Πολιτισμός - Ψηφίδες τέχνης στα εξώφυλλα «μικρών» εκδοτικών οίκων

Της Ολγας Σελλα
Στις προηγούμενες δεκαετίες, όταν τα βιβλία ήταν πολύ λιγότερα και το αναγνωστικό κοινό πολύ διαφορετικό, τα εξώφυλλα ήταν ένας τρόπος «συνομιλίας» των τεχνών. Ετσι, τη δεκαετία του ’50 και του ’60 οι εικαστικοί καλλιτέχνες στόλιζαν με έργα τους εξώφυλλα, τις γνωστές προμετωπίδες, τα όχι πολλά βιβλία που κυκλοφορούσαν τότε. Εργα λιτά, καινοτόμα για την εποχή. Οι Γιάννης Μόραλης, Γιάννης Τσαρούχης, Γιάννης Βαλαβανίδης, Νίκος Χουλιαράς (αργότερα) είναι μόνο μερικοί από τους ζωγράφους που έντυσαν με τα έργα τους τα βιβλία των μεταπολεμικών δεκαετιών.

Μετά τη μεταπολίτευση πλήθυναν και οι εκδοτικοί οίκοι και τα βιβλία. Και στις δεκαετίες της ευμάρειας, που οι ετήσιοι τίτλοι έγιναν χιλιάδες και ακολούθησαν τους ρυθμούς της παγκοσμιοποιημένης εκδοτικής παραγωγής και τα διεθνή μπεστ σέλερ, ούτε στα εξώφυλλα των βιβλίων υπήρχε κάποιο ιδιαίτερο προσωπικό στίγμα. Πλην ελαχίστων εξαιρέσεων.
Προσωπική ματιά Σ’ αυτές εντάσσονται, στους εκδοτικούς οίκους με μεγαλύτερη παραγωγή, οι εκδόσεις «Αγρα» και «Πόλις». Στις εκδόσεις «Αγρα» προσωπική τελική ματιά έχει πάντα ο εκδότης Σταύρος Πετσόπουλος. Στα εξώφυλλα των εκδόσεων «Πόλις», η γραφίστρια Μαρία Τσουμαχίδου (από την αρχή στέλεχος του εκδοτικού οίκου) έχει εγγράψει μερικές θαυμάσιες στιγμές στη σύγχρονη ιστορία των εξωφύλλων.

Από τα υπόλοιπα εξώφυλλα των πολλών εκδοτών στα ράφια των βιβλιοπωλείων ελάχιστα έχουν προσωπικό χαρακτήρα. Αλλα είναι υποχρεωμένα από τα συμβόλαια να ακολουθήσουν την παγκόσμια αισθητική των εξωφύλλων. Αλλα δανείζονται από ταλαντούχους φωτογράφους αποσπάσματα των έργων τους. Αλλα θυμίζουν πρωτοσέλιδα εφημερίδων κακής αισθητικής.
Κι όμως τα τελευταία χρόνια υπάρχουν νέοι, οι λεγόμενοι μικροί εκδότες, που επιστρέφουν στην τέχνη του εξωφύλλου. Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα -φοβάμαι οι λαμπρές εξαιρέσεις- είναι τα εξώφυλλα των εκδόσεων «Νεφέλη» και «Περισπωμένη».
Οι πρώτες, οι εκδόσεις «Νεφέλη», κουβαλούν μεγάλη ιστορία, που όμως πέρασε στη δεύτερη γενιά, η οποία έχει βάλει ήδη το στίγμα της.

Οι δεύτερες, η «Περισπωμένη», είναι πολύ νέες στο εκδοτικό προσκήνιο. Ο Περικλής Δουβίτσας της «Νεφέλης» και ο Σωτήρης Φασούλας της «Περισπωμένης» (ή Σωτήρης Σελαβής όπως είναι το λογοτεχνικό του ψευδώνυμο) δραστηριοποιούνται με ξεχωριστό τρόπο στον χώρο του βιβλίου. Και οι δύο μετέχουν στην παραγωγή του βιβλίου από την αρχή ώς το τέλος. Και στα εξώφυλλα, φυσικά, που έχουν μια μίνιμαλ ξεχωριστή αισθητική, αν και ο καθένας έχει το δικό του στίγμα.

Με... στίγμα Στην «Περισπωμένη» συνομιλούν με το κλασικό και το ρομαντικό. Η «Νεφέλη» χαρακτηρίζεται από μοντέρνες αφαιρετικές γραμμές που δεν διστάζουν να αποκτήσουν και οξύτητα όταν το θέμα του βιβλίου το απαιτεί. Και καταφέρνουν, από το εξώφυλλο και μόνο του κάθε βιβλίου, ο αναγνώστης να μπαίνει αμέσως στον κόσμο και στο πνεύμα του κειμένου που ακολουθεί, είτε είναι δοκίμιο είτε είναι ποίηση είτε είναι πεζογραφία. Καταφέρνουν δηλαδή το εξώφυλλο να μην είναι ένας χρήσιμος «κράχτης» στον πάγκο του βιβλιοπωλείου, αλλά μία ψηφίδα τέχνης και αναπόσπαστο μέρος της αφήγησης που ακολουθεί.
Γι’ αυτό στα εξώφυλλα αυτών των εκδόσεων αποτυπώνεται η δροσιά της έμπνευσης και η αύρα του χειροποίητου.


Πηγή: Η Καθημερινή
Δημοσιεύτηκε στις 23/01/2013