Η ενιαία τιμή του βιβλίου που εφαρμόζεται ήδη με μεγάλη επιτυχία στις
περισσότερες χώρες της Ευρωζώνης και η συζήτηση περί κατάργησής της,
συσπείρωσε όλον σχεδόν τον πνευματικό κόσμο.
Ελένη Γκίκα
523 ποιητές και συγγραφείς, ανάμεσά τους ο Βασίλης Βασιλικός, η Κική Δημουλά, ο Χρήστος Γιανναράς, ο Γιώργος Γραμματικάκης, ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, η Ιωάννα Καρυστιάνη, η Ζυράννα Ζατέλη, ο Μάνος Ελευθερίου, η Μάρω Δούκα, ο Νίκος Δήμου, ο Θανάσης Βαλτινός, αλλά και ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Θάνος Μικρούτσικος υπέγραψαν κείμενο, υπογραμμίζοντας τη σημαντικότητα της εφαρμογής του. Για την ενιαία τιμή του βιβλίου, για τα «Θύματα Ειρήνης» που κυκλοφόρησαν μόλις με εξαιρετικό επίμετρο και καινούργια στοιχεία, τόσο επίκαιρο πάντα, από τις εκδόσεις «Γκοβόστη», για την κρίση, για τις Τέχνες και για το χρέος του συγγραφέα και γενικότερα του δημιουργού, μιλήσαμε με τον Βασίλη Βασιλικό.
«Θύματα Ειρήνης» γιατί σήμερα ειδικά;
Γιατί σήμερα -για να γελάσει λίγο το πικραμένο χείλη μας- ο Τζορτζ Κλούνεϊ ζήτησε την επαναφορά των Γλυπτών του Παρθενώνα. Ενα από τα βασικά θέματα του βιβλίου. Γιατί σήμερα -και τώρα μιλάω σοβαρά- κάτω από την επίφαση της ειρήνης ζούμε έναν νέου τύπου πόλεμο.
Μυθιστόρημα των νεανικών σας χρόνων αλλά τόσο προφητικό, όμως, σήμερα με τους αυτόχειρες και τους άστεγους, τι σήμαινε τότε και τι σημαίνει σήμερα ειδικά αυτό το μυθιστόρημα για σας;
Τα σημερινά θύματα είναι από άσφαιρα πυρά. Τα κανόνια της χρηματοπιστωτικής ολιγαρχίας εξοντώνουν όπως τα χημικά αέρια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου ή όπως οι βόμβες Ναπάλμ στο Βιετνάμ. Σε κάνουν να υποφέρεις μακροπρόθεσμα. Ενώ οι σφαίρες είναι πιο σπλαχνικές: μια κι έξω.
Στις σελίδες του και «ο ρόλος του συγγραφέα». Τι έχει αλλάξει μέσα στον χρόνο και τι οφείλει σήμερα ο συγγραφέας;
Από ανάρχου αρχής ένας συγγραφέας, με τον τρόπο του είναι φύλακας-φρουρός της κοινωνικής ευαισθησίας.
Εξακολουθεί να είναι «ο ερμηνευτής της αγωνίας των συνανθρώπων του», όπως είχατε γράψει τότε;
Ακριβώς. Πολύ χαίρομαι που ανασύρατε από τη μνήμη σας τη φράση αυτή που είναι κυριολεκτική.
Τα βιβλία σας, πάντοτε ανθρωποκεντρικά, είναι βαθύτατα πολιτικά. Τι σημαίνει πολιτικό μυθιστόρημα και τι σημαίνει γενικότερα «πολιτικό»;
Τα ανθρωποκεντρικά βιβλία μου, όπως σωστά τα χαρακτηρίζετε, εμπεριέχουν την πόλη, τον πολίτη, τον πολιτισμό και την πολιτική. Γι' αυτό ενώ το ανθρωποκεντρικό καλύπτει πλήρως την έννοια της συγγραφής, το σκέτο «πολιτικό» αντιστοιχεί στο ένα της τέταρτο (1/4) μόνο. Εξάλλου στην εκπληκτική 50σέλιδη εισαγωγή του ο λέκτορας του Καποδιστριακού, φιλόλογος και επιμελητής του βιβλίου Θανάσης Αγάθος, από την οποία έμαθα πολλά για την υποδοχή του βιβλίου το 1956 όταν πρωτοκυκλοφόρησε -που δεν τα γνώριζα- ερμηνεύει θαυμάσια τον ρόλο του συγγραφέα στο πρόσωπο του Ηλία.
Η «ενιαία τιμή βιβλίου» είναι πολιτικό ζήτημα, τελικά;
Η «ενιαία τιμή βιβλίου» που καθιερώθηκε πρώτα στη Γαλλία, επί υπουργού Πολιτισμού Ζακ Λαγκ (το 1982), ήρθε στον τόπο μας λίγο καθυστερημένα, αλλά τότε είπαμε «κάλλιο αργά παρά ποτέ». Τώρα που συζητείται ότι θέλουν να την καταργήσουν, προς δόξαν των σουπερμάρκετ και των κομπιναδόρων της συμφοράς, μου θυμίζει το αναίτιο κλείσιμο του ΕΚΕΒΙ. Το βιβλίο δεν είναι όπως το φρέσκο γάλα με ημερομηνία λήξης. Το βιβλίο αντέχει στον χρόνο. Αλλά θέλει και την προστασία του. Κι η μόνη προστασία του είναι η ενιαία τιμή του όσο κυκλοφορεί και η πολτοποίησή του όταν ο εκδότης βρίσκει πολύ ακριβά τα αποθήκευτρα, με τη σύμφωνη όμως γνώμη του συγγραφέα. Η ελεύθερη τιμή είναι η κατ' εξοχήν προσβολή του, διότι οι νόμοι της αγοράς δημιουργούν «αγοραία ήθη».
Και κατά πόσο κινδυνεύει αυτό καθεαυτό το βιβλίο και ο συγγραφέας από τη μη ενιαία τιμή;
Κινδυνεύουν όλοι όσοι ασχολούνται με αυτό. Οι εκδότες, τα βιβλιοπωλεία (κυρίως) και οι συγγραφείς φυσικά, λιγότερο από τους άλλους δύο. Οι μόνοι που δεν κινδυνεύουν είναι οι κριτικοί της λογοτεχνίας διότι σ' αυτούς παρέχονται δωρεάν.
Το βιβλίο στην εποχή μας; Προϊόν, πολιτιστικό αγαθό, τέχνη... τι;
Το βιβλίο είναι η Βίβλος κάθε κοινωνίας. Σε άλλους το Κοράνι, σε άλλους το Ταλμούδ, σε άλλους η Καινή Διαθήκη, σε άλλους το... «Κεφάλαιο» του Μαρξ. Στους μόνους που δεν χρειαζόταν ήταν το Δωδεκάθεο. Γι' αυτό και τελείωσε πρώτο.
Είστε από τους ελάχιστους συγγραφείς που εκτός από το ότι γράψατε και γράφετε, διαβάζετε και φροντίζετε κι όλους τους άλλους! Μέσα από την εδώ και χρόνια σπουδαία σας εκπομπή αλλά και γενναιόδωρα πάντα κι έξω απ' αυτήν, αν σας ζητούσαμε να περιγράψετε το συγγραφικό κι εκδοτικό τοπίο των ημερών μας;
Δηλαδή, όχι των ημερών μας μόνο, αλλά της τελευταίας 30ετίας. Είναι καταπληκτικό. Πλήρης άνθηση, νέοι συγγραφείς (κυρίως γυναίκες), νέοι ποιητές, δοκιμιογραφικός λόγος που απέκτησε το λεξιλόγιό του στη γλώσσα μας - μια ανάσταση του γραπτού στην εποχή της βιντεοσφαίρας.
Η λογοτεχνία ωφελήθηκε, τελικά, απ' την κρίση;
Η λογοτεχνία, όχι, δεν ωφελήθηκε από την κρίση. Οταν οι βιβλιοπώλες (τις μεγάλες αλυσίδες βιβλιοπωλείων θέλω να πω) χρωστούν πολλά χρήματα στους εκδότες ή δίνουν μεταχρονολογημένες επιταγές ενός και δύο ετών, όταν οι εκδότες χρωστούν με τη σειρά τους τα συγγραφικά δικαιώματα στους δημιουργούς, όταν οι δημιουργοί δεν μπορούν να πληρώσουν τα χαράτσια κτλ. Η κρίση είναι θρεπτική των τεχνών όταν είναι κάθετη και βραχύβια. Οταν είναι οριζόντια και μακροχρόνια, δηλητηριάζει την ψυχή.
Το βιβλίο;
Το βιβλίο όπως και το σινεμά, όπως και η έξοδος σε μια ταβέρνα, τρέφεται από λίγο περίσσευμα. Τώρα που αυτό όχι μόνο δεν υπάρχει, αλλά υπάρχουν μόνο χρέη - ένας χρωστάει στον άλλο κι όλοι χρωστούν της Μυλωνούς.
Ομως, ειδικά φέτος έχουν ανοίξει εξαιρετικά μικρά «βιβλιοφιλικά» βιβλιοπωλεία και στο κέντρο και στην περιφέρεια, μέσα στην κρίση, κινδυνεύουν κι από την κατάργηση του νόμου περί της ενιαίας τιμής; Και πώς εξηγείται αυτό το ελπιδοφόρο φαινόμενο;
Ναι, αυτό είναι ένα από τα καλά της κρίσης. Small is beautiful. Και εξειδικευμένο is necessary. Η κατάργηση του νόμου περί της ενιαίας τιμής δεν θα τα εξαφανίσει, γιατί στοχεύουν στην ποιότητα, αλλά θα τα τραυματίσει.
Η Τέχνη μπορεί να σώσει ή ν' αλλάξει τον κόσμο; Τι μπορεί να κάνει η Τέχνη, ειδικά σ' αυτήν εδώ την εποχή;
Να τον αλλάξει όχι. Να τον ανακουφίσει μπορεί. Κι αυτήν την εποχή χρειάζεται στον άνθρωπο το καταπραϋντικό της. Το βάλσαμο, και όχι το depon της ψυχής του.
Πηγή: Έθνος
Δημοσιεύτηκε στις 16/02/2014
Ελένη Γκίκα
523 ποιητές και συγγραφείς, ανάμεσά τους ο Βασίλης Βασιλικός, η Κική Δημουλά, ο Χρήστος Γιανναράς, ο Γιώργος Γραμματικάκης, ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, η Ιωάννα Καρυστιάνη, η Ζυράννα Ζατέλη, ο Μάνος Ελευθερίου, η Μάρω Δούκα, ο Νίκος Δήμου, ο Θανάσης Βαλτινός, αλλά και ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Θάνος Μικρούτσικος υπέγραψαν κείμενο, υπογραμμίζοντας τη σημαντικότητα της εφαρμογής του. Για την ενιαία τιμή του βιβλίου, για τα «Θύματα Ειρήνης» που κυκλοφόρησαν μόλις με εξαιρετικό επίμετρο και καινούργια στοιχεία, τόσο επίκαιρο πάντα, από τις εκδόσεις «Γκοβόστη», για την κρίση, για τις Τέχνες και για το χρέος του συγγραφέα και γενικότερα του δημιουργού, μιλήσαμε με τον Βασίλη Βασιλικό.
«Θύματα Ειρήνης» γιατί σήμερα ειδικά;
Γιατί σήμερα -για να γελάσει λίγο το πικραμένο χείλη μας- ο Τζορτζ Κλούνεϊ ζήτησε την επαναφορά των Γλυπτών του Παρθενώνα. Ενα από τα βασικά θέματα του βιβλίου. Γιατί σήμερα -και τώρα μιλάω σοβαρά- κάτω από την επίφαση της ειρήνης ζούμε έναν νέου τύπου πόλεμο.
Μυθιστόρημα των νεανικών σας χρόνων αλλά τόσο προφητικό, όμως, σήμερα με τους αυτόχειρες και τους άστεγους, τι σήμαινε τότε και τι σημαίνει σήμερα ειδικά αυτό το μυθιστόρημα για σας;
Τα σημερινά θύματα είναι από άσφαιρα πυρά. Τα κανόνια της χρηματοπιστωτικής ολιγαρχίας εξοντώνουν όπως τα χημικά αέρια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου ή όπως οι βόμβες Ναπάλμ στο Βιετνάμ. Σε κάνουν να υποφέρεις μακροπρόθεσμα. Ενώ οι σφαίρες είναι πιο σπλαχνικές: μια κι έξω.
Στις σελίδες του και «ο ρόλος του συγγραφέα». Τι έχει αλλάξει μέσα στον χρόνο και τι οφείλει σήμερα ο συγγραφέας;
Από ανάρχου αρχής ένας συγγραφέας, με τον τρόπο του είναι φύλακας-φρουρός της κοινωνικής ευαισθησίας.
Εξακολουθεί να είναι «ο ερμηνευτής της αγωνίας των συνανθρώπων του», όπως είχατε γράψει τότε;
Ακριβώς. Πολύ χαίρομαι που ανασύρατε από τη μνήμη σας τη φράση αυτή που είναι κυριολεκτική.
Τα βιβλία σας, πάντοτε ανθρωποκεντρικά, είναι βαθύτατα πολιτικά. Τι σημαίνει πολιτικό μυθιστόρημα και τι σημαίνει γενικότερα «πολιτικό»;
Τα ανθρωποκεντρικά βιβλία μου, όπως σωστά τα χαρακτηρίζετε, εμπεριέχουν την πόλη, τον πολίτη, τον πολιτισμό και την πολιτική. Γι' αυτό ενώ το ανθρωποκεντρικό καλύπτει πλήρως την έννοια της συγγραφής, το σκέτο «πολιτικό» αντιστοιχεί στο ένα της τέταρτο (1/4) μόνο. Εξάλλου στην εκπληκτική 50σέλιδη εισαγωγή του ο λέκτορας του Καποδιστριακού, φιλόλογος και επιμελητής του βιβλίου Θανάσης Αγάθος, από την οποία έμαθα πολλά για την υποδοχή του βιβλίου το 1956 όταν πρωτοκυκλοφόρησε -που δεν τα γνώριζα- ερμηνεύει θαυμάσια τον ρόλο του συγγραφέα στο πρόσωπο του Ηλία.
Η «ενιαία τιμή βιβλίου» είναι πολιτικό ζήτημα, τελικά;
Η «ενιαία τιμή βιβλίου» που καθιερώθηκε πρώτα στη Γαλλία, επί υπουργού Πολιτισμού Ζακ Λαγκ (το 1982), ήρθε στον τόπο μας λίγο καθυστερημένα, αλλά τότε είπαμε «κάλλιο αργά παρά ποτέ». Τώρα που συζητείται ότι θέλουν να την καταργήσουν, προς δόξαν των σουπερμάρκετ και των κομπιναδόρων της συμφοράς, μου θυμίζει το αναίτιο κλείσιμο του ΕΚΕΒΙ. Το βιβλίο δεν είναι όπως το φρέσκο γάλα με ημερομηνία λήξης. Το βιβλίο αντέχει στον χρόνο. Αλλά θέλει και την προστασία του. Κι η μόνη προστασία του είναι η ενιαία τιμή του όσο κυκλοφορεί και η πολτοποίησή του όταν ο εκδότης βρίσκει πολύ ακριβά τα αποθήκευτρα, με τη σύμφωνη όμως γνώμη του συγγραφέα. Η ελεύθερη τιμή είναι η κατ' εξοχήν προσβολή του, διότι οι νόμοι της αγοράς δημιουργούν «αγοραία ήθη».
Και κατά πόσο κινδυνεύει αυτό καθεαυτό το βιβλίο και ο συγγραφέας από τη μη ενιαία τιμή;
Κινδυνεύουν όλοι όσοι ασχολούνται με αυτό. Οι εκδότες, τα βιβλιοπωλεία (κυρίως) και οι συγγραφείς φυσικά, λιγότερο από τους άλλους δύο. Οι μόνοι που δεν κινδυνεύουν είναι οι κριτικοί της λογοτεχνίας διότι σ' αυτούς παρέχονται δωρεάν.
Το βιβλίο στην εποχή μας; Προϊόν, πολιτιστικό αγαθό, τέχνη... τι;
Το βιβλίο είναι η Βίβλος κάθε κοινωνίας. Σε άλλους το Κοράνι, σε άλλους το Ταλμούδ, σε άλλους η Καινή Διαθήκη, σε άλλους το... «Κεφάλαιο» του Μαρξ. Στους μόνους που δεν χρειαζόταν ήταν το Δωδεκάθεο. Γι' αυτό και τελείωσε πρώτο.
Είστε από τους ελάχιστους συγγραφείς που εκτός από το ότι γράψατε και γράφετε, διαβάζετε και φροντίζετε κι όλους τους άλλους! Μέσα από την εδώ και χρόνια σπουδαία σας εκπομπή αλλά και γενναιόδωρα πάντα κι έξω απ' αυτήν, αν σας ζητούσαμε να περιγράψετε το συγγραφικό κι εκδοτικό τοπίο των ημερών μας;
Δηλαδή, όχι των ημερών μας μόνο, αλλά της τελευταίας 30ετίας. Είναι καταπληκτικό. Πλήρης άνθηση, νέοι συγγραφείς (κυρίως γυναίκες), νέοι ποιητές, δοκιμιογραφικός λόγος που απέκτησε το λεξιλόγιό του στη γλώσσα μας - μια ανάσταση του γραπτού στην εποχή της βιντεοσφαίρας.
Η λογοτεχνία ωφελήθηκε, τελικά, απ' την κρίση;
Η λογοτεχνία, όχι, δεν ωφελήθηκε από την κρίση. Οταν οι βιβλιοπώλες (τις μεγάλες αλυσίδες βιβλιοπωλείων θέλω να πω) χρωστούν πολλά χρήματα στους εκδότες ή δίνουν μεταχρονολογημένες επιταγές ενός και δύο ετών, όταν οι εκδότες χρωστούν με τη σειρά τους τα συγγραφικά δικαιώματα στους δημιουργούς, όταν οι δημιουργοί δεν μπορούν να πληρώσουν τα χαράτσια κτλ. Η κρίση είναι θρεπτική των τεχνών όταν είναι κάθετη και βραχύβια. Οταν είναι οριζόντια και μακροχρόνια, δηλητηριάζει την ψυχή.
Το βιβλίο;
Το βιβλίο όπως και το σινεμά, όπως και η έξοδος σε μια ταβέρνα, τρέφεται από λίγο περίσσευμα. Τώρα που αυτό όχι μόνο δεν υπάρχει, αλλά υπάρχουν μόνο χρέη - ένας χρωστάει στον άλλο κι όλοι χρωστούν της Μυλωνούς.
Ομως, ειδικά φέτος έχουν ανοίξει εξαιρετικά μικρά «βιβλιοφιλικά» βιβλιοπωλεία και στο κέντρο και στην περιφέρεια, μέσα στην κρίση, κινδυνεύουν κι από την κατάργηση του νόμου περί της ενιαίας τιμής; Και πώς εξηγείται αυτό το ελπιδοφόρο φαινόμενο;
Ναι, αυτό είναι ένα από τα καλά της κρίσης. Small is beautiful. Και εξειδικευμένο is necessary. Η κατάργηση του νόμου περί της ενιαίας τιμής δεν θα τα εξαφανίσει, γιατί στοχεύουν στην ποιότητα, αλλά θα τα τραυματίσει.
Η Τέχνη μπορεί να σώσει ή ν' αλλάξει τον κόσμο; Τι μπορεί να κάνει η Τέχνη, ειδικά σ' αυτήν εδώ την εποχή;
Να τον αλλάξει όχι. Να τον ανακουφίσει μπορεί. Κι αυτήν την εποχή χρειάζεται στον άνθρωπο το καταπραϋντικό της. Το βάλσαμο, και όχι το depon της ψυχής του.
Πηγή: Έθνος
Δημοσιεύτηκε στις 16/02/2014
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire