Με το νέο του βιβλίο ο 81χρονος πατριάρχης της αμερικανικής κριτικής
εξηγεί γιατί η λογοτεχνία είναι τρόπος ζωής
Ο αμερικανοεβραίος καθηγητής του Γέιλ, που αναστάτωσε όσο λίγοι την ακαδημαϊκή κοινότητα των ΗΠΑ μεταπολεμικά, ο Χάρολντ Μπλουμ
Ο Χάρολντ Μπλουμ, ο πλέον γνωστός θεωρητικός και κριτικός της λογοτεχνίας στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, διανύει τον πρώτο χρόνο της όγδοης δεκαετίας της ζωής του. Ο χρόνος κυλάει αμείλικτα για όλους. Ο πάλαι ποτέ ευτραφής Μπλουμ έχει χάσει πολλά κιλά, έχει πλέον ένα μόνιμο τρέμουλο στα χέρια και περπατάει με μπαστούνι. Ένα πράγμα δεν ακούμπησε ο χρόνος: το πάθος του για τη λογοτεχνία.
Ο αμερικανοεβραίος καθηγητής του Γέιλ, που αναστάτωσε όσο λίγοι την ακαδημαϊκή κοινότητα των ΗΠΑ μεταπολεμικά, κατά τη δεκαετία του 70’ (όταν η Νέα Κριτική ήταν κυρίαρχη) άρχισε να εκδίδει βιβλία με ριζοσπαστικές και ανανεωτικές προσεγγίσεις στο πεδίο της λογοτεχνικής θεωρίας και κριτικής, δημιουργώντας αίσθηση στα τμήματα των αγγλικών σπουδών σε ολόκληρο τον κόσμο -απ’ τη στιγμή μάλιστα που τα βιβλία του είχαν σκοπό να φτάσουν ένα μεγαλύτερο και όχι τόσο ένα εξειδικευμένο κοινό.
«Ήταν μια μεταστροφή την οποία συνεχίζω κόντρα στις ακαδημαϊκές κοινότητες της υποτιθέμενης υψηλότερης μόρφωσης, αρχής γενομένης απ’ την περίοδο 1969-1971» είπε ο Χάρολντ Μπλουμ στον βιβλιοκριτικό των «New York Times» Σαμ Τάνενχαους την περασμένη Κυριακή σε μια συνέντευξη που παραχώρησε με αφορμή την έκδοση του νέου του βιβλίου «The Anatomy of Influence: Literature as a Way of Life» (Η Ανατομία της επίδρασης: η λογοτεχνία ως τρόπος ζωής).
Πρόκειται για μια σύνοψη των προσεγγίσεών του στη λογοτεχνική δημιουργία και μια κατάθεση για την εμπειρία (ανάγνωση και κριτική) τόσων χρόνων ενασχόλησης με τα κλασικά κείμενα, που κατά τη γνώμη του, έχουν διαμορφώσει την μοντέρνα λογοτεχνία. Επανέρχεται ουσιαστικά σε δυο απ’ τα πιο σημαντικά του έργα, την «Αγωνία της επίδρασης» (Άγρα, 1989) και τον μνημειώδη «Δυτικό Κανόνα» (Gutenberg, 2007).
«Η δημιουργική παρανάγνωση (σ.σ. η ποίηση γεννά ποίηση με δημιουργική ανάγνωση των παλαιότερων ποιητών απ’ τους νεότερους) ήταν το κυρίως θέμα στην «Αγωνία της επίδρασης» (1973) και δεν με απασχολεί λιγότερο στην «Ανατομία της επίδρασης». Αλλά τα σαράντα και πλέον χρόνια περιπλάνησης στην ερημιά της κριτικής έχουν μετριάσει την αγωνία εκείνου του οράματος που κατέπεσε πάνω μου το 1967. Η διαδικασία της επίδρασης είναι εν εξελίξει σε όλες τις τέχνες και τις επιστήμες, όπως επίσης σε ότι αφορά τους νόμους, την πολιτική, τη λαϊκή κουλτούρα, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και την εκπαίδευση» γράφει στο προλογικό σημείωμα του βιβλίου του με τίτλο «Η οπτική γωνία του έργου μου ως κριτικού» με τη σημείωση «Λογοτεχνική αγάπη» να δίνει το στίγμα του νέου εγχειρήματος.
Ο Χάρολντ Μπλουμ είναι ο πιο ιδιότυπος και αντιφατικός κριτικός της λογοτεχνίας σήμερα έχοντας στο ενεργητικό του πάνω από σαράντα βιβλία. «Όταν ακόμα ήμουν πολύ μικρός η ελευθερία μου ‘γνεφε μέσα απ’ τους ποιητές που πρωταγάπησα. Χαρτ Κρέιν, Ουίλιαμ Μπλέικ, Πέρσι Μπις Σέλεϊ, Γουάλας Στίβενς, Γουόλτ Γουίτμαν, Γουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς, Τζον Μίλτον, και πάνω απ’ όλους ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ με τα έργα του “Άμλετ”, “Οθέλος”, “Βασιλιάς Ληρ”, “Μάκβεθ”, “Αντώνιος και Κλεοπάτρα”» σημειώνει τονίζοντας πως ο τρόπος του, «η κατοχή μέσω της μνήμης» στην ποίηση είναι κάτι που τον χαρακτηρίζει μέχρι σήμερα και προσπαθεί να το μεταδώσει στους φοιτητές του. Σε αυτό το βιβλίο ο Μπλουμ επαναβεβαιώνει, γράφουν οι «New York Times», την πίστη του στον Ουίλιαμ Σαίξπηρ, τον «θεμελιωτή» όχι μόνο της μοντέρνας λογοτεχνίας αλλά και της μοντέρνας ατομικότητας κατά τον ίδιο.
Ο Μπλουμ είναι ακόμα δραστήριος και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Γέιλ με μεγαλύτερη επιλεκτικότητα. Πλέον κρατά τις αποστάσεις του ακόμα και από μεταπτυχιακά προγράμματα. «Δε θέλω να συμμετέχω σ’ αυτή την τρέλα, όπου ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η εθνική ταυτότητα, το χρώμα του δέρματος, το φύλο, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, θεωρούνται τα πιο κρίσιμα στοιχεία για να προσεγγίσεις και να καταλάβεις το έργο ενός ποιητή, ενός δραματουργού ή ενός μυθιστοριογράφου» τονίζει προσθέτοντας με μια λεπτή ειρωνεία και κάποια παραίτηση «υποθέτω πως είμαι λίγο παλιομοδίτης»…
«Η λογοτεχνική κριτική, όπως εγώ επιχειρώ να την εφαρμόσω, είναι πρωτίστως λογοτεχνική, που σημαίνει μια διαδικασία προσωπική και παθιασμένη. Δεν είναι ούτε φιλοσοφία, ούτε πολιτική, ούτε θεσμοθετημένη θρησκεία. Στα καλύτερά της – Τζόνσον, Χάζλιτ, Σεν-Μπεβ και Πολ Βαλερί μεταξύ άλλων- είναι κάτι που καλλιεργεί μια «λογοτεχνική σοφία» και επομένως ένα είδος αναστοχασμού πάνω στην ίδια τη ζωή. Εντούτοις, κάθε διάκριση ανάμεσα στη ζωή και τη λογοτεχνία είναι παραπλανητική. Η λογοτεχνία για μένα δεν είναι απλώς το καλύτερο κομμάτι της ζωής· είναι η ίδια η μορφή της ζωής, που δεν έχει άλλη μορφή» υπογραμμίζει ο Μπλουμ που είναι ένας υπερασπιστής της ρομαντικής ποίησης και αισθητικής αλλά και της αναγνωστικής απόλαυσης των λογοτεχνικών έργων που μας αναγκάζουν να επιστρέφουμε σ’ αυτά.
«Οι πιο σημαντικοί συγγραφείς του 20ου αιώνα στην πεζογραφία ήταν αναμφίβολα ο Τζέιμς Τζόις, ο Μαρσέλ Προυστ, ο Σάμιουελ Μπέκετ και φυσικά ο Φραντς Κάφκα» επανέρχεται στον «Δυτικό Κανόνα» (1994) του ο Μπλουμ λέγοντας πως όλων αυτών η δύναμη βγαίνει από μια παράδοση που ξεκινά απ’ τον Όμηρο.
Τελευταία δημόσια παρέμβαση του δύστροπου και εκλεκτικού Χάρολντ Μπλουμ που προκάλεσε αίσθηση είχαμε με την απονομή του βραβείου Νομπέλ Λογοτεχνίας στην Ντόρις Λέσινγκ το 2007. «Είναι απλώς μια κίνηση πολιτικής ορθότητας. Αν και η κυρία Λέσινγκ, στην αρχή της συγγραφικής καριέρας της, είχε κάποιες αξιοθαύμαστες ποιότητες, βρίσκω ότι τα τελευταία 15 χρόνια τα έργα της δεν διαβάζονται... Επιστημονική φαντασία τέταρτης κατηγορίας»…
Δείτε την συνέντευξη του Χάρολντ Μπλουμ στους «New York Times»
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire