπάμα κατάφερε να ανταποκριθεί επιτυχώς σε δύσκολες προκλήσεις εξωτερικής πολιτικής. Αυτό επιβεβαιώθηκε από το διορισμό έμπειρων συμβούλων, τον προσεκτικό χειρισμό ζητημάτων και, πάνω από όλα, από την αυξημένη νοημοσύνη του, η οποία επιτρέπει το συγκερασμό διαφόρων οπτικών και προσεγγίσεων.

Αυτό δε σημαίνει ότι ο Ομπάμα δεν πέτυχε μεταρρυθμιστικά αποτελέσματα. Κατάφερε να αλλάξει την πορεία μίας αντιλαϊκής πολιτικής στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, υιοθέτησε τακτικές αντιμετώπισης εξεγέρσεων βασιζόμενος σε λιγότερο δαπανηρές χρήσεις στρατιωτικής και λοιπής υλικοτεχνικής υποδομής, αύξησε την ήπια ισχύ της Αμερικής σε πολλά μέρη ανά τον κόσμο, άρχισε να στρέφει το στρατηγικό ενδιαφέρον στης Αμερικής στην Ασία, την ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομία παγκοσμίως, αγωνίστηκε για την επιβολή των κυρώσεων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και την αποφυγή ενός πρόωρου πολέμου στο Ιράν.

Η αντίφαση μεταξύ της δολοφονίας του Μπιν Λάντεν και της επέμβασης στη Λιβύη αποτελεί την ουσία του Δόγματος Ομπάμα. Στην πρώτη περίπτωση, ο Ομπάμα κατέφυγε στη μονομερή χρήση βίας με επιδρομή σε πακιστανικό έδαφος. Στη δεύτερη περίπτωση, όπου τα εθνικά συμφέροντα δεν ήταν εξίσου ξεκάθαρα, περίμενε έως ότου ο Αραβικός Σύνδεσμος και ο ΟΗΕ υιοθετήσουν ψηφίσματα που να νομιμοποιούν τη χρήση ήπιας ισχύος, για να επιστρατεύσει στη συνέχεια σκληρή ισχύ από κοινού με τους νατοϊκούς του συμμάχους.

Τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα του Δόγματος Ομπάμα θα κριθούν σε βάθος χρόνου. Ωστόσο, εν όψει των επικείμενων προεδρικών εκλογών του Νοεμβρίου, ο Ομπάμα φαίνεται να έχει ένα μικρό προβάδισμα σε σχέση με τον Μιτ Ρόμνι σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής. Μπορεί να μην υλοποίησε τις ιστορικές μεταρρυθμίσεις που οραματιζόταν πριν από τέσσερα χρόνια, υιοθέτησε όμως μία ρεαλιστική προσέγγιση που μπορεί να αποδειχθεί καθοριστική, ιδίως εάν οι Αμερικανοί ψηφοφόροι εξακολουθήσουν να αμφιταλαντεύονται για την οικονομία.

* Ο Joseph S.Nye, πρώην υφυπουργός Άμυνας και πρόεδρος του Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (NIC) των ΗΠΑ, είναι καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Είναι εισηγητής της άποψης ότι τα κράτη και οι λοιποί διεθνείς δρώντες έχουν λιγότερη ή περισσότερη «ήπια ισχύ». 

Πηγή: www.tovima.gr/ The Project Syndicate

Δημοσιεύτηκε στις 10/08/2012