Τα προβλήματα της Ευρώπης

Στέφανος Κωνσταντινίδης

Τα προβλήματα της Ευρώπης είναι πολλαπλά και η αντιμετώπισή τους από τη σημερινή πολιτική ηγεσία της Γηραιάς Ηπείρου αναποτελεσματική. Επικρατεί κατά κανόνα η άποψη πως ό,τι ταλανίζει αυτή τη στιγμή την Ευρώπη, είναι η οικονομική κρίση. Χωρίς να αμφισβητεί κανείς την ύπαρξη αυτής της κρίσης που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ πριν τρία χρόνια, το μεγαλύτερο πρόβλημα της Ευρώπης είναι πολιτικό. Πρώτα γιατί σε θεσμικό επίπεδο δεν έχει πάντα τη δυνατότητα να αντιμετωπίσει με την αναγκαία ταχύτητα τα προβλήματα που προκύπτουν. Καθώς οι ευρωπαϊκοί θεσμοί δεν έχουν ολοκληρωθεί, η λήψη των αποφάσεων ακολουθεί δαιδαλώδεις διαδρομές με ατέρμονες συζητήσεις.
Κατά δεύτερο λόγο, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί ηγέτες είναι δυστυχώς μικρού πολιτικού αναστήματος για να αντιμετωπίσουν τα πολύπλοκα προβλήματα της εποχής μας. Οι Ευρωπαίοι αναπολούν φυσιογνωμίες που σφράγισαν με την παρουσία τους την ευρωπαϊκή πορεία, όπως οι Αντενάουερ, Ντε Γκολ, Μιτεράν, Χέλμουτ Σμιτ και Κολ, και η σύγκριση με τους σημερινούς ηγέτες προκαλεί κατάθλιψη. Ιδιαίτερη αδυναμία παρουσιάζουν οι πολιτικές ηγεσίες Γαλλίας και Γερμανίας που αποτελούσαν πάντα την κινητήρια δύναμη για την προώθηση των ευρωπαϊκών σχεδιασμών. Ο περιβόητος γαλλογερμανικός άξονας εξουδετερώθηκε, εν μέρει λόγω του γερμανικού ηγεμονισμού αλλά και λόγω ενός Γάλλου προέδρου που προσπαθεί να αναβιώσει μιας κάποιας μορφής αγγλογαλλική συμμαχία, όπως αυτό φάνηκε στην περίπτωση των επιθέσεων εναντίον της Λιβύης. Η οικονομική κρίση έφερε επίσης στην επιφάνεια ένα πρόβλημα που κρυβόταν ως τώρα: την ανισομερή ανάπτυξη ανάμεσα στον ευρωπαϊκό Βορρά και τον ευρωπαϊκό Νότο. Διότι ασφαλώς τα προβλήματα του ευρωπαϊκού Νότου δεν είναι μόνο δημοσιονομικής μορφής, ούτε και προκύπτουν από μια διαφορετική κουλτούρα απέναντι στην εργασία, αλλά έχουν να κάνουν και με το μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης που επέβαλαν οι χώρες του Βορρά. Σε μικρογραφία είναι το ίδιο μοντέλο που επεβλήθηκε πλανητικά με την ίδια ανισομερή ανάπτυξη ανάμεσα στο Βορρά και το Νότο.
Όπως είναι φυσικό, το πρόβλημα της ανάπτυξης με τα σημερινά δεδομένα δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί μόνο σε εθνικό επίπεδο. Όση ευθύνη φέρουν οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, άλλη τόση ευθύνη έχουν και οι χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά που για χρόνια παρέβλεπαν την ανισόμερη ανάπτυξη επειδή αυτό τις εξυπηρετούσε. Εξάλλου πολλά, αν όχι όλα από τα προβλήματα των χωρών του Νότου, ήταν γνωστά στο διευθυντήριο των Βρυξελλών που απλώς έκανε στραβά μάτια όσο καιρό οι χώρες του Βορρά μπορούσαν να θησαυρίζουν πουλώντας τα προϊόντα τους, μεταξύ των οποίων και κάθε είδους οπλισμό, στις χώρες του Νότου.
Δεν υπάρχει μαγική συνταγή για την έξοδο της Ευρώπης από τη σημερινή καταθλιπτική κατάσταση στην οποία οδηγήθηκε. Υπάρχουν όμως κάποια πράγματα που θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν με μια διαφορετική πολιτική από τη σημερινή. Για να γίνει όμως αυτό χρειάζεται να εγκαταλειφθεί το νεοφιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο που δημιούργησε το σημερινό παγκόσμιο χάος. Η Ευρώπη θα μπορούσε να ακολουθήσει ένα άλλο μοντέλο ανάπτυξης, αυτό της κεϊνσιανής σχολής. Σε πολιτικό δε επίπεδο χρειάζεται ξανά ένα ευρωπαϊκό όραμα που θα εμπνέει τους Ευρωπαίους πολίτες. Ό,τι προτάθηκε τα τελευταία χρόνια για την οικοδόμηση της Ευρώπης ήταν τεχνοκρατικοί σχεδιασμοί που ευνοούσαν τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα σε βάρος αυτών των πολιτών. Όσο όμως τα προβλήματα θα αντιμετωπίζονται με τεχνοκρατικό τρόπο, τόσο οι Ευρωπαίοι πολίτες θα εγκαταλείπουν το όραμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και θα περιχαρακώνονται στα εθνικά τους σύνορα. Αυτό άλλωστε γίνεται φανερό με την προέλαση της Ακροδεξιάς στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.
*Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης. stephanos.constantinides@gmail.com 

Πηγή: Ο Φιλελεύθερος
Δημοσιεύτηκε στις 14/08/2011