Πολιτική αστάθεια στα Βαλκάνια

Στέφανος Κωνσταντινίδης*

Από την εποχή της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας με ευθύνη της Δύσης και ιδιαίτερα της Γερμανίας, η οποία πρώτη έσπευσε να αναγνωρίσει και να στηρίξει πολιτικά την Κροατία και τη Σλοβενία, η πολιτική αστάθεια είναι ένα μόνιμο φαινόμενο στα Βαλκάνια. Το τραγικό είναι πως η Ελλάδα, χώρα-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ, η οποία εθεωρείτο ως υπόδειγμα σταθερότητας στην περιοχή, καταρρέει κάτω από τα οικονομικά της προβλήματα αλλά προπάντων λόγω της ανικανότητας που επέδειξαν διαχρονικά οι άρχουσες ελίτ της.

Αποδεικνύεται πως οι Δυτικοί έτρεφαν ψευδαισθήσεις, αν πραγματικά πίστευαν πως θα επέβαλλαν τη σταθερότητα με τις νατοϊκές βόμβες και με μια υπέρμετρη τιμωρία των Σέρβων που θέλησαν να αντισταθούν. Το τίμημα είναι ασφαλώς βαρύ για τη Σερβία της οποίας οι υποδομές καταστράφηκαν από τις νατοϊκές βόμβες και η οποία έχασε τελικά και τμήμα του εθνικού της εδάφους, το Κόσοβο. Από εθνική ταπείνωση σε ταπείνωση, το μόνο που πήρε το Βελιγράδι ήταν μια υπόσχεση πως θα άνοιγαν οι πόρτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν και ουσιαστικά έχει εκπληρώσει όλους τους όρους που της επεβλήθησαν, η ένταξή της στην Ένωση, με την παρούσα κρίση που διέρχεται η Ευρωζώνη, φαίνεται μάλλον απομακρυσμένη.
Τα δύο προτεκτοράτα που δημιουργήθηκαν στην περιοχή, αυτά της Βοσνίας και του Κοσόβου, πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο. Στη Βοσνία η κεντρική κυβέρνηση βρίσκεται υπό μόνιμη παράλυση και ο Ευρωπαίος ανθύπατος στη χώρα αυτή προσπαθεί να επιβάλει τις δικές του κατευθυντήριες γραμμές διακυβέρνησης. Οικονομικά η χώρα αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα και η διαφθορά είναι μόνιμο στοιχείο της καθημερινής ζωής των ανθρώπων. Το άλλο προτεκτοράτο, το Κόσοβο, κυβερνάται ουσιαστικά από μαφιόζους μπλεγμένους σε κάθε είδους παράνομες δραστηριότητες από το εμπόριο λευκής σαρκός, ώς αυτό των ναρκωτικών και των όπλων. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι ο Αμερικανός πρέσβης στην Πρίστινα, σε ρόλο Ρωμαίου ανθυπάτου, επέβαλε για πρόεδρο του προτεκτοράτου μια νεαρή αστυνομικό, τη μόνη που εμπιστεύονταν οι Αμερικανοί ότι δεν ήταν μπλεγμένη στα δίκτυα της διαφθοράς μόνο και μόνο επειδή είχε εκπαιδευτεί στην Αμερική από το FΒΙ. Η Δημοκρατία των Σκοπίων με την επιμονή της να διατηρήσει το όνομα Μακεδονία αποκλείστηκε για την ώρα, λόγω της ελληνικής αντίδρασης, τόσο από το ΝΑΤΟ όσο και από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντιμετωπίζει επιπλέον σοβαρά προβλήματα με την ισχυρή αλβανική μειονότητα που διεκδικεί μεγαλύτερη συμμετοχή στην εξουσία. Άλλωστε οι Αλβανοί θα διεκδικήσουν αργά ή γρήγορα, όπως και το Κόσοβο, την ενσωμάτωσή τους στη Μεγάλη Αλβανία. Στην ίδια την Αλβανία οι πολιτικές διαμάχες είναι έντονες, επικρατεί αστάθεια και η οικονομία της χώρας βρίσκεται, όπως και αυτή των Σκοπίων και του Κοσόβου, σε άθλια κατάσταση.
Σε καλύτερη μοίρα φαίνεται να βρίσκονται η Βουλγαρία και η Ρουμανία που πέτυχαν την ένταξή τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι οικονομίες τους όμως αντιμετωπίζουν προβλήματα και το επίπεδο ζωής λίγο έχει καλυτερεύσει. Σε υποφερτή κατάσταση βρίσκονται η Κροατία και το Μαυροβούνιο χωρίς να σημαίνει ότι δεν επηρεάζονται από τη γενικότερη αστάθεια της περιοχής. Η μόνη ίσως χώρα των Βαλκανίων που είδε το επίπεδο ζωής της να καλυτερεύει και η οποία έχει μια πολιτική σταθερότητα, είναι η Σλοβενία.
Μέσα σε αυτό το κλίμα αστάθειας και με την Ελλάδα παροπλισμένη, η Τουρκία έχει επανέλθει στα Βαλκάνια και διεκδικεί ρόλο προστάτη των βαλκανικών κρατών, επικαλούμενη μάλιστα το «κοινό οθωμανικό παρελθόν» το οποίο εξωραΐζει, παρουσιάζοντας την οθωμανοκρατία ως την ιδανική εποχή των Βαλκανίων. Η τουρκική πολιτική στην περιοχή διευκολύνεται βεβαίως από την αποτυχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ενσωματώσει τα Βαλκάνια.
Για την Κύπρο το βοσνιακό συνομοσπονδιακό μοντέλο και η αποτυχία του είναι ένα καλό μάθημα για το τι την περιμένει αν ποτέ αποδεκτεί ένα παρόμοιο μοντέλο πολιτειακής οργάνωσης. Αυτό άλλωστε που μας προτάθηκε με το σχέδιο Ανάν δεν απείχε από το βοσνιακό πολιτειακό σχήμα.
*Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Πηγή: Ο Φιλελεύθερος
Δημοσιεύτηκε στις 18/09/2011