Διλήμματα για την Ουκρανία. Αντιπαράθεση Μόσχας-Βερολίνου

 

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

Η πολιτική κατάσταση χειροτερεύει καθημερινά στην Ουκρανία και κανείς δεν ξέρει πού θα οδηγήσει η βία στη χώρα αυτή. Το πρόβλημα της Ουκρανίας έχει δύο όψεις, μια εσωτερική και μια εξωτερική. Η εσωτερική όψη έχει να κάνει με τη διαίρεση του πληθυσμού σε δύο μεγάλες, σχεδόν ισόπαλες μερίδες. Η μια έχει τα μάτια στραμμένα στη Δύση και πιστεύει ότι εκεί βρίσκεται το μέλλον της χώρας, ενώ η άλλη έχει τα μάτια στραμμένα στη Μόσχα και πιστεύει στις πατροπαράδοτες σχέσεις που ενώνουν τις δύο χώρες. Το δράμα είναι πως αυτή η διαίρεση  έχει και γεωγραφικά όρια αλλά και εθνικά. Η νοτιο-δυτική Ουκρανία είναι «φιλοευρωπαϊκή» (στην πραγματικότητα «φιλογερμανική»)  και η βορειο-ανατολική «φιλορωσική». Άλλωστε στην βορειο-ανατολική Ουκρανία ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού είναι ρωσικής καταγωγής και μιλά τη ρωσική γλώσσα.  Ο εξωτερικός παράγοντας έχει να κάνει με τη διαμάχη ανάμεσα στη Μόσχα και τη Δύση για το στρατηγικό έλεγχο της χώρας αυτής. Μετά την απώλεια της Ανατολικής Ευρώπης και των Βαλτικών χωρών η Μόσχα επιχειρεί μια άτυπη αναδιοργάνωση του παλιού σοβιετικού χώρου. Η Ουκρανία αποτελεί κλειδί σε αυτή την προσπάθεια και η απώλειά της θα σήμαινε για τη Ρωσία περικύκλωσή της από τους Δυτικούς. Θα σήμαινε ακόμη απώλεια ενός χώρου ξεχωριστής γεωστρατηγικής σημασίας για τη Μόσχα που διατηρεί ακόμη σημαντικές ναυτικές βάσεις στην νοτιο- ανατολική Ουκρανία και ειδικά στην Κριμαία, με έξοδό στη Μαύρη Θάλασσα. 

Η ένταξη της Ουκρανίας στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο θα ενίσχυε κατά κύριο λόγο τη γερμανική Ευρώπη. Είναι γι’αυτό το λόγο που η διαμάχη παίρνει τελευταία μια διάσταση έντονης αντιπαλότητας ανάμεσα στο Βερολίνο και τη Μόσχα. Κατ’επέκταση η διαμάχη για την Ουκρανία αφορά και τη Γεωργία και τη Μολδαβία τις οποίες επίσης η Δύση θέλει να αποκόψει από τη Ρωσία. Η Μόσχα πολύ δύσκολα θα αποδεκτεί να χάσει τις χώρες αυτές και να βρεθεί κυκλωμένη από όλες τις πλευρές.  Από την άλλη η Δύση και ειδικά το Βερολίνο με την παρούσα οικονομική κρίση, με την αποτυχία της ενσωμάτωσης της Ανατολικής Ευρώπης και με τη δραματική διάσταση που παίρνει η κρίση ανάμεσα στον ευρωπαϊκό Βορρά και τον ευρωπαϊκό Νότο, με κανένα τρόπο δεν είναι σε θέση να στηρίξουν οικονομικά τις χώρες αυτές. Επομένως η ευρωπαϊκή προοπτική τους καταντά περισσότερο μια ουτοπία. Αντίθετα η Μόσχα διαθέτει μεγαλύτερες δυνατότητες επηρεασμού των χωρών αυτών όπως φάνηκε με τη βοήθεια που έδωσε στην Ουκρανία. Κάποιοι πολιτικοί αναλυτές μιλούν ήδη για μια μορφή Ψυχρού Πολέμου Ανατολής-Δύσης. Ίσως να είναι υπερβολική η αναφορά σε Ψυχρό Πόλεμο, αλλά πάντως η κατάσταση εξελίσσεται επικίνδυνα. Άλλοι αναλυτές κάνουν λόγο για την πιθανότητα διάσπασης της Ουκρανίας σε δύο κράτη  : ένα φιλογερμανικό  και ένα φιλορωσικό. Και αυτό ίσως να είναι μία υπερβολική εκτίμηση αλλά είναι βέβαιο ότι η Μόσχα δεν θα επιτρέψει με κανένα τρόπο αυτή τη φορά, στους Γερμανούς κατά πρώτο λόγο και κατά δεύτερο λόγο στους Δυτικούς, να επαναλάβουν το πείραμα της Γιουγκοσλαβίας. Στη Μόσχα δεν κυβερνά σήμερα ο μεθύστακας Μπόρις Γιέλτσιν, ο γελωτοποιός που διασκέδαζε τους Δυτικούς! Αλλά και το Βερολίνο έχει να χάσει πολλά στον οικονομικό τομέα λόγω των ανεπτυγμένων σχέσεων που έχει αυτή την στιγμή με τη Μόσχα και δεν θα ήθελε να τις θυσιάσει σε μια προσπάθεια επέκτασης της επιρροής του στην Ουκρανία. Σε μια στιγμή μάλιστα που ούτε οι Γερμανο-αμερικανικές σχέσεις διανύουν την καλύτερη εποχή τους.

Υ.Γ.

Μας ήρθε λοιπόν και η μελέτη των βρετανών εμπειρογνωμόνων για τους δήμους και φυσικά μας είπαν το αυτονόητο. Στην Κύπρο έχουμε 5-6 Πανεπιστήμια και εκατοντάδες κυπρίους επιστήμονες-στην Κύπρο και το εξωτερικό-αλλά η μελέτη έπρεπε να ανατεθεί σε βρετανούς. Δεν κόβεται ο ομφάλιος λώρος με την αποικοκρατία με τίποτε.  Ακόμη και σε 2-3 φοιτητές να ανέθεταν να ψάξουν στο διαδίκτυο, θα τους έφερναν μελέτες που έγιναν σε άλλες χώρες, όπου ενοποιήθηκαν πόλεις των εκατό χιλιάδων  κατοίκων μέχρι και ενός εκατομμυρίου.  Και τώρα ξεσηκώθηκαν οι ένοικοι των μεγάρων  που έχουν μετατρέψει τους δήμους σε προπύργια κομματικών βολεμάτων και άλλα πολλά που καμιά σχέση δεν έχουν με την εξυπηρέτηση του πολίτη και απειλούν με επανάσταση...  Την καρέκλα ουκ ελάττω παραδώσω... Ούτε και το πελατειακό σύστημα που ανθεί και ως Λερναία Ύδρα ταλαιπωρεί τον τόπο.

Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

* .E-mail   m1650@internet.uqam.ca