Η ανάπτυξη δεν θα έρθει από τους χαμηλούς μισθούς του εργατικού δυναμικού

Τι καθυστερεί την ανάπτυξη

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΤΣΙΟΔΡΑ tsiodras@enet.gr

«Ανάπτυξη» είναι η λέξη που κλίνεται σε όλες τις πτώσεις από την κυβέρνηση και την αντιπολίτευση ώς την Τράπεζα της Ελλάδος και τα σωματεία των εργαζομένων.

Γιατί, λοιπόν, ο Γ. Παπανδρέου, αντί να προχωράει σε διαρκείς περικοπές και αυξήσεις φόρων που μικραίνουν την πίτα, δεν προχωράει σε αναπτυξιακές πρωτοβουλίες; Η απάντηση είναι ότι οι λόγοι που εμποδίζουν την ανάπτυξη είναι ακριβώς οι ίδιοι που οδήγησαν τη χώρα σε αυτό το χάλι.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Μπορεί όλοι να μιλούν για ανάπτυξη, όμως ο καθένας έχει στο μυαλό του διαφορετικά πράγματα. Οι περισσότεροι έχουν κατά νου ανάπτυξη με κρατικές επιδοτήσεις, όπως αυτές που δίνονταν με τους διάφορους αναπτυξιακούς νόμους, για να τις βάζουν στην τσέπη επιτήδειοι, ύστερα από λίγο να κλείνουν την επιχείρηση και να «πηγαίνουν γι' άλλα». Ανάπτυξη σήμερα με κρατικό χρήμα δεν μπορεί να γίνει, αφού «δεν υπάρχει σάλιο». Αρα λοιπόν θα γίνει με ιδιωτικές επενδύσεις, εγχώριες και ξένες.
Εδώ ερχόμαστε στο πρώτο ζήτημα: Μπορεί κάποιος να επενδύσει σε μια χώρα που είναι υπό χρεοκοπία και δεν γνωρίζει πως θα λειτουργούν αύριο οι τράπεζές της, αν οι πολίτες της θα μπορούν να καταναλώνουν και αν το νόμισμα που θα έχει θα είναι το ευρώ ή η δραχμή; Γι' αυτό λοιπόν η δημοσιονομική σταθερότητα είναι ο πρώτος αναπτυξιακός όρος, αλλά όταν είναι ο μοναδικός, όπως γίνεται σήμερα, οδηγεί σε «υφεσιακό σπιράλ».
Ο δεύτερος όρος: Οταν κάποιος εξετάζει το ενδεχόμενο να επενδύσει σε μια χώρα (προφανώς για να βγάλει κέρδος κι όχι επειδή θέλει να μας σώσει), εξετάζει το θεσμικό περιβάλλον: Πώς μπορεί να στήσει μια επιχείρηση, αν οι συναλλαγές του με τη δημόσια διοίκηση είναι εύκολες, αν πρέπει να λαδώσει, αν υπάρχει σαφές, ευνοϊκό και σταθερό φορολογικό πλαίσιο, αν υπάρχουν υποδομές για τη διακίνηση των προϊόντων του ή τη διευκόλυνση παροχής υπηρεσιών και αν λειτουργεί η Δικαιοσύνη, ώστε σε περίπτωση προβλημάτων να μπορεί να προσφύγει σ' αυτήν για να βρει το δίκιο του σε εύλογο χρόνο. Ο καθένας ας αναλογιστεί ποιος από τις παραπάνω προϋποθέσεις συντρέχουν ώστε να έρθει κάποιος στην Ελλάδα για να κάνει επενδύσεις.
Δεν υπάρχουν συγκριτικά πλεονεκτήματα, ώστε να ωθήσουν κάποιον να θέσει σε δεύτερη μοίρα τα παραπάνω προβλήματα; Και ναι και όχι. Οποιος θέλει να επενδύσει στην Ελλάδα, δεν έχει κατά νου την ελληνική αγορά, η οποία είναι μικρή και κορεσμένη, αλλά την ευρύτερη περιοχή. Κι αυτό ισχύει και για την παραγωγη προϊόντων και για την παροχή υπηρεσιών. Η Ελλάδα, ως η παλαιότερη χώρα-μέλος της Ε.Ε. στα Βαλκάνια, θα μπορούσε να αποτελεί το χώρο προσέλκυσης επενδυτών, οι οποίοι θα αντιστάθμιζαν τους πιο υψηλούς μισθούς στην περιοχή και την υψηλότερη φορολογία με το πολύ καλύτερο θεσμικό πλαίσιο, το υψηλού εκπαιδευτικού επιπέδου ανθρώπινο δυναμικό, την πιο αποτελεσματική λειτουργία της δημόσιας διοίκησης, το σταθερό νόμισμα (η μόνη που έχει το ευρώ) και τις σύγχρονες υποδομές. Αντ' αυτού βλέπει μια χώρα με ευρωπαϊκό κόστος και βαλκανικές συνθήκες.
Μήπως πρέπει, όπως προτείνεται από κάποιες πλευρές, να μειώσουμε το εργασιακό κόστος και τη φορολογία ώστε να γίνουμε πιο ελκυστικοί; Η λύση δεν βρίσκεται στον ανταγωνισμό «προς τα κάτω» ούτε με τις υπόλοιπες χώρες της περιοχής, ούτε με τις χώρες της Ασίας. Βρίσκεται αντιθέτως στο να ανεβάσουμε σε πολύ σύντομο χρόνο το επίπεδο των υποδομών και των υπηρεσιών. Η ανάπτυξη δεν θα έρθει από τους χαμηλούς μισθούς του εργατικού δυναμικού και την παραγωγή φθηνών προϊόντων που θα ανταγωνίζονται τα τουρκικά και τα κινέζικα (αν και αυτές οι χώρες προχωρούν πια στην επόμενη φάση), αλλά στην παραγωγή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών και προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας. Για να γίνει αυτό, το βασικό πράγμα που χρειάζεται είναι εκπαίδευση, επένδυση στην καινοτομία και ριζική αλλαγή της κρατικής μηχανής. Ο πλούτος μιας χώρας, στη σημερινή εποχή δεν προέρχεται κυρίως από τις φυσικές πλουτοπαραγωγικές πηγές (βεβαίως βοηθούν σημαντικά). Η Νιγηρία έχει απείρως περισσότερους φυσικούς πόρους από τη Φιλανδία. Ομως η Φιλανδία, με υψηλής προστιθέμενης αξίας προϊόντα, είναι ανάμεσα στις πιο σύγχρονες οικονομίες του πλανήτη.
Η Ελλάδα έχει χάσει πολύ χρόνο, τον οποίο πρέπει να καλύψει πολύ σύντομα. Μπορεί; Πολύ δύσκολα, παρότι έχει τις δυνατότητες. Κρατικοδίαιτοι επιχειρηματίες, βολεμένοι από το κλειστό σύστημα, αντιδρούν. Η κυβέρνηση, χωρίς σχέδιο, εφαρμόζει απλώς τους όρους των δανειστών. Η Ν.Δ. ενδιαφέρεται μόνο για το πώς, με κάθε τρόπο, θα γίνει κυβέρνηση. Η μόνη ελπίδα είναι ότι το μεγάλο κομμάτι της δημιουργικής Ελλάδας θα βρει τον τρόπο να βάλει στην άκρη αυτούς που συνεχίζουν το ίδιο βιολί και αδιαφορούν αν η χώρα μείνει οριστικά στο περιθώριο.