Ανδροκρατική αντίληψη της ιστορίας

Οι γυναίκες του '21

 

Της Κούλας Ξηραδάκη*

Τις γυναίκες που χωρίς να πάρουν τα' άρματα να πολεμήσουν τους Τούρκους, ξέρουν να κρατήσουν ψηλά τον ηρωικό κλήρο που τους έλαχε, προτιμώντας να θυσιάσουν τη ζωή τους, παρά να προδώσουν την παράδοση που κληρονόμησαν, να μη σκύψουν το κεφάλι στον Τούρκο

Η ιστορία της ελληνικής επανάστασης, όπως την έγραψαν οι ιστορικοί και οι απομνημονευματογράφοι της εποχής, «κατήντησε να μοιάζει με τις μονές του Αγίου Όρους όπου θηλυκό κανενός είδους δεν εισχωρεί». Οι ιστοριογράφοι του περασμένου αιώνα (19ου) με την ανδροκρατική αντίληψη που τους χαρακτήριζε, δεν έκριναν άξιο της σοβαρότητας τους ν' ασχοληθούν με τις γυναίκες. Δεν μπόρεσαν να εξοικειωθούν με την ιδέα ότι η γυναίκα όσο κι αν ήταν σε υποδεέστερη μοίρα απ' τον άντρα, είχε το δικαίωμα στην τιμή και την ευγνωμοσύνη της πατρίδας από τη στιγμή που αγωνίστηκε και δεινοπάθησε. Αποτέλεσμα αυτής της ανδροκρατικής αντίληψης ήταν να χαθούν πολύτιμες πληροφορίες για τη συμβολή της Ελληνίδας στον αγώνα του '21.

Στη διάσωση πληροφοριών σημαντική είναι η συμβολή της Καλλιρρόης Παρρέν και των συνεργατριών της, που συγκέντρωσαν σπυρί σπυρί τις πληροφορίες και τις δημοσίευσαν στην «Εφημερίδα των Κυριών». Η Σωτηρία Αλιμπέρτη είχε την πρόνοια να μαζέψει υλικό και να συγκροτηθεί, μετά το θάνατό της, ιδιαίτερος τόμος για τις ηρωίδες του '21. Στο τέλος του περασμένου αιώνα (19ος) και στις αρχές του τωρινού (20ός) ιστορικοί, λόγιοι και δημοσιογράφοι με ευρύτερη αντίληψη, δημοσίευσαν άρθρα, νεκρολογίες και μονογραφίες για τις γυναίκες του '21.
Σημαντική πηγή πληροφοριών είναι και το δημοτικό τραγούδι. Τις ηρωίδες των δημοτικών τραγουδιών μπορεί να τις κατατάξει κανείς σε δυο κατηγορίες: ηρωίδες με ενεργητικό ρόλο, με δράση και ηρωίδες με παθητικό. Οι πρώτες ειν' αυτές που παίρνουν τα' άρματα και πολεμούν σαν αμαζόνες δίπλα στους άντρες τους, ή και μόνες τους όταν αυτοί λείπουν. Τέτοιες είναι οι Σουλιώτισσες, οι Μεσολογγίτισσες, οι Μανιάτισσες.
Λιγότερο συγκινητικά δεν είναι και τα τραγούδια που ανιστορούν τον ηρωισμό της Ελληνίδας στην παθητική του, ας πούμε μορφή. Αυτά τραγουδούν, τις γυναίκες που χωρίς να πάρουν τα άρματα να πολεμήσουν τους Τούρκους, ξέρουν να κρατήσουν ψηλά τον ηρωικό κλήρο που τους έλαχε, προτιμώντας να θυσιάσουν τη ζωή τους, παρά να προδώσουν την παράδοση που κληρονόμησαν, να μη σκύψουν το κεφάλι στον Τούρκο.
Εκείνο που χαρακτηρίζει την Ελληνίδα των ιστορικών δημοτικών τραγουδιών, τα οποία ας σημειωθεί ότι πήγαζαν αμέσως ύστερα από ένα ιστορικό γεγονός, χωρίς να μπαίνει σ' αυτά κανένα στοιχείο μύθου, είναι η περιφρόνηση του θανάτου, η αδιαφορία για μια ζωή ταπεινωμένη, η περηφάνια, το σθένος, η ευψυχία. Για όλα αυτά που μας μιλάνε τόσο εύγλωττα τα δημοτικά μας τραγούδια, οι ιστορικοί του '21 δεν μας είπαν σχεδόν τίποτα.
‘Όλα αυτά τα δημοτικά τραγούδια που αναφέραμε, είναι εμπνευσμένα από τα δεινοπαθήματα και τους αγώνες του λαού κατά τους προεπαναστατικούς χρόνους. Η επανάσταση του '21 είναι το αποκορύφωμα των αγώνων αυτών. Γι' αυτό και μεις όταν λέμε γυναίκες του '21, δεν αναφέρουμε τις γυναίκες που αγωνίστηκαν περιοριστικά στα χρόνια 1821-27, αλλά ανατρέχουμε στους αγώνες και τα δεινoπαθήματα των γυναικών κατά τους χρόνους της τουρκοκρατίας. Οι αγώνες αυτοί σφυρηλάτησαν τη γυναίκα του '21, αρχίζοντας από την ανυπακοή στον κατακτητή, για να φτάσει στον ένοπλο αγώνα και το ολοκαύτωμα.

* Από τον πρόλογο του βιβλίου