Τουρκία : Ρωγμές στο τουρκικό πολιτικό Ισλάμ

ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

Η ΙΣΛΑΜΙΚΗ μεταπολίτευση στην Τουρκία φαίνεται να αντιμετωπίζει προβλήματα. Η υγεία του Ερντογάν αναδεικνύεται σε πολιτικό πρόβλημα με τα διάφορα κέντρα της νέας ισλαμικής εξουσίας να βρίσκονται αντιμέτωπα για το θέμα μιας πιθανής διαδοχής. Όμως και αν ακόμη οι φημολογίες για την υγεία του Ερντογάν διαψευστούν, είναι φανερό πως στους κόλπους της ισλαμικής εξουσίας υπάρχουν προβλήματα. Αυτό φάνηκε όταν η εισαγγελία της Κωνσταντινούπολης κάλεσε σε ανάκριση τον διοικητή της πανίσχυρης ΜΙΤ, των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών, τον Χακάν Φιντάν, ο οποίος τυγχάνει έμπιστος του Τούρκου πρωθυπουργού, αλλά και τον πρώην διοικητή της Εμρέ Τανέρ. Όπως ήταν φυσικό αυτό προκάλεσε αναστάτωση στους κόλπους της ισλαμικής εξουσίας επειδή είναι καλά γνωστό πως οι εισαγγελικές αρχές, η αστυνομία, αλλά σε μεγάλο βαθμό και η δικαστική εξουσία ελέγχονται από τους πιστούς του Φετουλάχ Γκιουλέν, του Τούρκου ιμάμη που ζει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το θρησκευτικό τάγμα του Γκιουλέν διαθέτει τεράστια οικονομική και πολιτική δύναμη, ελέγχει μέσα ενημέρωσης, διαθέτει δικά του πανεπιστήμια και ένα σημαντικό δίκτυο ισλαμικών σχολείων σε όλο τον κόσμο. Τώρα φαίνεται να ελέγχει και σημαντικά κέντρα εξουσίας στην ίδια την Τουρκία. Φυσικά στήριξε με όλες του τις δυνάμεις το ισλαμικό κόμμα ΑΚΡ και τον Ερντογάν σε όλες τις μάχες που έδωσαν ως τώρα ενάντια στην κεμαλική στρατογραφειοκρατία. Άλλωστε πίσω από τις διώξεις στρατηγών, δημοσιογράφων και διανοουμένων που διασυνδέονται με την οργάνωση Εργκένεκον βρίσκονται άνθρωποι του Γκιουλέν. Είναι όμως πολύ πιθανόν πως τώρα που οι Ισλαμιστές έχουν επικρατήσει να υπάρχουν εσωτερικές διαμάχες στο κίνημά τους για το διαμοιρασμό της εξουσίας.
Οι δε φήμες για την υγεία του Ερντογάν είναι φυσιολογικό να εντείνουν αυτές τις διαμάχες. Είναι όμως γεγονός ότι οι φήμες για διαμάχη ανάμεσα στον Γκιουλέν και τον Ερντογάν άρχισαν να κυκλοφορούν από καιρό και λεγόταν ότι ο ιμάμης δεν συμφωνούσε με την αντιαμερικάνικη και αντιϊσραηλινή ρητορική του Τούρκου πρωθυπουργού.
Η κατάσταση περιπλέκεται και με το κουρδικό πρόβλημα αφού από τη μια η ΜΙΤ φαίνεται να έχει διεισδύσει με πράκτορές της στο κουρδικό κόμμα ΚCΚ(Ένωση των Κοινοτήτων του Κουρδιστάν), νόμιμη πολιτική πτέρυγα του ΡΚΚπου διεξάγει ένοπλο αγώνα, ενώ από την άλλη υπήρξε και συνάντηση του διοικητή της στο Όσλο τον περασμένο Μάιο με εκπροσώπους του ΡΚΚ. Λέγεται ότι στις συναντήσεις αυτές έγινε συζήτηση για τις προοπτικές κάποιου συμβιβασμού στο κουρδικό πρόβλημα. Το παράδοξο είναι ότι πριν από καιρό κυκλοφορούσαν φήμες ότι και έμπιστοι του Γκιουλέν είχαν επίσης επαφές με το ΡΚΚ. Τί κρύβεται πίσω από όλα αυτά; Δρόμος ταχύτητας από διάφορα κέντρα της ισλαμικής εξουσίας που αντιλαμβάνονται ότι λύση του Κουρδικού δεν υπάρχει χωρίς συνεννόηση με το ΡΚΚ; Υπόσκαψη της πολιτικής Ερντογάν στο Κουρδικό; Ο χρόνος θα δείξει.
Πάντως ο Ερντογάν υποχρεώθηκε να περάσει αστραπιαία νόμο στην τουρκική Εθνοσυνέλευση με τον οποίο να μην είναι δυνατό να ανακριθεί ο διοικητής της ΜΙΤ ή στελέχη της χωρίς τη δική του έγκριση. Το θέμα πήρε τεράστιες διαστάσεις και κάποιοι πολιτικοί αναλυτές μιλούν ειρωνικά τώρα για την ύπαρξη τριών «κρατών» στην Τουρκία: Το παλιό στρατογραφειοκρατικό κεμαλικό «κράτος», το «κράτος» Ερντογάν και το «κράτος» Γκιουλέν. Να θυμήσουμε τέλος πως για τον Γκιουλέν και τις σχέσεις του με τους Αμερικανούς υπάρχουν πολλά ερωτηματικά. Κάποιοι τον παρουσιάζουν να συνεργάζεται με τη CΙΑ και άλλοι ότι εκμεταλλεύεται τις καλές του σχέσεις με τους Αμερικανούς για την επιβολή του Ισλάμ στην Τουρκία και όχι μόνο. Έχει γραφτεί για παράδειγμα πως πολλοί δάσκαλοι στα μουσουλμανικά σχολεία του Γκιουλέν σε διάφορες χώρες είναι στην πραγματικότητα πράκτορες της CΙΑ. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που κάποιες χώρες, όπως η Ρωσία, έχουν απαγορεύσει τόσο τα σχολεία όσο και άλλες δραστηριότητες της κίνησης του Γκιουλέν. Ο Γκιουλέν παρουσιάζεται να εκπροσωπεί ένα μετριοπαθές Ισλάμ δημοκρατικών προδιαγραφών που προασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα, ένα μοντέλο στα μέτρα των Αμερικανών, κάτι που πολλοί αμφισβητούν. Υπενθυμίζεται ότι οπαδοί του έχουν έντονη παρουσία και στα κατεχόμενα όπως και στη Δυτική Θράκη.
*Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.
stephanos.constantinides@gmail.com